نامه ای به گالیله
گالیله را می توان یکی از پیشگامان علم جدید دانست. کسی که برخلاف اعتقاد راسخ و غلط کلیسا ایستادگی کرد و نام خود را در تاریخ جاودانه کرد تا جایی که چندی پیش کلیسا باز هم از برخورد خود با او اظهار پشیمانی کرد و برای دلجویی، مجسمه اش را در محوطه کلیسا نصب کردند. در این نوشته سعی شده است در قالب نامه ای به یکی از بزرگان علم نجوم، یعنی جناب گالیله کبیر، خدمات و کارهای او برای عموم معرفی شود.
داستان گرانش از آنجایی شروع می شود که فردی باید نظریه ها و اصولی که مبنای علمی ندارند را از بین می برد. عمده این نظریه ها مربوط به زمان باستان و فلاسفه آن روزگاران مانند اصول «ارسطو»، «افلاطون» و... بود. اصولی مانند اصل زمین مرکزی که چون سالیان دراز درست به نظر می رسیدند و مخالفتی با آنان نشده بود قدرت زیادی داشتند و مخالفت با آنان کار مشکلی بود. اما دیگر وقت آن رسیده بود که دلاوری شیپور جنگ با این اصول و قوانین را بزند تا بلکه نقطه عطفی در شناخت و پیشرفت علم صورت بگیرد.
احتمالاً در حدود سال 1589 میلادی بود که شما جناب گالیله، اولین شیپورهای جنگ را نواختید. گلوله هایی که به نظریه های «ارسطو» شلیک شد. تا آن زمان تقریباً دو هزار سال بود که هیچ کس حتی به نادرست بودن نظریات «ارسطو» فکر هم نکرده بود، چه برسد به مخالفت با آن. می دانم که در زمان شما جوی پرقدرت و ناسازگار بر دنیای علم حاکم بود که بهای مخالفت با خود را جان مخالف می دانست. اما این شما بودید که به خود جرات دادید با تفکرات غلط از علم در آن زمان مقابله کنید و توهمات علمی را از علم تمییز دهید.
شما سعی کردید افکار جهان آن روز را در مورد علم عوض کنید، چرا که در آن زمان مفهوم علم چنین که امروز با آن سر و کار داریم، نبود.
احتمالا شما مخالفت ها و مبارزات خود را با رد این موضوع که سرعت سقوط جسم رابطه ایی مستقیم با جرم آن جسم دارد، شروع کردید. تا آن زمان براساس نظریه «ارسطو» تصور می شد سرعت سقوط جسم رابطه مستقیم با جرم آن جسم دارد و مستقل از شکل آن است، به این مفهوم که اگر جسمی دو برابر جسم دیگر جرم داشته باشد، حتماً سرعت سقوطش نیز دو برابر جسم دیگر است.اما شما با انجام یک آزمایش برای رد نظریه «ارسطو»، تلاش های خود را آغاز کردید. شما در سال 1591 یک سبد پر از گوی های چوبی و سربی با وزن های متفاوت را در دست گرفتید و به همراه جمعی از دانشجویان به طرف برج پیزا به راه افتادید. یکی از شاگردانتان تعریف کرده است که: "در راه هر کسی ما را می دید با چهره ایی متعجب و نگران می پرسید به کجا می روید؟ و پاسخ «گالیله» فقط یک حرف بود؛ «مشخص می شود.» جالب این بود که چهره دیگر فلاسفه از همه نگران تر بود، چرا که نظرات «گالیله» را به خوبی می دانستند و از این موضوع نگران بودند که با آزمایشی که «گالیله» انجام می دهد حرف چه کسی بر کرسی درستی خواهد نشست."
یکی دیگر از شاگردان شما در جایی ادامه این ماجرا را این گونه نقل می کند: "نهایتاً «گالیله» بالای برج پیزا ایستاد. دو گوی سربی یک و 10پوندی را در دست گرفت. به همگان نگاه کرد و پرسید که فکر می کنید اگر من این دو گوی را به طرف زمین رها کنم، چه اتفاقی رخ می دهد؟ صدای همهمه از جمع حاضر بلند شد. اکثراً می گفتند گوی 10 پوندی 10 برابر زودتر به زمین خواهد رسید. جمعی هم که می خواستند چیزی غیر از این بیان کنند، یا از ترس دیگران یا از تردید در درستی حرف های «گالیله» چیزی بر زبان نیاوردند. «گالیله» دو گوی را به دانشجویان مشتاق و استادان متعجب و نگران مخالف با خودش نشان داد و دو گوی را همزمان از بالای برج به سمت زمین رها کرد. هنگامی که او این آزمایش را انجام داد دو گوی به علت وجود مقاومت هوا با اختلاف اندکی به زمین رسیدند."
شما توانستید اصل قدیمی ارسطو را رد کنید و به دانشجویان حاضر در آن جمع جرات مخالفت با اصولی را بدهید که شاید آن اصول از نظر آنان هم نادرست می آمد، اما جرات بیان آن را نداشتند.
شما در طول زندگی خود تلاش های بسیاری برای پیشبرد علم انجام دادید که بر هیچ کس پوشیده نیست. به دست آوردن معادله حرکت شتابدار که خود انقلابی در حرکت شناسی بود، یا بیان این موضوع که ربایش دو جسم نسبت به هم با مجذور فاصله آن دو رابطه عکس دارد یکی از خدمات بزرگ شما به بشریت است. شما سعی کردید افکار جهان آن روز را در مورد علم عوض کنید، چرا که در آن زمان مفهوم علم چنین که امروز با آن سر و کار داریم، نبود و به جرات می توان گفت پیش قراول علم امروز شما هستید.
از شما سپاسگزاریم استاد!
م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی
اقتباسی از "نگاهی به نقش گالیله در تاریخ علم جدید" نوشته نیوشا قانعی
