تبیان، دستیار زندگی
قرآن همه مؤمنان را موظف مى‏كند كه در همه حال به یاد خدا باشید. به هنگام عبادت یاد او كنید و حضور قلب و اخلاص داشته باشید. به هنگام حضور در صحنه‏هاى گناه خدا را به یاد آورید و چشم بپوشید ، و اگر لغزشى از شما روی داد توبه كنید و به راه حق باز گردید . به هنگ
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

وسیله‏ روشنى و جلاى قلب و روح چیست؟

قرآن


قرآن همه مؤمنان را موظف مى‏كند كه در همه حال به یاد خدا باشید. به هنگام عبادت یاد او كنید و حضور قلب و اخلاص داشته باشید. به هنگام حضور در صحنه‏هاى گناه خدا را به یاد آورید و چشم بپوشید ، و اگر لغزشى از شما روی داد توبه كنید و به راه حق باز گردید . به هنگام نعمت به یاد او ، شكرگزار باشید و به هنگام بلا و مصیبت ، صبور و شكیبا باشید .

 یاد او را كه در هر صحنه‏اى از صحنه‏هاى زندگى انگیزه واكنش مناسب و الهى است، فراموش ننمائید .


* خدا ترسى مقدّمه‏ى شجاعت و شهامت

«الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ كَفى‏ بِاللَّهِ حَسِیباً ؛ كسانى كه پیام‏هاى الهى را ابلاغ مى‏كنند و از خدا مى‏ترسند، و از هیچ كس جز خدا بیم ندارند، و خداوند براى حسابرسى كافى است.» (احزاب ،39 )

در این آیه سخن از قاطعیّت و شهامت مبلّغ در ابلاغ دستورات الهى به مردم است ، ولى باید بدانیم كه در مواردى مدارا ، نرمش و سكوت براى جذب قلوب لازم است.

خشیت غیر از خوف است ، خشیت ؛ تأثّر قلبى است كه از عظمتِ امرى ناشى مى‏شود ، ولى خوف ؛ انتظار وقوع امر ناپسندى است كه موجب پرهیز از آن مى‏شود . انبیا هیچ گونه خشیتى از غیر خدا ندارند ، زیرا تنها خداوند را بزرگ مى‏بینند .

پیام‏های آیه :

1ـ موفقیّت در تبلیغ ، شرایطى دارد :

الف: تداوم تبلیغ : «یُبَلِّغُونَ» ، ب: تقوا در عمل : «یَخْشَوْنَهُ» ، ج: شهامت و قاطعیّت : «وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ» ، د: توكّل به خدا : «وَ كَفى‏ بِاللَّهِ حَسِیباً» .

2ـ همیشه تبلیغ با سخنرانى نیست ، گاهى باید با عمل، حكم خدا را روشن ساخت : (در دو آیه قبل فرمود: زن زید را بگیر تا خرافه‏اى را از میان بردارى، آن گاه در این آیه مى‏فرماید: «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ» )

3ـ مبلّغان الهى، همواره دشمنان سرسخت و تهدید كننده ای دارند : «لا یَخْشَوْنَ أَحَداً»

4ـ خدا ترسى مقدّمه‏ى شجاعت و شهامت است : «یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً»

5ـ مبلّغان الهى بدانند كه حساب صبر و تحمّل آنان با خداست : «كَفى‏ بِاللَّهِ حَسِیباً»

" ابو سعید خدرى" از پیامبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل شده چنین مى‏خوانیم : « از آن حضرت پرسیدند: اى العباد افضل درجة عند اللَّه یوم القیامة : كدامیك از بندگان در روز قیامت مقامشان از همه برتر است؟!»  فرمود: «الذاكرون اللَّه كثیرا: آنها كه خدا را بسیار یاد مى‏كنند»

* آغاز و پایان روز را با تسبیح و یاد خدا بگذرانیم

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِیراً (احزاب 41) ، وَ سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِیلاً (احزاب 42) ؛

دعا به معنای واقعی

اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! خدا را بسیار یاد كنید. و او را در هر صبح و شام تسبیح نمایید (و به پاكى بستایید).»

چون عوامل غفلت در زندگى مادى بسیار فراوان و تیرهاى وسوسه شیاطین از هر سو به طرف انسان پرتاب مى‏گردد ، براى مبارزه با آن راهى جز " ذكر كثیر" نیست . " ذكر كثیر" به معنى واقعى كلمه یعنى ؛ " توجه با تمام وجود به خداوند" نه تنها با زبان و لقلقه لسان.

ذكر كثیرى كه در همه اعمال انسان پرتوافكن باشد، و نور و روشنایى بر آنها بپاشد.

به این ترتیب قرآن همه مؤمنان را در این آیه موظف مى‏كند كه در همه حال به یاد خدا باشید ، به هنگام عبادت یاد او كنید و حضور قلب و اخلاص داشته باشید.

به هنگام حضور در صحنه‏هاى گناه یاد او كنید و چشم بپوشید، و یا اگر لغزشى روی داد توبه كنید و به راه حق باز گردید.

به هنگام نعمت یاد او كنید و شكرگزار باشید و به هنگام بلا و مصیبت ، صبور و شكیبا باشید.

خلاصه یاد او را كه در هر صحنه‏اى از صحنه‏هاى زندگى انگیزه واكنش مناسب و الهى است، فراموش ننمائید .

در حدیثى كه در" صحیح ترمذى" و " مسند احمد" از " ابو سعید خدرى" از پیامبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل شده چنین مى‏خوانیم : « از آن حضرت پرسیدند: اى العباد افضل درجة عند اللَّه یوم القیامة : كدامیك از بندگان در روز قیامت مقامشان از همه برتر است؟!»  فرمود : « الذاكرون اللَّه كثیرا: آنها كه خدا را بسیار یاد مى‏كنند .» ابو سعید مى‏گوید: عرض كردم‏ : « یا رسول اللَّه! و من الغازى فى سبیل اللَّه؟ آیا چنین كسانى حتى از جنگجویان راه خدا والا مقام‏ترند؟! » فرمود: « لو ضرب بسیفه فى الكفار و المشركین حتى ینكسر و یختضب دما لكان الذاكرون اللَّه افضل درجه منه! ؛ اگر با شمشیرش آن قدر بر پیكر كفار و مشركین بزند كه شمشیرش بشكند و با خون رنگین شود آنها كه یاد خدا بسیار مى‏كنند از او برترند!» (در المنثور طبق نقل المیزان ، ج 16، ص 353) (چرا كه جهاد خالصانه نیز بدون ذكر كثیر خداوند ممكن نیست.)

همانگونه كه از سیاق آیات به خوبى بر مى‏آید منظور از "تسبیح خداوند در هر صبح و شام" همان دوام تسبیح است ، و ذكر خصوص این دو وقت به عنوان آغاز و پایان روز مى‏باشد، و اینكه بعضى آن را به نماز صبح و عصر یا مانند آن تفسیر كرده‏اند ، ذكر مصداق است .

به این ترتیب" ذكر كثیر خداوند ، و تسبیح او هر صبح و شام" جز به تداوم توجه به پروردگار و تنزیه و تقدیس مداوم او از هر عیب و نقص حاصل نمى‏گردد، و مى‏دانیم كه یاد خدا براى روح و جان انسان همچون غذا و آب است براى تن و این نكته بسیار قابل توجه است كه یاد خداوند تنها با زبان و گفتار نیست ، بلكه در هر فكر، كار و حركتى رضایت خداوند را در نظر داشتن است .

رسول اكرم صلى اللَّه علیه و آله فرمود: هر كس زبان ذاكر داشته باشد ، خیر دنیا و آخرت به او عطا شده است . و امام صادق علیه السلام فرمود: هر چیزى حدّى دارد جز ذكر خدا

تسبیح، دعا، ذکر، نماز

قرآن براى ذكر خدا آثار و بركاتى بیان كرده و یكى از دلایل نماز را ذكر خدا دانسته است ؛ «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِی » (طه، 14)

یاد خدا تنها وسیله‏ى آرامش دل‏هاست ؛ «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد، 28)

و روح آرام و نفس مطمئنّ به پرواز در مى‏آید و به حقّ مى‏رسد ؛ «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلى‏ رَبِّكِ» (فجر، 27 28)

اعراض از ذكر خدا زندگى نكبت بارى را به همراه دارد ؛ «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْكاً» (طه، 124) گفته‏اند : تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام نمونه‏اى از ذكر كثیر است.  (كافى، ج 2، ص 500)

رسول اكرم صلى اللَّه علیه و آله فرمود: هر كس زبان ذاكر داشته باشد ، خیر دنیا و آخرت به او عطا شده است . و امام صادق علیه السلام فرمود: هر چیزى حدّى دارد جز ذكر خدا .

در حدیث مى‏خوانیم : قلب و روح ، مثل آهن زنگ مى‏زند و ذكر خدا وسیله‏ى روشنى و جلاى آن است .

در روایات آمده است : ذكر خدا تنها با زبان نیست ، ذكر واقعى آن است كه هنگام حلال و حرام یاد خدا كنیم و از گناه دست برداریم .  (میزان الحكمة و سفینة البحار ، باب ذکر )

پیام‏های آیه :

1ـ خطاب زیبا و محرمانه ، وسیله‏ى جذب مردم و زمینه‏ى پذیرش آنان است : «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا»

2ـ یاد خداوند ، زمانى در انسان مؤثّر است كه مستمرّ و بسیار باشد : «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِیراً»

3ـ بهترین ذكر خدا ، تسبیح و تنزیه اوست : «اذْكُرُوا اللَّهَ ... وَ سَبِّحُوهُ»

4ـ آغاز و پایان روز را با تسبیح و یاد خدا بگذرانیم : «سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِیلًا»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

1- تفسیر نور ، ج9

2- تفسیر نمونه ، ج17

3- كافى ، ج 2

4- میزان الحكمة و سفینة البحار