روابط دولت و مجلس؛ در نیمسال اول 1389

---

روابط فیمابین دو قوه مجریه و مقننه در سال 89 با فراز و نشیب هایی همراه بود، آن چنان كه بعضا شاهد نامه نگاری ها و موضع گیری های تند از سوی دو قوه نسبت به یكدیگر بودیم. همچنین با توجه به اهمیت بسیار تعامل این دو قوه در پیشبرد امور كشور مقام معظم رهبری علاوه بر توصیه های همیشگی مبنی بر لزوم همكاری و هماهنگی بین دو قوه در برخی موارد مستقیما ورود كردند از جمله دستور تشكیل كارگروهی برای رفع اختلافات دو قوه را صادر كردند.

سایت اطلاع رسانی تبیان با هدف كمك به بهبود این فضا و تعامل بیشتر دو قوه در سال پیش رو مهمترین وقایع سال گذشته در این حوزه را مورد بررسی قرار داده است:

16 فروردین؛ بیانات رهبری درباره لزوم همكاری دولت و مجلس در تصویب برنامه پنجم

در روز های آغازین سال 89 مقام معظم رهبری در بیاناتی در دیدار جمعى از مسئولان نظام جمهورى اسلامى با اشاره به در پیش داشتن تصویب برنامه پنجم در مجلس و الزامات آن بر لزوم همكاری بین مجلس و دولت تاكید كردند و خواستار فراهم كردن تسهیلاتی برای دولت شدند.

ایشان هم چنین قواى سه‌گانه را به همكاری برای تامین چشم‌انداز 20 ساله كشور فراخواندند.

18 خرداد؛ رهبری:  در دولت انگیزه‌ى نافرمانىِ نسبت به مجلس و در مجلس انگیزه معطل كردن دولت نباشد

مقام معظم رهبری در دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى‌ با تكیه بر لزوم تحقق همكارى مجلس و دولت فرمودند: هر كدام در قانون حدودى دارند. البته بعضى از این حدود، واقعاً مشخص نیست كه از عیوب قوانین ماست و باید ما این خطوط را مشخص كنیم.

ایشان تصریح كردند: امروز نیاز كشور به همكارى است؛ یعنى نه در دولت باید انگیزه‌ى نافرمانىِ نسبت به مجلس پدید بیاید و وجود داشته باشد، نه در مجلس بایستى مطلقاً انگیزه‌ى اذیت كردن دولت، معطل كردن دولت وجود داشته باشد. بنابراین هر دو صمیمانه، به صورت واقعى، با ملاحظه‌ى جایگاه یكدیگر، بایستى به هم كمك كنند؛ این یك وظیفه‌ى بسیار مهم است.

آیت الله خامنه ای افزودند: درست است كه دولت باید به قانون عمل كند، این هم درست است كه مجلس باید كارى كند كه دولت بتواند به قانون عمل كند؛ والّا اگر فرض كنیم یك تكلیفى بر دوش دولت گذاشتیم كه اعتبارش را تصویب نكردیم؛ این شدنی نیست. یا فرض بفرمائید دولت لایحه‌اى را به مجلس مى‌آورد بعد در مجلس تصرفاتى در این لایحه میشود كه بكلى یك چیز دیگرى از آب در مى‌آید. باید به این نكات توجه شود.

مرداد ماه؛ تشكیل كارگروه رفع اختلافات مجلس و دولت به دستور رهبری

در پی اختلاف نظرهای بین قوه مجریه و قوه مقننه در ارتباط با حدود و مرزهای تقنین و اجرا و رفع شبهات در این زمینه، رییس‌جمهور نامه‌ای را محضر مقام معظم رهبری نوشت و ایشان نیز به شورای نگهبان دستور ایجاد كارگروه ویژه‌ای برای رفع این اختلافات دادند.

این كارگروه متشكل از تعدادی از اعضای دولت، مجلس،‌ شورای نگهبان و حقوقدانان و اساتید دانشگاه است و چند جلسه به ریاست آیت‌الله جنتی دبیر شورای نگهبان برگزار كرده اند .

در این كارگروه سه نفر به نمایندگی از دولت حضور دارند كه عبارتند از؛ عزیزی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور، حجت‌الاسلام و المسلمین میرتاج‌الدینی معاون پارلمانی رییس‌جمهور و فاطمه بداغی معاون حقوقی رییس‌جمهور. از سوی شورای نگهبان نیز آیت‌الله جنتی دبیر شورای نگهبان، عباسعلی كدخدایی عضو حقوقدان شورای نگهبان و محمدرضاعلیزاده قائم مقام دبیر شورای نگهبان حضور دارند.

هم‌چنین محمدرضا باهنر، احمد توكلی رییس مركز پژوهش‌های مجلس، دهقان و حجت‌الاسلام و المسلمین ابوترابی‌فرد نایب رییس مجلس به نمایندگی از مجلس شورای اسلامی حضور دارند.

در این جلسات به حضور برخی حقوقدانان از جمله مدنی، افتخار جهرمی و مهرپور نیز می‌توان اشاره كرد.

این كارگروه نظرات دولت و مجلس و همچنین حقوقدانان را اخذ كرده و بعد از جمع‌بندی نهایی مباحث مطرح شده، نتیجه را به محضر رهبر انقلاب اسلامی ارائه خواهد داد.

اعضای این كارگروه تاكنون روند جلسات را مثبت دانسته و اظهار امیدواری كرده‌اند كه این کارگروه به جمع بندی نهایی برسد.

مرداد ماه؛ ادامه بحث ها درباره عدم ارسال مصوبات دولت به مجلس

از روزهای آغازین سال 89 بحث هایی درباره عدم ارسال مصوبات دولت به مجلس مطرح بود كه در بسیاری از موارد تذكر رییس مجلس را درپی داشت.  این موضوع تا جایی ادامه یافت كه حتی بعضا شاهد عدم ابلاغ مصوبات مجلس از سوی دولت بودیم و برخی قوانین مستقیما از سوی رئیس مجلس ابلاغ شد.

27 مرداد؛ رهبری: تبدیل اختلافات به زخمهاى غیر قابل علاج، خطاى بزرگى است

در پی بالا گرفتن اختلافات دولت و مجلس مقام معظم رهبری در دیدار كارگزاران نظام در بیاناتی بار دیگر بر اتحاد و همدلى بین مسئولین كشور تاكید كردند و آن را یك فریضه خواندند كه تعمد در مخالفت با آن، خلاف شرع است.

ایشان یاد آور شدند: دشمن میخواهد از اختلافات كوچك، یك مسئله‌ى بزرگ بسازد؛ اینجور نیست كه هر اختلافى بین دو مسئول یا بین دو دستگاه، فاجعه‌اى باشد؛ بالاخره ممكن است مجلس در یك زمینه‌اى جهت گیرى‌ داشته باشد، دولت جهت گیرى دیگرى داشته باشد، عقایدشان، سلایقشان مختلف باشد؛ اینها فاجعه نیست. اما این اختلافات را تبدیل كردن به شكافهاى غیر قابل پر شدن و زخمهاى غیر قابل علاج، خطاى بسیار بزرگى است.

1 شهریور؛ نشست مشترك دولت و مجلس

اول شهریور ماه به رسم ماه رمضان هر سال دولتی‌ها مهمان ضیافت افطار مجلسی‌ها در بهارستان بودند و بعد از گپ و گفتی دو ساعته در صحن علنی مجلس، روسای دو قوه، نمایندگان و وزرا در ضیافت افطار مجلس حاضر شدند.

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوترابی نایب رییس مجلس شورای اسلامی، غلامرضا مصباحی مقدم رییس کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی، غلامعلی حداد عادل رئیس كمیسیون فرهنگی، محمدابراهیم نكونام رئیس كمیسیون اصل نود مجلس، عباس رجایی رئیس كمیسیون كشاورزی و حمیدرضا فولادگر نماینده اصفهان به نمایندگی از مجلس و صادق خلیلیان وزیر جهادوكشاورزی، سیدمحمدحسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدشمس‌الدین حسینی وزیر اقتصاد و دارایی، مهدی غضنفری وزیر بازرگانی، سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی معاون پارلمانی رییس‌جمهور  و عزیزی معاونت نظارت راهبردی رئیس جمهور به نمایندگی از دولت سخنرانی كردند.

پس از طرح موضوعات از سوی نمایندگان و وزرا، رییس جمهور طی سخنانی گفت كه این نشست‌ توصیه‌های رهبری را به عنوان پشتوانه به همراه داشته است و اعلام آمادگی كرد تا دولتی‌ها ماهی یك بار در چنین نشست‌هایی با نمایندگان مجلس گفت‌وگو كنند.

دکتر احمدی‌نژاد هم چنین همه قوا را عضو یك خانواده با ماموریت‌های بزرگ داخلی و جهانی عنوان کرد و گفت که معتقد است قدم برداشتن برای همدلی امری لازم و یک مجاهده انقلابی است.

رییس جمهور ضمن اعلام آمادگی دولت برای خدمت به مردم در کنار مجلس، هم چنین از نمایندگان مجلس خواست که به نظر كارشناسی دولت اعتنای بیشتری كنند و شاكله‌ اصلی لایحه برنامه پنجم را حفظ کنند چراكه اگر پیچ و خم‌های اضافه در قانون مصوب مجلس وجود داشته باشد، نمایندگان در اصلاح و دولت در اجرا دچار مشكل خواهد شد.

او به فرا رسیدن زمان اجرای هدفمند كردن یارانه‌ها هم اشاره کرد و گفت علیرغم اینکه برخی آمادگی دارند تا با شروع پرداخت یارانه‌ها و اصلاح قیمت‌ها به دولت هجوم كنند و آسیب بزنند؛ دولت اجرای قانون هدفمند كردن یارانه ها را به نقطه‌ افتخار دولت و مجلس تبدیل می‌كند.

لاریجانی هم طرح دیدگاه نمایندگان مجلس درباره مباحث مختلف را برای توسعه كشور مفید توصیف کرد و گفت که نحوه بیان مطالب از سوی نمایندگان مجلس در این نشست، نشان از حسن نیت آن‌ها در حل مشكلات کشور است

رییس مجلس شورای اسلامی هم در این نشست مشترک از تكرار این نشست‌ها استقبال كرد و با اشاره به بیانات اخیر مقام معظم رهبری در باب وحدت ابراز امیدواری كرد كه دیگر مشكل و اختلافی بین این دو قوه وجود نداشته باشد.

لاریجانی طرح دیدگاه نمایندگان مجلس درباره مباحث مختلف را برای توسعه كشور مفید توصیف کرد و گفت که نحوه بیان مطالب از سوی نمایندگان مجلس در این نشست، نشان از حسن نیت آن‌ها در حل مشكلات کشور است.

وی با استقبال از پیشنهاد برگزاری نشست های مشترک بین دولت و مجلس در عین حال گفت که در این نشست‌ها باید برای برخی از اختلاف نظرها به نتیجه برسیم.

برگزاری این نشست با گذشت كمتر از یك هفته از بیانات رهبری درباره لزوم حفظ وحدت میان مسوولان از این جهت قابل توجه بود كه روسای دوقوه در پایان، این نشست مشترك را فرصتی برای تقویت تعاملات خود عنوان كردند و ابراز امیدواری كردند كه این نشست شروع خوبی برای تحقق وحدت باشد.

8 شهریور؛ رهبری: برنامه پنجم مورد اتفاق دولت و مجلس باشد تا عملی شود

مقام معظم رهبری در دیدار رئیس جمهور و اعضاى هیئت دولت‌ با اشاره به بررسى برنامه پنجم  در مجلس ابراز امیدواری كردند كه همكارى واقعى بین دولت و مجلس در این رابطه انجام گیرد.

ایشان تاكید كردند: اگر چنانچه فرض كنیم كه دولت یك چیزى را تهیه كرده و بر همان اساس هم پافشارى دارد، مجلس هم تغییرات اساسى‌اى روى این بدهد، انسجام برنامه به هم میخورد. یا اگر فرض كنیم كه تغییراتى در برنامه‌ى پنجم صورت بگیرد كه این تغییرات ناشى از نگاه یكپارچه و نگاه كلان به كشور نباشد، بلكه ناشى از نگاه به یك بخش یا نگاه به یك منطقه باشد، باز هم انسجام برنامه به هم میخورد.

آیت الله خامنه ای با بیان اینكه نباید نگاه بخشى یا نگاه موضعى و محلى و منطقه‌اى بر برنامه حاكم باشد، ادامه دادند: باید جورى بشود كه هم مجلس، هم دولت از جایگاهى كه خودشان را در آن قرار داده‌اند، انعطاف داشته باشند؛ بتوانند حركت كنند كه به هم برسند تا برنامه، برنامه‌ى منسجمى از آب در بیاید كه مورد اتفاق دولت و مجلس باشد تا عملى شود.

14 شهریور؛ چالش دولت و مجلس در تدوین و تصویب برنامه پنجم توسعه

14 شهریور ماه در راهروهای مجلس شورای اسلامی خبرهایی به گوش رسید که حاکی از درخواست دولت برای استرداد لایحه برنامه پنجم بود؛ خبری که به مذاق اغلب مجلسی ها خصوصا اعضای کمیسیون تلفیق برنامه پنجم خوش نیامد.

موضوع از این قرار بود که رییس جمهور در نامه ای به علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی خواستار باز پس گیری لایحه برنامه پنجم توسعه شده بود، درخواستی که به گفته دولتی ها به دلیل تغییرات بیش از حد لایحه دولت در مجلس و دور شدن از هدف گذاری دولت طرح شده بود. شاید دولت از مجلس انتظار داشت تا همانطور که احمدی نژاد در زمان تقدیم لایحه برنامه پنجم به مجلس گفته بود تغییرات اساسی در لایحه تقدیمی دولت ایجاد نمی شد.

طرح موضوع استرداد لایحه برنامه پنجم توسعه از سوی دولت، حجت الاسلام والمسلمین ابوترابی و رضا عبداللهی نواب رییس کمیسیون تلفیق برنامه پنجم توسعه را روانه دفتر رییس جمهور کرد تا موضوع استرداد لایحه به صورت کدخدامنشانه حل شود و کار به استرداد نکشد. در این دیدار تصمیم مشترکی گرفته شد تا دولت مواردی که در کمیسیون تلفیق بررسی شده و از نگاه دولت می تواند به انسجام لایحه آسیب بزند یا دولت آن را در چارچوب مصالح کشور تلقی نمی کند به صورت مستدل به مجلس منعکس کند تا هیات رییسه کمیسیون تلفیق این موارد را مورد بررسی قرار دهد.

27 شهریور ؛ احمدی‌نژاد: مجلس در راس امور نیست

رئیس جمهور در گفت و گویی با روزنامه ایران درباره جمله معروف حضرت امام كه فرمودند مجلس در راس امور است گفت: بعضی‌ها استقلال قوا را فقط برای قوه مقننه و قوه قضائیه می‌خواهند. اتفاقاً قوه مجریه، قوه اول كشور است، بعضی‌ها یك جمله حضرت امام(ره) را متعلق به زمانی كه نظام ما پارلمانی بوده برجسته می‌كنند، آن‌زمان رئیس‌جمهور مسئول اداره كشور نبوده بلكه نخست‌وزیر مسئول اداره كشور بوده كه از طریق مجلس انتخاب می‌شده است. آن موقع مجلس بالا‌ترین بود. اكنون در قانون اساسی قوه مجریه بار اصلی اداره كشور را بر دوش دارد و قوای دیگر باید كمكش كنند.

28 شهریور؛ لاریجانی: مجلس برای مقابله با دیکتاتوری در راس امور است

علی لاریجانی رییس مجلس در اولین واكنش به اظهارات رییس جمهور درباره مجلس تاکید کرد: فرموده امام خمینی مبنی بر اینکه مجلس در راس امور است به این دلیل بود دیکتاتوری در کشور ایجاد نشود.

وی افزود: برخی در روزهای اخیر با اظهاراتشان عنوان کردند مجلس در راس امور نیست و این مربوط به زمانی است که ریاست جمهوری شرایط امروز را نداشته و بر پایه نظام پارلمانی بوده است؛ در حالی که این حرف درست نیست. اگر نظامی پارلمانی باشد رئیس جمهور باید توسط پارلمان انتخاب شود در حالی که در کشور ما قوه مقننه و قوه مجریه دو قوه مجزا هستند. هنگامی که امام خمینی فرمودند قوه مقننه در راس امور کشور است، یعنی اینکه قوه مقننه دارای قدرت مهمی است و مردم نمایندگانی را معرفی می کنند تا مبادا دولت به حقوق مردم تعدی کند.

رییس مجلس گفت: همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند قوه مقننه ریل گذار قوه مجریه است یعنی قوه مجریه در داخل آن ریل حرکت می کند. گاه تصور می شود اگر قوانینی در مجلس تصویب شود دست و پای دولت بسته می شود در حالی که نمایندگان به دنبال پرش قوه مجریه و برداشتن موانع هستند. همیشه قید گذاشتن به معنی نقض نیست، گاه قیدها انسان را به سمت کمال می برد. در کشور ما هنگامی که در راس قوا مقام معظم رهبری قرار دارد قوا باید برادری پیشه کنند. اگر می خواهیم کشور پیشرفت کند قوا باید راه برادری پیشه نماید.

سارا کیان

بخش سیاست تبیان