الکترونگاتیوی

الکترونگاتیوی، میزان توانایی نسبی یک اتم در یک مولکول برای جذب جفت الکترون پیوندی به سمت خود است. مطابق این تعریف می توان گفت که قطبی بودن مولکول اسید کلریدریک ناشی از اختلاف بین الکترونگاتیوی اتم های کلر و هیدروژن است .

چون اتم کلر الکترونگاتیوتر از اتم هیدروژن است آن سر پیوند که به کلر منتهی می شود، حامل بار جزئی منفی و سر مربوط به اتم هیدروژن حامل بار جزئی مثبت است. مفهوم الکترونگاتیوی گرچه مفید است ولی دقیق نیست.

مقادیر الکترونگاتیوی نسبی اند و تنها در مقایسه های کیفی بین عناصر قابل استفاده اند. روش ساده و مستقیم برای اندازه گیری الکترونگاتیوی وجود ندارد و روش های گوناگون برای اندازه گیری پیشنهاد شده است. مقیاس نسبی اندازه گیری پاولینگ متداول ترین مقیاس و مبتنی بر مقادیر تجربی انرژی های پیوندی است. پیوندی که بین دو اتم با الکترونگاتیوی مختلف تشکیل می شود، پیوند قطبی است. یک پیوند کوالانسی قطبی، هموار قوی تر از پیوند فرضی کووالانسی  خالص بین دو اتم مشابه است.

میزان اختلاف انرژی، عبارت از مقدار اضافی انرژی است که از جاذبه متقابل بارهای جزئی مثبت و منفی، اضافه بر انرژی پیوند کوالانسی آزاد می شود. میزان انرژی اضافی، به قدرت پیوند و بنابراین به تفاوت الکترونگاتیوی دو عنصر پیوند شده بستگی دارد. در این محاسبات تنها تفاوت الکترونگاتیوی عناصر تعیین می شود.

به طور کلی الکترونگاتیوی عناصر هر دوره از چپ به راست به موازات افزایش تعداد الکترون های والانس و در هر گروه از پایین به بالا افزایش می یابد. بنابراین الکترونگاتیوترین عناصر در گوشه بالای سمت راست جدول تناوبی و عناصری که کم ترین الکترونگاتیوی را دارند در گوشه پایین سمت چپ جدول تناوبی قرار دارند.

فلزات، جاذبه کمی برای الکترون های والانس دارند بنابراین الکترونگاتیوی آن ها کم است ولی نافلزات به استثنای گازهای نجیب، جاذبه قوی برای این گونه الکترون ها دارند و الکترونگاتیوی آن ها زیاد است.

بنابراین، مقادیر الکترونگاتیوی را می توان برای تعیین میزان واکنش پذیری فلزات و نافلزات بکار برد. موقعیت عناصر در جدول تناوبی برای پیشگویی واکنش پذیری آن مفید است. مقادیر الکترونگاتیوی را می توان برای پیش بینی خصلت پیوندهای یک ترکیب بکار برد. هر چه اختلاف الکترونگاتیوی دو عنصر بیشتر باشد پیوند قطبی تر است.

معمولا اختلاف الکترونگاتیوی دو نافلز زیاد نیست در این موارد خصلت کوالانسی پیوندها چیره است و اختلاف الکترونگاتیوی، میزان قطبی بودن پیوند را به دست می دهد. اگر الکترونگاتیوی صفر یا ناچیز باشد، پیوند کمابیش ناقطبی است. هر چه الکترونگاتیوی بیشتر باشد پیوند کوالانسی قطبی تر خواهد بود.

مفهوم الکترونگاتیوی غیر دقیق است زیرا این خاصیت نه تنها به ساختار اتم مورد بحث بستگی دارد، بلکه تعداد و ماهیت اتم های دیگری که به اتم مزبور پیوند داده شده اند نیز در آن دخالت دارد. بنابراین الکترونگاتیوی یک عنصر همیشه ثابت نیست.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه و تنظیم : طیبه موسیوند