تبیان، دستیار زندگی
به طور پنهانى و دور از چشم دیگران انجام داده مى شود؛ زیرا انجام آن به طور آشكار و در برابر چشم مردم، باعث شرم و خجالت است. اگر انجام دهنده آن را مورد پرسش قرار دهند كه چرا چنان كارى كرده است، یا انكار می كند و یا به خاطر انجام آن، عذر خواهى مى كند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نشانه بد بودن یک عمل


به طور پنهانى و دور از چشم دیگران انجام داده مى شود؛ زیرا انجام آن به طور آشكار و در برابر چشم مردم، باعث شرم و خجالت است.  اگر انجام دهنده آن را مورد پرسش قرار دهند كه چرا چنان كارى كرده است، یا انكار می كند و یا به خاطر انجام آن، عذر خواهى مى كند


چشم بد

خدای بی شریک

تمام پیامبرانى كه براى راهنمایى افراد بشر به میان مردم آمده اند، با آنكه دین هاى گوناگون آورده اند، اما سخن هایشان درباره خدا، یكسان و همانند بوده است. همه آن ها، به پیروان خود گفته اند كه خدا یكى است و شبیه و شریك ندارد. اگر غیر از پروردگار یگانه و بى شریك، خدا دیگرى هم وجود داشت، او را به افراد بشر معرفی و مردم را به سوى او دعوت می کردند. هیچ پیامبرى نبوده که گفته باشد: من، از سوى خدایى غیر از خداى یگانه، به سوى شما فرستاده شده ام؛ خداى من و تو و آفریدگار و همه افراد بشر و خالق این جهان بزرگ، همان خداوند یگانه و بى مانند است كه تمام پیامبران، از او سخن گفته اند و همه افراد بشر را، به سوى او دعوت كرده اند. امام علی علیه السلام در این باره فرموده است: «لَوْ كَانَ لِرَبِّكَ شَرِیكٌ لَأَتَتْكَ رُسُلُهُ؛ اگر پروردگارت شریكى مى داشت، فرستادگان آن شریك (یعنى پیامبران آن خدا دیگر) نزد تو مى آمدند».(1)

تندخویی یا جنون؟

انسان تندخو نمی تواند بر اعصاب خودش مسلط باشد و کنترلی بر اعمال و رفتار خود ندارد. در نتیجه، هنگامی که به خشم و غضب می آید، به كارهایى دست می زند که عقل سالم انجام آن را نمى پذیرد؛ زبان به بى ادبى و فحاشى باز می کند، دست به شكستن و پاره كردن و دور ریختن چیزهاى مختلف مى زند، با دیگران نزاع و كتك كارى می كند و به خود یا دیگران آسیب می رساند، گاه خشم و تندخویى انسان، سبب نزاع دسته جمعى خانواده و دوستانش می شود و حتی گاه به رخ دادن جنایت و فاجعه اى نیز انجامیده و یا زیان و خسارت جبران ناپذیر دیگرى پیش آمده است.

حالت خشم و غضب انسان تندخو، شبیه نوعى دیوانگى است؛ زیرا او در آن لحظات همچون دیوانگان، بر اعصاب خود تسلط ندارد و نمی فهمد كه مرتكب چه كارهایى می شود. هر چند او پس از فرو نشستن خشمش، از كارهایى كه انجام داده است، پشیمان می شود. این پشیمانى، بیانگر آن است كه او سر عقل آمده و متوجه زشتى كارهاى دیوانه وار خود شده است؛ یعنى متوجه مى شود كه در آن لحظات خشم، نوعى دیوانگى زودگذر گریبانش را گرفته و سپس رهایش كرده است؛ اما اگر پس از فرو نشستن خشم نیز از انجام كارهاى زشتش پشیمان نشود، بیانگر آن است که حالت دیوانگیش زودگذر و موقتى نیست؛ بلكه دیوانگى براى همیشه در وجود او، باقى مانده است. امام علی علیه السلام فرموده است: «لْحِدَّةُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ لِأَنَّ صَاحِبَهَا یَنْدَمُ فَإِنْ لَمْ یَنْدَمْ فَجُنُونُهُ مُسْتَحْكِمٌ؛ تندخویى بى مورد، نوعى دیوانگى است؛ زیرا تندخو پشیمان مى شود و اگر پشیمان نشد، پس دیوانگى او پایدار است».(2)

امام علی علیه السلام : در دوستى با دوست مدارا كن، شاید روزى دشمن تو گردد و در دشمنى با دشمن نیز مدارا كن؛ زیرا شاید روزى دوست تو گردد

دوستى با دیگران و با حتی دشمنى هم مانند دیگر مسائل باید حد و اندازه ای داشته باشد؛ زیرا زیاده روى در دشمنى یا دوستى، می تواند زیان هایى را به وجود بیاورد كه قابل جبران نباشد. وقتى با كسى دوست می شوی، نباید در معاشرت با او آنقدر زیاده روى كنی كه کاملاً به حریم زندگى ات نزدیك شود و تمام اسرارت را بداند؛ چرا که ممكن است روزى میان تو و او اختلافى به وجود بیاید و او به دشمنت تبدیل شود. اگر چنین اتفاقی بیافتد، او که به تمام اسرارت آگاهی دارد و از آنچه در حریم خانواده ات می گذرد، مطلع است؛ می تواند از دانسته هایش، علیه تو سوءاستفاده كند و ضربه هایى به تو بزند كه دیگر قابل جبران نباشد. در دشمنى کردن هم باید میانه رو بود و اندازه نگه داشت؛ یعنى نباید دشمن را آنقدر مورد آزار و اذیت قرار داد و درباره اش سخنان زشت و زننده گفت كه اگر روزى با او رابطه دوستی ای برقرار شد، به خاطر كارها و حرف هاى خود، شرمنده و خجل شد. هم چنان که امام علی علیه السلام فرموده است: «أَحْبِبْ حَبِیبَكَ هَوْناً مَا عَسَى أَنْ یَكُونَ بَغِیضَكَ یَوْماً مَا وَ أَبْغِضْ بَغِیضَكَ هَوْناً مَا عَسَى أَنْ یَكُونَ حَبِیبَكَ یَوْماً مَا؛ در دوستى با دوست مدارا كن، شاید روزى دشمن تو گردد و در دشمنى با دشمن نیز مدارا كن؛ زیرا شاید روزى دوست تو گردد».(3)

نشانه های کار بد

بسیاری از افراد تمایلی ندارند که كار بدی انجام دهند و مورد سرزنش مردم و خشم و نارضایى خدا قرار گیرند، اما از آنجا که گاهى نمى توانند فرق میان خوب و بد را تشخیص دهند، به طور ناخواسته و ناآگاهانه مرتكب اعمال ناپسند مى شوند. امام علی علیه السلام براى آنكه كار خوب از كار بد مشخص شود و انسان بتواند فرق بین این دو را بشناسد و از انجام كار بد پرهیز کند، دو قانون و نشانه ساده و آسان برای آن بیان کرده است: « وَاحْذَرْ كُلَّ عَمَلٍ یُعْمَلُ بِهِ فِی السِّرِّ وَ یُسْتَحَى مِنْهُ فِی الْعَلاَنِیَةِ، وَاحْذَرْ كُلَّ عَمَلٍ إِذَا سُئِلَ عَنْهُ صَاحِبُهُ اءَنْكَرَهُ اءَوْ اعْتَذَرَ مِنْهُ؛ از كارى كه در نهان انجام مى شود و در آشكار شرم آور است، بپرهیز و نیز از كارى كه اگر از انجام دهنده اش، درباره آن بپرسند، یا انجام آن را انكار مى كند و یا به خاطر آن پوزش مى طلبد، دورى كن».(4)

راهی ساده برای بد بختی

بنابراین کار بد دو نشانه دارد

 1. به طور پنهانى و دور از چشم دیگران انجام داده مى شود؛ زیرا انجام آن به طور آشكار و در برابر چشم مردم، باعث شرم و خجالت است.

2. اگر انجام دهنده آن را مورد پرسش قرار دهند كه چرا چنان كارى كرده است، یا انكار می كند و یا به خاطر انجام آن، عذر خواهى مى كند.

بنابراین هر گاه دیدیم كارى كه قصد انجامش را داریم، یكى از این دو نشانه را دارد، باید بدانیم كه كار بدى است و از انجام آن خوددارى كنیم.

تفاوت اعمال

خداوند، انسان را آزاد و مختار آفرید و به او عقل و شعور داد تا آزادانه، راه زندگى اش را انتخاب كند و با اراده و اختیار خود هر عملى كه دلش خواست، انجام دهد؛ اما در روز قیامت، كسى كه عمل خوب انجام داده باشد، پاداش مى گیرد و كسى كه مرتكب اعمال بد شده باشد، به كیفر و مجازات مى رسد.

میان این دو گونه عمل، تفاوت بسیارى وجود دارد و آدمی باید مراقب باشد تا فریب ظاهر را نخورد. كار خوب و بد، هر دو، به زودى مى گذرد و تمام مى شود، در حالی كه نتایج و پى آمدهاى آن، از بین نمى رود و در كارنامه اعمال انسان، باقى مى ماند.

امام علی علیه السلام: چقدر فاصلة بین دو عمل دور است: عملى كه لذتش مى رود و كیفر آن مى ماند و عملى كه رنج آن مى گذرد و پاداش آن ماندگار است

اعمال گناه آلوده اگر هم لذتى داشته باشند، لذت شان زودگذر است، در حالی كه نتیجه آن ها، یعنى مجازاتى كه در پى دارند، نزد خدا باقى مى ماند و در روز قیامت، گریبان شخص گناهكار را مى گیرد. كسى كه بر خلاف فرمان خداوند، روزه نمى گیرد و در ایام ماه مبارك رمضان، شكم چرانى مى كند، لذتى كه از خوردن و آشامیدن مى برد، لذتی زودگذر است؛ لذتى كه با جمع كردن سفره غذا تمام مى شود و چیزى از آن باقى نمى ماند، ولى نتیجه این نافرمانى، تا روز قیامت باقى مى ماند و خداوند، شخص روزه خوار را به مجازات نافرمانى اش مى رساند. تمام كارها همین گونه است؛ هم تمام لذت ها زودگذر هستند و هم تمام زحمت ها، ولى آنچه براى همیشه باقى مى ماند، نتیجه و عمل و كردار انسان است كه اگر به خاطر لذت هاى زودگذر گناه كرده، مجازات مى شود و اگر در راه اطاعت از خدا، رنج و زحمت زودگذر را تحمل كرده یاشد، مزد و پاداشش را می گیرد. امام علی علیه السلام در این باره فرموده است: « شَتَّانَ مَا بَیْنَ عَمَلَیْنِ عَمَلٍ تَذْهَبُ لَذَّتُهُ وَ تَبْقَى تَبِعَتُهُ وَ عَمَلٍ تَذْهَبُ مَئُونَتُهُ وَ یَبْقَى أَجْرُهُ؛ چقدر فاصلة بین دو عمل دور است: عملى كه لذتش مى رود و كیفر آن مى ماند و عملى كه رنج آن مى گذرد و پاداش آن ماندگار است».(5)

پی نوشت ها :

1. نهج البلاغه، نامه 31.

2. همان، حکمت 255.

3. همان، حکمت 268.

4. همان، نامه 69.

5. همان، حکمت 121.

زهرا رضائیان

بخش نهج البلاغه تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.