تاریخ سنگی ساسانی
اگر علاقمند به بازدید از مناطق تاریخی هستید، کازرون بهشت شماست. جایی که می تواند تاریخ را روی سنگ تراشه هایی نشانتان دهد که نمونه آن را در کمتر کشوری می توان پیدا کرد. اگر این روزها گذارتان به شیراز و کازرون افتاد، سری هم به تنگ تاریخی چوگان در 23 کیلومتری شهر کازرون و رو به روی شهر باستانی بیشاپور بزنید. جایی که رودخانه شاپور جاری است و نه تنها سرسبزی آن به شما فرصت گشت و گذار در طبیعت را هم خواهد داد، بلکه در ارتفاعات آن امکان کوهنوردی و غارنوردی هم خواهید داشت.
تنگ طبیعی و تاریخی چوگان 3 روستا به نام های تنگ چوگان بالا، تنگ چوگان پایین، تنگ چوگان وسطا دارد و کوه شاپور را با غار معروفش، می توانید مشرف به روستای تنگ چوگان وسطا ببینید. اما راه اصلی برای رسیدن به غار از تنگه چوگان علیا (روستای کشکولی) میگذرد.
این دره علاوه بر 6نقش برجسته مربوط به شاپور اول و بهرام اول و دوم، مجسمه عظیمی از شاپور اول به ارتفاع 6 متر را در غار شاپور به شما نمایش می دهد. نقش برجسته های این تنگه نسبت به سایر نقوش دوره ساسانی بزرگتر و شلوغتر هستند. به گونهای که 3 تا از این نقش برجسته ها بیش از 30متر مربع مساحت دارند و در هر کدام نقش پیکر بیش از 30نفر تراشیده شده است.
اگر نقش برجسته های دیگری را هم در شهرهای باستانی ایران دیده باشید، تنها می توانید نقش برجسته صحنه شکار خسرو پرویز در طاق بستان کرمانشاه را با نقش برجسته های تنگ چوگان مقایسه کنید. در حقیقت حجاریهای ساسانی تنگ چوگان در کنار طاق بستان کرمانشاه، نقش رستم و نقش رجب (در نزدیکی تخت جمشید) یکی از محوطه های تاریخی با ارزش آن دوره به شمار می آید.
نقش برجسته های تنگ چوگان در فاصلهای کمتر از 500متر از شهر باستانی نیشابور قرار دارند و اگر از سمت بیشابور به این تنگه وارد شوید چهارنمونه از این نقش برجستهها را در شمال و سمت چپ و دو تای دیگر را در جنوب و سمت راست خود خواهید دید.
اولین نقش برجسته ای که بزرگترین و شلوغ ترین نقش برجسته در بین دیگران است، نقشی مربوط به جشن پیروزی شاپور اول بر امپراطوری روم است. شاپور در طی دوران 30 ساله فرمانروایی بر ایران دو بار با امپراطوری روم وارد جنگ شد. در پایان اولین نبرد، امپراتور روم در اثر شورش فرمانده گارد خود کشته شد و امپراتور بعدی روم برای استقرار پایههای حکومت خود به سرعت پیشنهاد صلحی را همراه با قبول پرداخت غرامت و واگذاری ارمنستان به ایران را مطرح کرد. اما سالها بعد یک امپراتور تازه نفس دیگر برای جبران شکستهای قبلی مجددا به ایران حمله کرد که این بار هم به دنبال شکست ارتش روم، همراه با 70هزار نفر از صاحب منصبان و لشکریانش به اسارت شاپور درآمد.
پس از آن، شاپور ایران را خورشید گیتی تاب و تنها ابر قدرت دنیا خواند و دستور داد تا نقش این پیروزی را در محلهای متعددی بر کوه حک کنند. معروف ترین این نقش برجستهها در نقش رستم و بزرگترین و باشکوه ترینهایشان در تنگ چوگان قرار دارند.
دومین نقش برجسته مربوط به پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد است که در آن بهرام سوار بر اسب در سمت چپ نقش قرار داشته و اعراب در حال راهنمایی توسط سرداران ایرانی به منظور پیشکش اسب و شتر در مقابل او دیده میشوند.
سومین نقش برجسته که کامل ترین و زیباترین نقش برجسته زمان ساسانی به شمار میآید، مراسم دریافت حلقه شهریاری توسط بهرام اول از اهورامزدا را به تصویر کشیده است.
حکاکی این نقش برجسته آنقدر هنرمندانه بوده که حتی چین و چروک ها و حرکت لباس و... نشان داده شده اند. همه چیز در این نقش به شکل حیرت انگیزی تناسب دارد. حتی جزییات فیزیکی اسب و رگهای روی پای اسب هم مشخص شده است.
نقش برجسته چهارم صحنه پیروزی بهرام دوم بر یاغیان را به تصویر کشیده است. در این نقش پادشاه در مرکز نقش نشسته و در سمت راست او سربازان و سرداران ایرانی به احترام ایستاده اند و اسرا و یاغیان هم در سمت چپ توسط سربازان ساسانی به حضور شاه آورده میشوند.
نقش برجسته پنجم که در سمت راست تنگه واقع شده و سالم ترین نقش برجسته در میان نقوش 6 گانه است هم به پیروزی شاپور بر دولت روم اختصاص دارد.
ششمین و آخرین نقش برجسته که آن هم در سمت راست تنگه و دقیقا در کنار جاده واقع شده است متاسفانه بیشترین آسیب را در طی زمان دیده و قسمتهای بالای آن تقریبا از بین رفته است.
در این نقش برجسته مراسم دریافت حلقه شهریاری توسط شاپور اول از اهورامزدا و همچنین پیروزی او در جنگ با رومیان به تصویر کشیده شده و زیر سم اسب مظهر اهورامزدا، اهریمن و زیر پای اسب شاپور، گردیانوس، امپراطور کشته شده، لگدمال میشوند. فیلیپ، امپراطور دیگر روم هم جلوی اسب شاه زانو زده و تقاضای صلح و بخشش دارد.
الهام مرادی
بخش گردشگری تبیان