با فرزندم چگونه رفتار کنم؟
نشانه‌ها و درمان کودکان ناسازگار
رفتارهــای ناسازگارانه:
رفتارهایی هستند كه با نظر پدر و مادر ، اطرافیان و جامعه سازگاری ندارد. رفتار فرزندان ناسازگار احساس بسیار بدی را در اطرافیان ایجاد می‌کند به طوری كه خود نیز تحت تأثیر واکنش‌های ناخوشایند آن، از سوی دیگران واقع می‌شوند.
انــــواع رفتــــارهای ناسازگارانه :
روان‌شناسان معمولاً رفتارهای ناسازگار را در سه طبقه تقسیم بندی می‌کنند:
1. اختلال بیش فعالــــی و كمبود توجه
2. اختلال لجبازی و نافرمانـــی
3. اختلال سلــــوك
گرچه شباهت‌های زیادی بین آن‌ها وجود دارد، ولی ویژگی‌های متمایز کننده‌ای هم در آن‌ها به چشم می‌خورد. ممكن است علایم هر سه طبقه در یك كودك دیده می‌شود كه برای آشنایی بیشتر به رفتارهای هر كدام اشاره می‌نماییم.
كــــودكان بیش فعـــال و كمبـــود توجه :
- نمی‌توانند رفتارشان را كنترل و تنظیم كنند.
- نمی‌توانند رفتارهای هماهنگ و مناسب با اطرافیان، از خود نشان دهند.
- با علامت‌هایی مثل كم توجهی، حواس پرتی و كمبود تمركز همراه می‌باشند.
- رفتارهای تكانشی آن‌ها بیش از حد معمول است.
- در كارهایی كه به آن‌ها علاقه و مهارت داشته باشند، هیچ تفاوتی با همسالان خود ندارند.
- خیلی سریع توسط محرک‌های خارجی دچار حواس پرتی می‌شوند و از كار خود وظیفه اصلی خود (غالباً تكالیف مدرسه) باز می‌مانند.
- اغلب وسایلشان را گم می‌کنند و فراموش‌کارند.
- مرتب حـــركت می‌کنند و آرام و قرار ندارند.
- میان صحبت دیگـــــران می‌پرند و تأمل ندارند.
- نوبت را رعایت نمی‌کنند.
- ســــریع از كوره در رفته و اشیا را به سوی دیگران پرتاب می‌کنند.
- رفتارهای جسورانه و خطـــرناكی از خود نشان می‌دهند.
- در توجه به جــــزئیات ناتوانند.
- در صحبت كــــردن مستقیم با آنان، به نظر می‌رسد به گوینده توجــــهی ندارند و گوش نمی‌کنند.
- قادر به پی گیـــری دستورات نیستند و كارها را نیمه كارها رها می‌کنند.
- از كارهایی كه نیاز به تلاش ذهنی دارد اجتناب می‌کنند.
كــــودكان لجباز و نافـــــرمان :
- رفتارهای منفــی و نابهنجار از آن‌ها زیاد دیده می‌شود.
- از قوانین روزمره ســـرپیچی می‌کنند.
- زود قهـــــر می‌کنند و قشقرق به راه می‌اندازند.
- با بزرگ‌ترها بیش از حد بحث و جدل می‌کنند.
- دیگران را در امور مقصر می‌دانند و از آزار و اذیت و ناسزاگویی به آنان دریغ ندارند.
- عصبانـــی و زود رنجاند.
- رفتارهای خشــــــونت آمیــــز دارند.
- کینه‌توز و انتقام گیرنده‌اند.
كــــودكان اختلال سلــــوك :
- معمولاً به حقوق دیگـــران تجاوز می‌کنند.
- رفتارهایی مانند قلدری و تهدیدی دیگــــران دارند.
- در نزاع و كتك كاری از وسایل خطرناك مانند چاقو و ... استفاده می‌کنند.
- معمولاً دست به ســـرقت می‌زنند.
- به اموال عمومـــی و دیگران تخریب می‌رسانند.
- فرار از خانه و مدرسه در آن‌ها بیشتــــر دیده می‌شود.
علل و انگیزه‌های ناسازگاری فــــــرزندان :
1. علل ارثـــــی :
گروهی معتقدند بسیاری از ناسازگاری‌های كودكان ریشه در سرشت و طینت آن‌ها دارد كه به همراه ژن از طریق والدین به آن‌ها منتقل می‌شود.
2. علل زیستــــــــــی :
مانند نقص عضو، اختلال در بینایی و شنوایی و اختلال در مغز و دستگاه‌های عصبی در قبل یا حین یا بعد از تولد می‌تواند از دیگر عوامل باشد.
3. علل روانــــی :
مانند وجود فشارهای درونی، میل به استقلال، وجود تعارض و كشمكش در زندگی روزمره خصوصاً زمانی كه كودك خود را بی پناه و بدون پشتوانه احساس کند عادات عصبی مانند ناخن جویدن و انگشت مكیدن و .. در او مشاهده می‌شود.
4. علل عاطفــــــــــی :
مانند احساس محرومیت از محبت والدین، ناكامی از دست‌یابی به اهداف مورد علاقه، ولادت كودك جدید در خانواده، عدم امنیت عاطفی به هر دلیل ممكن.
5. علل اجتماعــــی :
مانند نابسامانی و اختلاف و درگیری بین اعضای خانواده متارکه‌ی والدین، بدآموزی از الگوهای خانه و مدرسه و جامعه، عدم مقبولیت در بین دیگران، یادگیری رفتارهای نامطلوب از گروه همسالان، عدم نظارت كافی والدین عدم وجود قانون منصفانه و قاطع در خانه و مدرسه، مشكلات اقتصادی و ....
6. علل تربیتـــــی:
مانند عدم یا افراط محبت، ناهماهنگی بین عاملان تربیتی در خانه و مدرسه و جامعه، برآورده كردن تمام خواسته‌های كودك بدون چون و چرا و یا بالعكس، تنبیه بدنی و آزارهای روانی، مقایسه و تحقیر و سرزنش كودك و ...
چگونه با رفتــــارهای ناسازگارانه فـــــرزندان برخورد كنیم ؟
* اگر خود تحت فشارهای روانی ناشی از زندگی و كار قرار داریم و نمی‌توانیم رفتار و گفتار خود را كنترل كنیم، بهتر است قبل از انجام هر كاری در مورد فرزند به فكر روشی برای كنترل فشارهای خود باشیم كه تحقیقات نشان داده است اگر والدین بتوانند برخی رفتارهای خود را تغییر دهند فرمان‌بری كودك بیشتر خواهد شد.
* افكار غلط و انحرافی درباره فرزند خود نداشته باشیم. مثلاً فرزندم این كار را می‌کند تا حرص مرا در بیاورد. یا او باعث تمام مشكلات در خانه است. چنین افكاری زمینه به وجود آمدن احساس بسیار بد را نسبت به فرزند مهیا می‌کند و یقیناً بر رفتار ما و او اثر منفی می‌گذارد.
* از ارائه دستورات مبهم، كلی و تكراری اجتناب كنیم. مثلاً به جای این كه بگوییم «خودت را جمع و جور كن» شفاف و مشخص بگوییم كه از او چه می‌خواهیم مثلاً دوست دارم تا پنج دقیقه دیگر دفتر و کتاب‌هایت را از وسط اتاق جمع كنی.
* به جای سخنرانی و بحث و جدل، كوتاه و مؤثر با لحنی محكم ولی در كمال آرامش به او گوشزد كنیم كه رفتارش در ما چه تأثیری گذاشته و اگر از این رفتار خود دست برندارد چه عاقبتی در انتظار اوست.
* به یاد داشته باشیم عاقبتی را برای او مشخص كنیم كه شدنی و كوتاه مدت باشد. مثلاً نگوییم « برای همیشه از این خانه خواهم رفت» یا «حق نداری از این به بعد تلویزیون تماشا كنی» بهتر است بگوییم امروز از دیدن این برنامه محروم هستی و یا این هفته تو را به پارك نمی‌برم.
* انجام دادن خواسته‌هایمان را وظیفه او ندانیم بلكه بعد از انجام دادن دستوراتمان او را با كلام و هدایای مورد علاقه تشویق نماییم.
* با مشاركت فرزندمان لیستی از مهم‌ترین قوانین در خانه به ترتیب و همراه با روش انجام دقیق آن‌ها تهیه كرده و پس از مشخص كردن نوع محرومیت برای انجام ندادنشان، با قاطعیت اجرا كنیم.
* عوامل مشكل ساز را شناسایی و در جهت رفع آن‌ها اقدام نماییم.
* به نیازهای جسمی، عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی فرزندان بیشتر توجه كنیم.
* سعی كنیم فرصتی را ایجاد كنیم تا كودكان بتوانند نسبت به رفتارهای نامناسب خود فكر كنند.
* ارتباط خود را با مدرسه و مسئولان بیش از پیش تقویت كنیم.
* از تنبیه بدنی اكیداً خودداری نموده و در صورت نیاز از محروم سازی‌های كوتاه مدت استفاده كنیم.
* برای شنیدن مسائل و مشكلات فرزندان وقت گذاری كنیم.
* از ســــرزنش و تحقیر كردن و مقایسه فرزندان جداً خودداری كنیم.
* علایم هشدار دهنده خشم را به فرزندان آموزش دهیم تا بتوانند خشم خود را بهتر كنترل كنند از جمله علایم : علایم جسمی مثل (افزایش ضربان قلب، سریع شدن تنفس، عرق كردن، سفت شدن عضلات ، داغ شدن بدن و ...) علایم فكری مثل (ازش متنفرم، می خوام بزنمش، داره به من زور میگه و ...) علایم رفتاری مثل (داد زدن، تهدید كردن، لرزیدن، لگد و كتك زدن، گریه كردن و ...)
* روش‌های آرامش دهی را به آن‌ها آموزش دهیم از جمله :
- تنفس عمیق : یعنی دم عمیق با یك شماره و نگهداری هوا در شش‌ها تا چهار شماره و بعد بازدم آهسته با دو شماره
- تجسم : یك تصویر آرامش بخش مثلاً خود را شناور داخل یك قایق كه به آرامی همراه امواج تكان می‌خورد تجسم كنید یا تصور یك ساعت شنی كه عصبانیت مثل دانه‌های شن به آرامی از بدنش خارج می‌شود.
- روش آدم آهنی و عروسك پارچه‌ای : از او می‌خواهیم مثل یك آدم آهنی عضلات خود را سفت كند و بعد از پانزده ثانیه عضلات خود را سفت كند و بعد از پانزده ثانیه عضلات خود را مثل یك عروسك پارچه‌ای شل كند.
- حرف زدن‌های مثبت با خود : ولش كن، بی خیال، خونسرد باش، نمی‌گذارم مرا عصبانی كند و ...
* یكی از دلایل عصبانیت و ناراحتی فرزندان این است كه نمی‌توانند احساسات خود را به درستی بیان كنند، با كمك عكس و فیلم و نقاشی یا صورتك های كارتونی انواع احساسات مثل ( خشم، ترس، شادی و غم و....) را به آن‌ها آموزش دهیم.
* چون بسیار از ناسازگاری‌های كودكان به دلیل عدم آشنایی والدین با مهارت‌های زندگی است توصیه می‌شود مهارت‌های ارتباطی مثل گوش دادن، ابراز وجود، حق مسأله و تصمیم گیری و دیگر مهارت‌های زندگی را خود بیاموزیم و به فرزندانمان نیز آموزش دهیم.
* در مورد كودكان بیش فعال علاوه بر موارد فوق رعایت موارد زیر تأكید می‌شود:
- دارو درمانی مستمر زیر نظر روان‌پزشک كه ممكن است تا چند سال طول بكشد، چرا كه با تشخیص و مراقبت درست اكثریت قریب به اتفاق آنان تا پایان دوره نوجوانی درمان می‌شوند.
- تأمین خواب مناسب شبانه به هر طریق ممكن، حتی با اعلام خاموشی برای تمامی اعضای خانواده، مثلاً ساعت 9 شب.
- پرهیز از خوردن قند و شكر، نوشابه گازدار، كاكائو، چیپس، پفك و ...
- آموزش والدین در زمینه شیوه برخورد با آن‌ها و نحوی كمك كردن به فرزند بیش فعالشان در انجام كارهای روزانه.
باشگاه کاربران تبیان – ارسالی از hasantaleb
