تبیان، دستیار زندگی
دل باید پاک باشد، جمله ای آشنا برای همه است که معنای دقیق و تعریف شده ای هم ندارد بلکه دارای ایهام است . شاید منظور همان ایمان قلبی به خداوند است و یا ساده و بی غل و غش بودن، یا نسبت به دیگران خیرخواه و مشفق بودن.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دل، باید پاک باشد

ارتباط با دل، رویکرد ژرف و مؤثر ادبیات


"دل باید پاک باشد"، جمله ای آشنا برای همه است که معنای دقیق و تعریف شده ای هم ندارد بلکه دارای ایهام است . شاید منظور همان ایمان قلبی به خداوند است و یا ساده و بی غل و غش بودن، یا نسبت به دیگران خیرخواه و مشفق بودن. ما فرض را بر همه این موارد می گذاریم و در مورد دل پاکی سخن خواهیم گفت که به خداوند ایمان دارد، اهل ریا و دغل بازی نیست و نسبت به دیگران خیرخواه است (که البته این موارد نیز داخل در محدوده ایمان است). اما آیا این شرایط برای مسلمانی و رسیدن به رستگاری کافی است؟


آری، دل پاک نهایت رستگاری است. دلی که از تمامی بیماریهای روحی مثل بغض، حسد و ریا و ... پاک باشد، قطعا نجات خواهد یافت اما آیا امکان دارد بدون پرهیزکاری، عبادت و دیگر اعمال صالح، دل را پاک نگاه داشت؟

وَلَا تُخْزِنِی یَوْمَ یُبْعَثُونَ، یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ، إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ (شعراء، 87الی 89)؛ مرا در روزى كه (مردم) برانگیخته شوند، رسوا مساز، که در آن روز دارایی و فرزند به کسی سود نبخشد، مگر آنكه كسى دلى پاك و پیراسته از (شكّ و شرك) به نزد خداوند آورد.

دل پاک نشانه هایی دارد

خداوند نیازی به اعمال صالح ما ندارد و برای بسامان کردن امور نابسامان دنیا، ما را گرفتار زمین نکرده است؛ بلکه خود بارها و بارها فرموده که تمام امور دنیوی صرفا برای آزمایش است. تمام بایدها و نبایدهای احکام اسلامی نیز تنها برای تربیت انسانها و رسیدن ایشان به کمال است، و اگر غیر از این بود ما مامور به وظیفه نبودیم، بلکه مامور به نتیجه می شدیم. تمام سختی هایی که در دنیا تجربه می کنیم، حکمت احکامی که به آن مقید شده ایم، در این است که نهایتا دلی پاک (روحی منزه) به دست آید.

خداوند نیازی به اعمال صالح ما ندارد و برای بسامان کردن امور نابسامان دنیا، ما را گرفتار زمین نکرده است؛ بلکه خود بارها و بارها فرموده که تمام امور دنیوی صرفا برای آزمایش است. تمام بایدها و نبایدهای احکام اسلامی نیز تنها برای تربیت انسانها و رسیدن ایشان به کمال است، و اگر غیر از این بود ما مامور به وظیفه نبودیم، بلکه مامور به نتیجه می شدیم

در قرآن کریم هر جا سخن از ایمان به میان آمده بلافاصله عمل صالح نیز قید شده است .

 إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ. إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ(عصر)

وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ (بقره/ 82)

وَ أَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ ...(آل عمران/ 57)

...وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیم (فتح/ 29)

لَیْسَ عَلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جُناحٌ فِیما طَعِمُوا ...(مائده/ 93)

إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا (مریم/ 96)  

و بسیاری دیگر ...

دعا

در بعضی از این آیات، ایمان به همراه عمل صالح، شرط رستگاری، در بعضی شرط ورود به بهشت و مقامات بالای بهشتی و در بعضی شرط نجات از عذاب است. بنابراین ایمان به تنهایی ارزشی در تربیت انسانها نداشته و تنها با صدور اعمال صالح موجب کمال خواهد بود شاید هم بتوان گفت، ایمانی که نتواند منشا اعمال صالح گردد، وجود حقیقی نخواهد داشت. اگر ایمانی در کار باشد، عمل صالح بوجود خواهد آمد. اگر وجدانی در کار باشد، نسبت به سرنوشت دیگران حساسیت ایجاد خواهد شد و اگر اعتقاد به خدا داشته باشیم از پرستش و عبادت او دست نخواهیم کشید.

در هر حال تنها باور و اعتقاد، کافی نیست؛ بلکه ایمان باید سبب اعمال خیر گردد و در پیرامون خود تاثیرگذار باشد. عمل خیر هم، فقط خدمت به مردم نیست هر چند خدمت به مردم، بهترین اعمال است، اما برای رسیدن به کمال کافی نیست و شرایط مسلمانی بیش از اینهاست. عبادت هم از جمله اعمال صالح است که بخشی از آن واجب، بلکه همچون نماز، اوجب واجبات و شرط قبولی دیگر اعمال است. دل پاک بدون نماز هیچ کمکی نمی تواند بکند .

در هر حال تنها باور و اعتقاد، کافی نیست؛ بلکه ایمان باید سبب اعمال خیر گردد و در پیرامون خود تاثیرگذار باشد. عمل خیر هم، فقط خدمت به مردم نیست هر چند خدمت به مردم، بهترین اعمال است، اما برای رسیدن به کمال کافی نیست و شرایط مسلمانی بیش از اینهاست. عبادت هم از جمله اعمال صالح است که بخشی از آن واجب، بلکه همچون نماز، اوجب واجبات و شرط قبولی دیگر اعمال است. دل پاک بدون نماز هیچ کمکی نمی تواند بکند

فضاسازی به نفع خودمان

البته گاهی برای آبروداری، به شعار دل پاک متوسل می شویم. اما بعضی وقتها هم می خواهیم فضا را به نفع خودمان بسازیم. درست است که تنها خداوند از دلها خبر دارد و دلیل امتناع ما را مثلا از فلان کار خیر می داند و یا اضطرارمان را در ارتکاب فلان گناه درک می کند؛ دلایلی که گاهی نمی توانیم برای دیگران توضیح دهیم و بی جهت متهم به بی دینی و گناهکاری می شویم. اما باید بپذیریم که همه گناهانمان از روی اضطرار نبوده بلکه بسیاری از روی غفلت صورت گرفته و نهی از منکر چاره کارمان است.

اعراض کردنمان از کارهای خیر نیز همواره دلیل قابل قبولی نداشته و نصیحت می طلبد. اما جمله دل باید پاک باشد، چنان چماقی ساخته که راه هرگونه نصیحتی را سد کرده است. امروزه کم نیستند دین شناسانی که با این جمله برای بندگان خدا نسخه می پیچند. عبادتها را بی دلیل و بی اعتبار، و فقط دل پاک را شرط لازم مسلمانی می دانند .

در شب عظیمی همچون شب قدر که همه سرگرم عبادت و استغفارند، مردم را به سخره می گیرند و همه عباداتشان را بی حاصل می دانند و از پذیرش و عدم پذیرش خدا سخن می گویند و تنها استنادشان نیز به دل پاک است که آن هم خدا می داند. بالاخره دل پاک هم باید نشانه ای داشته باشد. که جز عمل صالح برای دل پاک نشانه ای وجود ندارد .

و روی عن الإمام الصادق وصیته لعبد الله بن جندبَ: ... فلا یُقْبَلُ إِلَّا الْإِیمَانُ وَ لَاإِیمَانَ إِلَّا بِعَمَل...؛ سفارش آن حضرت به عبدالله بن جندب: جز ایمان پذیرفته نشود، و ایمان ندارد كسى كه عمل نكند. (تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه کمره ای، ص 304)

انسیه نوش آبادی

گروه دین تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.