آیا نوبت الجزایر رسیده است؟

ایران و الجزایر در دوران معاصر دارای روابطی پرفراز و نشیب بوده‌اند. در سال 1341 پس از استقلال الجزایر دولت ایران این كشور را به رسمیت شناخت و در تاریخ اول مهرماه 1343 سفارت ایران در الجزیره افتتاح شد. سفارت الجزایر در تهران نیز در سال 1353 افتتاح گردید.

از اواخر سال 1350 بدنبال اعمال حاكمیت مجدد قوای ایران بر جزایر ایرانی خلیج فارس و مخالفت الجزایر با این عمل، روابط دو كشور رو به سردی نهاد، بطوری كه در سال 1352 به دنبال حملات الجزایر در كنفرانس اسلامی و اجلاس غیر متعهدها علیه ایران، كارمندان ارشد سفارت ایران در الجزایر به تهران فراخوانده شدند.

در سال 1353 با میانجی‌گری "هواری بومدین" رئیس جمهور وقت الجزایر در رابطه با اختلاف ایران و عراق بر سر مسأله اروند رود، نقطه عطفی در روابط دو كشور بوجود آمد و دوباره روابط ایران و الجزایر به حالت عادی خود بازگشت. البته به دلیل دیدگاه‌های كاملاً متفاوتی كه طرفین در مورد مسائل بین‌المللی داشتند و اقامت گروهی از مخالفان رژیم پهلوی در الجزایر و حمایت آن كشور از نهضت‌های آزادی‌بخش، روابط دو كشور حرارت و تحرك قابل توجهی نداشت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی زمینه‌های گسترش روابط دو كشور در زمینه‌های گوناگون فراهم شد. در فروردین 1358"مولود قاسم" فرستادة ویژه رئیس جمهور الجزایر به تهران آمد و با امام خمینی (ره) رهبر جمهوری اسلامی دیدار و حمایت خود را از نهضت مردم ایران اعلام كرد.

به دنبال اختلاف بنیادین نظام جمهوری اسلامی ایران با آمریكا و در پی قطع روابط دیپلماتیك دو كشور و تعطیلی نمایندگی سیاسی ایران در واشنگتن، سفارت الجزایر در آن كشور حفاظت منافع ایران در آمریكا را برعهده گرفت. الجزایر در جهت تلاش برای حل و فصل اختلافات بین ایران و آمریكا بویژه مسائل مربوط به گروگان‌های آمریكایی نقش میانجی را بر عهده داشت كه این امر منجر به انتشار اعلامیه الجزایر و آزادی گروگان‌های مذكور در اول بهمن ماه 1357 شد.

در هفتم اردیبهشت 1359 دولت الجزایر طی اعلامیه‌ای از اقدامات نظامی آمریكا بر علیه ایران (حادثه طبس) ابراز تنفر كرده و این عمل را محكوم نمود.

پس از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی مسوولان الجزایر مخالفت خود را با سیاست تجاوزگرانه عراق اعلام کردند،‌ به همین دلیل "بن یحیی" وزیر امور خارجه وقت الجزایر نقش فعالی برای پایان دادن به این جنگ ایفا کرد، اما در اوایل دهه 80 میلادی هواپیمای وی در مرز مشترک ایران و ترکیه هدف جنگنده‌های ارتش رژیم بعث صدام قرار گرفت و سرنگون شد.

در جریان این حادثه بن یحیی و هیأت همراه وی جان باختند، اما عراق در قبال سرنگونی این هواپیما سکوت اختیار کرد.

روابط الجزایر و ایران تا سال 1993 یعنی زمانی که جبهه نجات اسلامی الجزایر به رهبری عباس مدنی در انتخابات شوراهای شهر و شهرداری‌های این کشور به پیروزی رسید، در سطح وسیعی قرار داشت.

پس از پیروزی جبهه نجات اسلامی و انحلال آن از سوی دولت و آغاز درگیری‌های داخلی به تحریک برخی کشورهای عرب، الجزایر به این بهانه که ایران از جبهه نجات اسلامی بطور مخفیانه حمایت می‌کند، روابط خود را با تهران قطع کرد. سفرای دو كشور نیز از تهران و الجزیره فراخوانده شدند.

در سال 2000 میلادی با پیروزی عبدالعزیز بوتفلیقه در انتخابات ریاست جمهوری،  تهران و  الجزیره تمایل خود را برای از سرگیری روابط سیاسی ابراز داشتند. این تمایل در جریان دیدار رؤسای جمهوری اسلامی ایران و الجزایر در سال 2000 در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل بیش از بیش آشکار شد و از آن سال روابط دو کشور رو به بهبودی نهاد.

آقای عبدالعزیز بوتفلیقه رییس جمهوری الجزایر در مهرماه 1382برای دیداری سه روزه از ایران وارد تهران شد. این نخستین سفر عبدالعزیز بوتفلیقه در مقام رییس جمهوری الجزایر به ایران بود. قبلاً در سال 1983 شاذلی بن جدید رییس جمهوری اسبق الجزایر از ایران دیدن کرده بود.

در حال حاضر نمایندگی‌های دو كشور در الجزیره و تهران دائر و در سطح سفیر اداره می‌گردد.

تغییر و تحولات اخیر: آیا نوبت به الجزایر رسیده است

استقرار سی هزار پلیس امنیتی در سراسر پایتخت الجزایر نشان دهنده ترس شدید مقامات این کشور از انقلاب هراسناکی است که طومار رژیم سی ساله حسنی مبارک را درهم پیچید و او را برای همیشه روانه زباله دان تاریخ کرد.

وضعیت الجزیره، پایتخت و قلمرو حکومت بوتفلیقه عادی نیست و معترضان که تعداد آنه بسیار زیاد است، هر لحظه بیشتر می‌شوند و با سردادن شعارهایی خواستار تغییر نظام سیاسی کشور خود شده‌اند . در درگیری‌های رخ داده بین ماموران پلیس و تظاهر کنندگان نیز شماری از افراد زخمی و حدود ده نفر بازداشت شده‌اند.

شرکت کنندگان در این تظاهرات صلح آمیز شعارهایی شبیه شعارهای مردم تونس علیه بوتفلیقه سر می‌دهند که بشدت توسط مقامات امنیتی سرکوب شده است، درحالی که مردم الجزایر خواستار ایجاد تغییرات بنیادی در رژیم الجزایر هستند ونه بیشتر.

با توجه به شرایط غیرعادی حاکم بر الجزایر و پس از وقوع انقلاب در تونس و مصر اکنون همه می‌پرسند نوبت کدام کشور است که شاهد انقلاب مردمی باشد و حال حاضر همه نگاه‌ها به سمت الجزایر معطوف شده است.

سقوط مبارک در مصر به شدت بر روحیه مردم الجزایر تاثیر گذاشته و هیجان غیرقابل وصفی را در میان آنها پدید آورده است، بگونه ای که سخن روز مردم الجزایر و آرزو و امیدشان اتفاق مشابهی در این کشور است. از همین رو مخالفان قصد دارند، برغم ممنوعیت تظاهرات اعتراضی خود را در پایتخت برگزار کنند.

یکی از فعالان سیاسی این کشور با اشاره به سقوط مبارک در مصر می‌گوید: ما نیز همانند مردم مصر به نقطه‌ای رسیده‌ایم که نیاز است، رژیم کشورمان را تغییر دهیم، زیرا مردم صبرشان لبریز شده است و دیگر اعتمادی به رژیم حاکم الجزایر ندارند.

نگرانی از شدت گرفتن اعتراضات در الجزایر به اندازه‌ای است که وزیر امور خارجه عربستان دیدار خود از این کشور را به تعویق انداخت. سعودالفیصل وزیر امورخارجه عربستان با بهانه کردن مسائل شخصی، دیدار خود از این کشور را به زمان دیگری موکول کرد.

آیا بوتفلیقه مبارک بعدی است؟

بوتفلیقه از یازده سال پیش در الجزایر قدرت را بدست گرفته است، یکی از اصلی‌ترین شباهت‌های او با مبارک این است که خود را یک قهرمان ملی می‌داند و معتقد است، سهم بزرگی در بدست آوردن استقلال کشورش داشته است و به واقع نیز چنین است. اما بوتفلیقه در تمام یازده سال گذشته نخواسته است، این حقیقت را بپذیرد که جهان دیگر پذیرای حکام مادام العمر و همیشگی نیست.

از همین رو مردم این کشور به تاسی از مردم مصر پای به خیابان ها گذاشته‌اند تا به او بفهمانند، زمان کنار رفتن او فرارسیده است. "ائتلاف هماهنگی ملی برای تغییر و دموکراسی" متشکل ازاحزاب مخالف الجزایری، جامعه مدنی و اتحادیه‌های خودگردان که پس از 21 ژانویه درپی اعتراضات اول سال به گرانی تشکیل شد، این تظاهرات را برگزار کرده است.

ریشه‌های اعتراضات الجزایر را باید در کجا جستجو کرد

عبدالناصر جابی یكی از استادان دانشگاه الجزایر می‌گوید، نگرانی‌ای كه وجود دارد این است كه اعتراضات گسترش یابد، زیرا مساله گرانی تنها یك جرقه بود و ریشه‌های این اعتراضات عمیق‌تر از اینهاست.

همچنین عباس مدنی شخصیت روحانی و صاحب نفوذ اسلامگرا در الجزایر درباره این نا آرامی ها از مردم الجزایر خواست برای تغییر به گفته او این "وضعیت دردآور" با یكدیگر متحد شوند.

مقامات حكومتی دست‌های خارجی را در تشدید این ناآرامی‌ها دخیل می‌دانند و می‌گویند، از 16 سال پیش تاكنون دشمنان سعی می‌كنند، اوضاع داخلی الجزایر را متشنج كنند. همچنین رسانه‌های دولتی الجزایر با ارائه گزارش‌هایی می‌خواهند این طور وانمود كنند كه گران شدن مواد غذایی به دلیل گران شدن این كالاها در سطح جهانی است، زیرا به گفته آنان طی ماه‌های دسامبر و ژانویه قیمت این كالاها افزایش یافته است.

این رسانه‌ها با نشان دادن خسارت‌هایی كه در اثر درگیری‌های اخیر ب.جود آمده، از بینندگان خود می‌پرسند: "چه كسی از اینها سود می‌برد" در نتیجه عقب نشینی دولت، "مصطفی بن باده" وزیر بازرگانی الجزایر اعلام كرد  که تدابیر جدیدی اتخاذ خواهد شد كه دوباره قیمت‌ها را به همان جای قبلی برمی‌گرداند.

این حوادث تنها یك روز پس از آن اتفاق می‌افتد كه احمد اویحیی نخست وزیر الجزایر اعلام كرد، اقتصاد كشورش كاملاً وضعیت مساعدی دارد و از میزان بیكاری نیز كاسته شده است. چندی پیش اعتراضات دیگری در الجزایر شكل گرفت كه توسط سندیكاهای كارگری به راه افتاده بود و در اعتراض به دستمزدها و افزایش میزان بیكاری در این كشور بود. میزان بیكاری در الجزایر بین 15 تا 25 درصد برآورد می‌شود.

بحران سیاسی

الجزایر درحالی بحران اقتصادی خود را سپری می‌كند كه از یك بحران سیاسی بزرگ‌تر نیز رنج می‌برد و آن بحران گردش قدرت در این كشور است. عبدالعزیز بوتفلیقه (74ساله) رئیس جمهور فعلی الجزایر كه از مقامات سیاسی ارتش آزادیبخش میهنی الجزایر و از افراد نزدیك به هواری بومدین در دوران جنگ استقلال الجزایر بود، در 1999دوباره به الجزایر بازگشت و با حمایت احزاب جبهه آزادیبخش میهنی به ریاست جمهوری انتخاب شد.

او پس از پیروزی برای پایان جنگ داخلی با اسلامگرایان طرحی به نام آشتی ملی را ارائه كرد كه تا حدود زیادی موفقیت آمیز بود.

او در سال 2004 با 85 درصد آرا و در سال 2009 با 90 درصد آرا مجدداً به ریاست جمهوری رسید و به این ترتیب بیش از دو دهه است كه زمام امور را در این كشور در اختیار دارد و هم اكنون نیز گفته می‌شود، قصد دارد برادرش را به جانشینی خود برگزیند. به همین دلیل گروه‌های سیاسی الجزایر اعم از اسلامگرا و دموكرات خواستار تامین شرایطی هستند كه در آن انتخاباتی آزاد برگزار شود و كسانی كه شایستگی دارند به مقامات سیاسی برسند.

به هر حال شرایط سیاسی و اقتصادی كشور الجزایر كه روزگاری برای كسب استقلال دو میلیون شهید داده بود به نحوی گزارش می‌شود كه چندان امیدوار كننده نیست و تحلیلگران هر لحظه بیم آن را دارند كه این كشور در معرض یك انقلاب دیگر قرار گیرد.

قبس زعفرانی

بخش سیاست