علل مسمومیت کودکان در خانه
مسمومیت و به ویژه مسمومیت کودکان یکی از شایع‌ترین مراجعات به اورژانس‌هاست.
هر روزه تعداد زیادی از کودکان به واسطه سهل‌انگاری و بی‌دقتی والدین، دچار مسمومیت شده و راهی بیمارستان می‌گردند.
این مسمومیت‌ها می‌تواند علل گوناگونی داشته باشد. از مهم‌ترین علل مسمومیت در کودکان مسمومیت غذایی، دارویی و مسمومیت با مایعاتی مثل شوینده‌ها یا مواد هیدروکربنی است.
اکثر مسمومیت‌ها در سنین 2 تا 3 سالگی کودک که سن تجربه مواد پیرامون با دهان است رخ می‌دهد. به طور کلی از زمانی که کودک نوپا می‌شود و به راه می‌افتد، مسوولیت مراقبت از او سنگین‌تر می‌شود. کودکان در این سنین، علاوه بر مسمومیت ممکن است به دلیل تجربه دهانی، هر ماده‌ای که در اطرافشان وجود دارد را به دهان ببرند و در نتیجه ی این کار، دچار خفگی ناشی از گیر کردن آن ها در مجرای تنفسی شوند.
علت شیوع مسمومیت در این سن، علاوه بر حس کنجکاوی کودک می‌تواند ناشی از عدم نگهداری مناسب داروها و مواد شوینده و شیمیایی در خانه باشد.
مسمومیت چگونه اتفاق می‌افتد؟
مسمومیت در کودکان عمدتا به وسیله داروها که به عل سهل انگاری و بی دقتی والدین در دسترس کودک قرار می‌گیرند، یا به وسیله مواد شیمیایی مثل نفت، جوهر نمک، سفیدکننده‌ها و انواع مواد شوینده ایجاد می‌شود.
به طور کلی هر ماده شیمیایی که برای کودک جذابیت داشته باشد و کنجکاوی و توجه او را جلب کند، می‌تواند برایش خطرناک باشد و باعث مسمومیت شود.
علائم مسمومیت در کودک
گاهی ممکن است پدر یا مادر، کودک را در حال بازی کردن با دارو پیدا کنند. چنانچه والدین، کودک را در این حال پیدا کردند و شک داشتند که آیا دارو خورده است یا نه، نباید منتظر بروز علائم مسمومیت در کودک شوند، زیرا در ساعات اولیه ی مصرف دارو ممکن است هیچ علائمی در کودک بروز نکند.
گاهی دیده شده که بی‌علامتی در کودک باعث عدم مراجعه ی به موقع بیمار به مراکز درمانی می شود و وقتی علائم اصلی پس از چند ساعت ظاهر می‌شوند، یا دیگر کار از کار گذشته یا به دلیل همین سهل‌انگاری و عدم آگاهی باید منتظر عواقبی باشیم که شاید غیرقابل جبران باشد.
بنابراین والدین به محض دیدن یا حتی مشکوک شدن به مصرف دارو یا مواد شیمیایی مثل جوهر نمک ، نفت و بنزین و ... توسط کودک، باید هر چه سریع‌تر به اورژانس مراجعه کنند و نباید منتظر بروز علائم مسمومیت در کودک باشند، یا این که حتی‌الامکان با یک مرکز پزشکی یا اورژانس یا مراکز پیش اورژانسی مثل 115 تماس بگیرند و موضوع را برای آنها توضیح دهند و از آنها در ارتباط با این حادثه مشاوره بگیرند و در صورت لزوم به آن مرکز مراجعه کنند.
به یاد داشته باشید اساس برخورد با مسمومیت‌ها درمان به موقع آن است.
بیشتر موارد مسمومیت با دارو، مسمومیت با داروهای آرامبخش است ، زیرا در اغلب خانواده‌ها قرص‌های آرامبخش و ضد‌افسردگی به وفور پیدا می‌شود. به دنبال مصرف این داروها ، علائمی مثل خواب‌آلودگی در کودک ظاهر می‌شود. البته این علائم پس از چند ساعت بروز می‌کنند. در این حالت والدین به پزشک مراجعه می کنند که دیگر دیر خواهد بود.
بنابراین والدین به محض دیدن یا مشکوک شدن به مصرف داروها، چنانچه کودک در سنی است که می‌تواند حرف بزند، از او سوال کنند که آیا دارو خورده و چه تعدادی خورده و البته لازم به ذکر است والدین باید در کمال خونسردی و با آرامش از کودک سوال کنند تا کودک به دلیل ترس یا نگرانی به آنها دروغ نگوید. اگر هم کودک در سنی است که نمی‌تواند حرف بزند یا توضیح دهد، حتما لازم است به بیمارستان مراجعه کنند تا پزشک به آنها این اطمینان را بدهد که کودکشان دارویی مصرف نکرده است.
هنگام مراجعه به مرکز درمانی، والدین باید دارویی را که حدس می‌زنند کودکشان مصرف کرده، همراه خود ببرند. این موضوع به روند درمان کمک زیادی می‌کند.
در مواقعی که هنوز علائم مصرف دارو در کودک ظاهر نشده، پزشک به والدین توصیه می‌کند کودک را تحت نظر بگیرند و چنانچه کودک علائم خاصی را (که البته برای هر دارو علائم اختصاصی است) از خود نشان داد حتما مجددا به اورژانس مراجعه کنند.
سمومی که علائم حادتر ایجاد می‌کنند
علائم مسمومیت در کودکان با مصرف مایعاتی مثل بنزین و نفت بسیار حادتر از داروهاست و علائم آن تاخیری نبوده و خیلی زود بروز می کند، مثلا بنزین به دلیل پایین بودن نقطه تبخیر آن، بعد از مصرف سریعا شروع به تبخیر می‌کند و همچنین به دلیل طعم بد آن، کودک حتما شکایت می‌کند و بی‌قرار می‌شود
یا در مورد مواد شوینده‌ای مثل جوهرنمک یا سفیدکننده‌ها، بلافاصله کودک بعد از مصرف به دلیل سوزش و همچنین عدم توانایی فرو بردن بزاق دهان و خروج بزاق از دهان، ناآرام و بی‌قرار می‌شود. بنابراین والدین خیلی سریع متوجه مصرف این مواد شیمیایی خواهند شد.
خوددرمانی اکیدا ممنوع
باور اشتباهی که در بین مردم وجود دارد این است که فکر می‌کنند چنانچه فردی دارویی را مصرف کرد و دچار مسمومیت شد، باید وی را وادار به استفراغ کنند. این کار کاملا از نظر علمی اشتباه و در واقع یک باور غلط است. اما اگر کودک یا فردی که با مصرف دارو مسموم شده، خود به خود استفراغ کرد، نه تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه خیلی هم به روند درمان کمک می‌کند، چون باعث جذب کمتر دارو می شود.
در گذشته داروهایی وجود داشت که در چنین مواردی به بیمار می دادند تا استفراغ کند، ولی اکنون این کار از نظر جوامع بین‌المللی رد شده است و چنین درمانی دیگر در مراکز درمانی انجام نمی‌شود. چنانچه یک ساعت از مصرف دارو گذشته باشد، دارو از معده خارج و وارد روده می‌شود. بنابراین شستشوی معده و استفراغ بی‌فایده خواهد بود.
در چنین شرایطی پزشک به بیمار دارویی به نام "ذغال فعال" می‌خوراند که این دارو با مواد سمی ترکیب می‌شود و از جذب این مواد سمی توسط بدن جلوگیری کرده و از این طریق آنها را از بدن دفع می‌کند.
چنانچه کودک بر اثر مصرف مایعاتی مثل نفت و بنزین دچار مسمومیت شود، استفراغ خود به خودی یا تحریک به استفراغ خیلی خطرناک خواهد بود، چراکه با استفراغ ممکن است مقداری از بخارات یا ماده شیمیایی وارد سیستم تنفسی شود که همین امر باعث سوختگی دستگاه تنفس خواهد شد. از آنجا که سوختگی دستگاه تنفس به خصوص در کودکان بسیار خطرناک است و عواقب سویی را در پی دارد، پزشکان در چنین مواردی هیچ گونه دارویی یا حتی ذغال فعال به فرد مسموم نمی‌دهند و تنها کاری که انجام می دهند، کنترل علائم تنفسی فرد است.
توصیه هایی برای پیشگیری از مسمومیت
1 ـ کودکان، به خصوص کودکانی که تازه راه می‌افتند، بیشتر در معرض خطر مسمومیت قرار دارند. پس باید آن ها را همیشه تحت نظر داشت، زیرا آنها خیلی سریع عمل می‌کنند و لحظه‌ای غفلت ممکن است باعث مسمومیت‌شان شود.
2 ـ داروها را در مقابل چشم کودکان مصرف نکنید. داروها به دلیل رنگ‌های زیبا برای کودک جذابیت دارد و ممکن است بخواهد از شما تقلید کند و دارو را دور از چشم شما مصرف کند.
3 ـ به کودکان خود آموزش‌های لازم را در ارتباط با خطرات داروها و دیگر مواد شیمیایی موجود در منزل بدهید.
4 ـ داروهای تاریخ گذشته را دور بریزید. همچنین آنها را در جایی دور از دسترس کودکان نگهدار کنید.
بخش تغذیه و سلامت تبیان
منبع :
دکتر داوود فارسی - متخصص اورژانس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن بهداشت و سلامت سایت، اینجا را کلیک کنید.
مطالب مرتبط :
پیشگیری از مسمومیت کودکان در خانه
پیشگیری از مسمومیت غذایی در تابستان
هر سال هزار نفر از مسمومیت می‌میرند
