کاربرد های لیزر در پزشکی

در سال 1958 هنگامی که پروفسور شاولو مقاله فنی خود را در خصوص اصول لیزر ارائه نمود خیلی سریع مشخص شد که این تکنیک کاربردهای فراوانی دارد.

جدای از کاربردهای نظامی، لیزر پزشکی یکی از مهمترین کاربردهای لیزر محسوب می‌‌شود که هر روز هزاران نفر با آن تحت درمان قرار می‌گیرند. در سال 1964 با اختراع لیزر CO2، راه برای بکارگیری لیزر در جراحی باز شد. در آن مقطع زمانی بود که فکر بکارگیری فوتون بجای چاقوی جراحی در جراحیهای دقیق و ظریف مطرح شد. از آن تاریخ به بعد دانشمندان و محققین در یک رابطه تنگاتنگ با متخصصان پزشکی توانسته‌اند انواع لیزر، با طول موجهای مختلف را در کنار دیگر ابزارهای دقیق بسازند تا شرایطی فراهم شود که عمل‌های جراحی که تا چند سال غیر ممکن و یا با مشکلات هدیده‌ای رو به رو بود، به راحتی انجام پذیرد.

ذکر این نکته لازم است که لیزر تنها به عنوان یک چاقوی جراحی بکار گرفته نمی‌شود، بلکه بکارگیری آن مزایای فراوانی در امر پزشکی دارد که اهم آن را می‌توان چنین بر شمرد.

1- بهبود نتایج درمان

2- کاهش الودگی و عفونت

3- کاهش خونریزی در عمل

4- کنترل دقیق در عمل‌های جراحی

5- کاهش محدوده جراحی

6- بهبود سریع جراحی و کاهش زمان درمان

7- کاهش میزان مصرف دارو

8- اقتصادی بودن آن نسبت به دیگر روش‌های موجود

با توجه به مزایای بیان شده بالا منطقی است که این شاخه پزشکی مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

همان طور که در بالا گفتیم ایده اولیه لیزر پزشکی، هنگامی که اولین لیزر گاز کربنیک توسط پاتل اختراع شد مطرح گردید. طول موج منتشر یافته از لیزر گاز کربنیک 10.6 میکرو است. این طول موج به جهت قرار گرفتن در ناحیه مادون قرمز به راحتی توسط بافت که حدود 80% آن را آب احاطه کرده است جذب می‌شود.کاربردهای پزشکی لیزر برا ساس برهم کنش فوتون‌های لیزر با بافت می‌باشد. این نوع برهم کنش به پارامترهای مختلفی از جمله توان لیزر، طول موج و خواص اپتیکی بافت بستگی دارد.

در یک تقسیم بندی کلی برخورد نور با بافت را می‌توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد.

1- Non disturbing، در این اثر بافت زنده در برخورد با نور تغییر نمی‌کند.

2- Photodestructive، در این فرآیند فوتون برخوردی با بافت ایجاد حرارت کرده و نهایتا منجر به نابودی بافت می‌شود. این فرآیند خود شامل تقسیم بندی دیگری می‌شود.

3- Photochemical effect، فوتون جذب شده توسط بافت جهت واکنش شیمیایی بکار گرفته می‌شود. در این فرآیند انرژی جذب شده باعث تغییراتی در ساختار مولکول خواهد شد. جذب پرتو ماورائ بنفش توسط پوست یکی از این اثرات است.

یکی از کاربردهای مهم لیزر پزشکی ناشی از Thermal effect می‌باشد. در این پدیده فوتون‌های باریکه نور لیزر بر روی بافت متمرکز شده و با آن یک واکنش حرارتی ایجاد می‌کند. میزان شدت تابش بر روی بافت سبب می‌شود که حرارت زیادی بر روی بافت ایجاد شود. این میزان حرارت به گونه‌ای است که به راحتی می‌تواند بافت را تخریب کند. این پدیده سبب شده است که لیزر به عنوان یک چاقوی جراحی نقش ارزنده‌ای در بسیاری از عملهای پزشکی ایفا نماید.

در تعدادی از جراحیها امکان استفاده از چاقوی جراحی مشکل است، اما به کمک ابزارهای مختلفی می‌توان لیزر را به داخل بدن هدایت و بر روی بافت مورد نظر تمرکز نمود. این عمل شرایطی را فراهم می‌کند که مانند یک چاقوی جراحی بتوان بافت مورد نظر را نابود کرد و یا به طریقی برش داد که از بدن خارج شود. مزایای لیزرهای جراحی در مقایسه با روش‌های متداول به گونه‌ای است که اکان آلودگی و عفونت را به حداقل خود می‌رساند.

امروزه یکی از شعارهای تحقق یافته اکثر سازندگان لیزرهای جراحی عمل‌های بدون خونریزی می‌باشد زیرا عمل جراحی با لیزر را می‌توان با حداقل خون‌ریزی و یا بدون خونریزی انجام داد.

مجدآبادی

بخش دانش و زندگی تبیان