اصول عمومی آسیب های ورزشی
به علت حوادثی که در ورزش اتفاق می افتد آگاهی از انواع آسیب های ورزشی و شیوه درمان و جلوگیری از وخیم تر شدن آسیب بسیار مهم است. حال به بررسی برخی از این آسیب ها که در ورزش های برخوردی شایع هستند می پردازیم.
آسیب های ناشی از ضربه
آسیب های اسکلتی در ورزش، به ویژه در ورزش هایی مانند فوتبال، راگبی، فوتبال امریکایی، هندبال، هاکی روی یخ و چمن، و ورزش های انفرادی از قبیل : اسکی سرعت و صحرایی، ژیمناستیک و سوار کاری که در آنها امکان برخورد وجود دارد، نسبتا شایع است.
اصولا باید شکستگی را یک آسیب بالقوه جدی تلقی کرد چون نه تنها اسکلت بلکه بافت های نرم مجاور آن مانند عروق، اعصاب، تاندون ها، رباطها، عضله ها و پوست نیز دچار آسیب می شود.
شکستگی ممکن است نتیجه یک ضربه مستقیم باشد، مثل ضربه به ساق پا. ضربه غیر مستقیم نیز می تواند موجب بروز شکستگی گرددف مانند زمانی که فرد بر اثر از دست دادن تعادل به طرز دردناکی زمین می خورد و پایش می شکند.
انواع مختلف جابه جایی استخوان در اثر شکستگی عبارتند از : زاویه دار شدن، چرخیدن و کوتاه شدن. هدف از درمان این است که دو سر استخوان شکسته تا حد امکان به وضعیت عادی بازگردد
انواع صدمه
شکستگی ها را می توان به انواع عرضی، مایل، مارپیچی یا مرکب تقسیم کرد. هنگامی که دو سر استخوان شکسته پوست را بشکافد، شکستگی باز یا مرکب نامیده می شود. زمانی که پوست صدمه نبیند، شکستگی بسته یا ساده است.
در شکستگی های مرکب، خطر بروز عفونت در استخوان بسیار است و به درمان ویژه نیاز دارد. اگر شکستگی سطح مفصل مجاور را نیز در بر بگیرد، آن را شکستگی سطح مفصلی می نامند.
شکستگی اوالژن نوع دیگری از شکستگی است که در آن بخشی از استخوان که به ماهیچه و رباط متصل است، کنده می شود.
انواع مختلف جابه جایی استخوان
انواع مختلف جابه جایی استخوان در اثر شکستگی عبارتند از : زاویه دار شدن، چرخیدن و کوتاه شدن. هدف از درمان این است که دو سر استخوان شکسته تا حد امکان به وضعیت عادی بازگردد، بدین مفهوم که با جا انداختن جابه جایی استخوان به حداقل برسد و در وضعیت طبیعی خود قرار بگیرد.
موضع
نوع ورزشی که موجب صدمه شده است، می تواند محل شکستگی را مشخص کند. شکستگی ساق پا در بازیکنان فوتبال بیشتر اتفاق می افتد، در حالی که شکستگی ساعد در ژیمناست ها و شکستگی ترقوه در سوار کاران شایع تر است.
آسیب های مربوط به بافت های نرم
معمولا لبه های تیز استخوان به بافت های نرم مجاور آسیب می رساند هرچه شدت ضربه بیشتر باشد آسیب دیدگی بافت های نرم نیز شدید تر خواهد بود. این گونه شکستگی ها خونریزی را تشدید می کند و درمان را به تاخیر می اندازد. در واقع باعث ایجاد مشکلاتی شدید تر از خود شکستگی می شود.در مواردی نادر ممکن است عروق و اعصاب اصلی بر اثر شکستگی صدمه ببیند، مثلا در شکستگی استخوان بازو، درست بالای آرنج و شکستگی مچ دست.
علائم و تشخیص
علائم زیر وجود شکستگی را نشان می دهد :
1. تورم و خون مردگی پیشرفته در محل جراحت نتیجه آسیب دیدگی بافت های نرم و عروق خونی کوچک است
2. حساسیت و احساس درد در محل جراحت که براثر حرکت یا فشار دادن آن ایجاد می شود.
3. تغییر شکل و ایجاد ناهنجاری حرکتی
در موارد خاص، ممکن است چند علامت از علائم فوق ظاهر شود، یا حتی هیچ یک از این علائم به چشم نخورد. مثلا در شکستگی گردن، استخوان ران یا بازو که به هنگام کشیده شدن سطوح شکسته با یکدیگر برخورد می کنند، درهم فرو می روند و پابت می مانند.
درمان
هنگامی که احتمال وقوع شکستگی وجوددارد ورزشکار یا پزشکیار باید طبق دستور زیر عمل کند:
1. اگر زخم باز است روی آن را با پارچه یا باند بهداشتی بپوشاند
2. عضو صدمه دیده را با استفاده ز آتل ثابت نگه دارد
3. عضو صدمه دیده را بالا نگه دارد
4. مصدوم هر چه سریعتر به بیمارستان منقل شود تا معاینه های لازم و احتمالا رادیوگرافی انجام شود. بسیار اتفاق می افتد که لوازم کمک رسانی مانند آتل و باند فراهم نیست. در چنین وضعیتی باید ابتکار عمل به خرج داد. می توان از دستمال تمیز، کمربند، بند کفش، البسه و وسایل ورزشی استفاده کرد. ظرافت و زیبایی مهم نیست، بلکه مهم بی حرکت نگه داشتن عضو مصدوم است تا موجب کاهش درد و پیشگیری از گسترش صدمه شود. هنگام آسیب دیدگی اندام های فوقانی ( مثلا دست ها) معمولا عضو را با بستن به بدن حمایت می کنیم. همچنین اندام های تحتانی (پاها) را به اندام قرینه می بندیم تا ثابت بماند. مفاصل مجاور محل شکستگی را نیز باید بی حرکت نگه داشت.
در مواردی که شکستگی استخوان بدون جابهجایی است، عضو مصدوم را با گچ گرفتن بی حرکت ساخته، حمایت می کنند. کارهای درمانی ابتدایی و اقدامات محافظتی اولیه در بسیاری از شکستگی ها مهم است و موجب تسریع در بازگشت فرد به فعالیت و رقابت می گردد
5. در مواردی که شکستگی استخوان بدون جابهجایی است، عضو مصدوم را با گچ گرفتن بی حرکت ساخته، حمایت می کنند. کارهای درمانی ابتدایی و اقدامات محافظتی اولیه در بسیاری از شکستگی ها مهم است و موجب تسریع در بازگشت فرد به فعالیت و رقابت می گردد در مواردی که شکستگی با جابه جایی استخوان توام است دو سر استخوان باید با جا انداختن در حالت طبیعی قرار بگیرد . این امر بدون جراحی ( در حالت بسته ) یا با جراحی ( در حالت باز ) انجام می شود. در مورد اخیر ثابت سازی داخلی با استفاده از میله، پیچ و غیره انجام می شود. ثابت سازی داخلی همچنین نیازمند گچ گرفتن است که پس از مدت کوتاهی برداشته می شود. در مواردی پس از ثابت سازی داخلی عضو مصدوم را گچ نمی گیرند ولی اجازه حرکت نیز داده نخواهد شد.
مراقبت های بعدی
تمرین های عضلانی فعال از قبیل باز و بسته کردن اندام و بلند کردن وزنه، باید برای تمام قسمت های بدن به استثنای عضو گچ گرفته شده انجام شود تا سلامت قلبی و عروقی حفظ و از آتروفی عضله ها پیشگیری شود. در خصوص عضله های ناحیه صدمه دیده باید تمرین های ایزومتریک انجام شود.
گاهی اوقات گچ گیری به گونه ای است که امکان حرکت مفصل وجود دارد لذا می توان تمرین های پویا را نیز انجام داد. لذا می توان تمرین های پویا را نیز انجام داد. با توجه به محل شکستگی، شدت عارضه و چگونگی روند بهبود، مدت زمان نگه داشتن عضو در گچ متفاوت است. به عنوان مثال شکستگی مچ دست ممکن است به چهار تا شش هفته بی حرکتی نیاز داشته باشد در حالی که شکستگی ساق پا حداکثر تا سه ماه در گچ باقی بماند. پس از برداشتن گچ طول دوره توانبخشی دست کم باید برابر با زمان نگه داشتن عضو در گچ باشد.
رزا خاموشی
بخش ورزشی تبیان
