زمانی برای فرسودگی اسکناس
نزدیک شدن به سال نو همه را به تکاپو انداخته که به دنبال تهیه اسکناس نو باشند. واژه اسکناس نو عبارت دیگری را هم به ذهن متبادر می کند و آن اسکناس کهنه است. چرا اسکناس کهنه زیاد میبینیم؟ آیا به نگهداری اسکناس اهمیت کافی داداه می شود؟
به این خبر توجه کنید: سالانه حدود 850 میلیون قطعه اسکناس در کشور به دلایل مختلف امحاء می شود و متوسط هزینه امحاء هر قطع اسکناس 30 تومان است.
با شنیدن این جمله چه حسی به شما دست میدهد؟ متاسفانه مسئله فرسودگی اسکناس ها به سادگی مغفول می ماند اما جز این نیست که اسکناس، سرمایه ملی است و صیانت از آن وظیفه ملی و میهنی محسوب میشود که متأسفانه در کشورمان در نگهداری این سرمایه ملی غفلت فراوانی صورت میگیرد.روند نامطلوب حفظ و نگهداری اسکناس یکی از مهمترین مسائل پیشروی بانک مرکزی، شبکه بانکی و اقتصاد کشور محسوب میشود.
بانک مرکزی؛ مسئول نشر اسکناس
بانک مرکزی بر اساس قانون پولی و بانکی کشور، مسئول تنظیم و اجرای سیاستهای پولی و اعتباری و تنظیم سیاستهای کلی اقتصادی کشور است. هدف بانک مرکزی حفظ ارزش پول، موازنه پرداختها و تسهیل مبادلات بازرگانی و کمک به رشد اقتصادی کشور است.
در بند الف ماده 3 قانون پولی و بانکی کشور به طور صریح ذکر شده است که امتیاز انتشار پول رایج کشور در انحصار دولت است و این امتیاز با رعایت مقررات این قانون، منحصراً به بانک مرکزی واگذار میشود. بر این اساس، حق انحصاری انتشار اسکناس و تنظیم جریان پول کشور که تا قبل از سال 1338 بر عهده بانک ملی ایران بود در هجدهم مرداد سال 1339 و همزمان با تاسیس بانک مرکزی به این بانک محول گردید.
عمر اسکناس چقدر است؟
با وجود هزینه های زیادی که نشر اسکناس و از طرف دیگر امحاء اسکناس های کهنه برای کشور دارد که حساسیت زیادی برای نگهداری درست از اسکناس وجود ندارد آموزش و اطلاع رسانی برای بالابردن فرهنگ استفاده از اسکناس در میان مردم میتواند از هزینههای بالای استهلاک اسکناس بکاهد. شاید طی سالهای آتی استفاده از کارتهای اعتباری در دادوستدهای روزانه بتواند یکی از مؤثرترین روشها برای حل مشکل کهنگی و فرسودگی اسکناس باشد.
اسکناسهای 100 تومانی در ابعاد 73×148 میلیمتر، 50 تومانی در ابعاد 71×142 میلیمتر، 20 تومانی در ابعاد 69×136 میلیمتر و 10 تومانی در ابعاد 67×130 میلیمتر ازاسکناسهایی هستند که دیگر توسط بانک مرکزی چاپ نمی شوند
امروزه در کشورهای پیشرفته حجم انتقال پول بسیار کم شده است زیرا اینگونه انتقالات و معاملات پولی مشکلاتی از قبیل سرقت، افزایش ترافیک شهری، آلودگی هوا، اتلاف وقت و صرف میلیاردها ریال هزینه بابت تولید و امحاء اسکناس و... را به دنبال دارد.
هرچند تا رایج شدن چنین روشهایی در ایران راهی طولانی در پیش است، اما با دادن اطلاعات و آگاهی به مردم میتوان استفاده از این روشهای پیشرفته که یکی از آنها استفاده از کارت اعتباری به جای پول نقد است را در جامعه جا انداخت.
همچنین با بالابردن فرهنگ استفاده از اسکناس و ارائه اطلاعات درباره هزینه بالای تولید و نابودی اسکناس میتوان از نابودی این سرمایه ملی جلوگیری و بر عمر آن اضافه کرد.
عمر متوسط اسکناس در کشورمان 5 سال است البته عمر اسکناسهای ریز ما گاهی اوقات حتی به یک سال نیز نمیرسد. تا چندی پیش متوسط عمر اسکناس در ایران 5/3 سال بود که با اطلاعرسانی و شفافسازی نسبت به هزینهها و صدمات وارده، متوسط عمر اسکناس به 5 سال افزایش پیدا کرده است.
روش درست نگهداری از اسکناس
بسیاری از مردم علاقهای به استفاده از کیف پول ندارند و به همین دلیل اسکناس را به بدترین شکل ممکن در جیبهایشان نگهداری میکنند. برخی نیز اسکناس را با برگه یادداشت و دفترچه تلفن و خاطرات اشتباه میگیرند.
یکی از راههای مؤثر در کاهش فرسودگی اسکناسها استفاده از کیف پولهایی است که با جنس مخصوص و در قطع متناسب با اندازه اسکناس طراحی شده باشند. برای مثال در بیشتر کشورهای جهان نوع جدیدی از کیف پول معرفی شده که شبیه به پاکت و دارای 3 قسمت برای اسکناس، سکه و کارتهای اعتباری هستند. ماده به کار رفته در ساخت آنها نوعی پلاستیک بادوام است و برای افزایش مقاومت به صورت دو لایه ساخته شدهاند.
به نظر میرسد بخشی از مشکل فرسودگی اسکناس در کشور تفاوت ابعاد اسکناس های تولیدی است و این در حالی است که در سایر کشورها اندازه های استانداری برای اسکناس وجود دارد و حتی کیف پول های معمولی شان هم برای همان قطع اسکناس تولید می شوند.
در حال حاضر ابعاد اسکناس 10 و 5 هزار تومانی از نظر رقمی به عنوان درشت ترین اسکناسهای رایج کشور، یکسان است و در عین حال از نظر اندازه و ابعاد هم 166 در 79 میلیمتر است که بزرگترین اسکناسهای کشور محسوب می شوند.
اسکناس دو هزار تومانی هم به عنوان سومین اسکناس درشت در ابعاد 78×163 میلیمتر به عنوان دومین اسکناس از نظر ابعاد در کشور رایج است.
عمر متوسط اسکناس در کشورمان 5 سال است البته عمر اسکناسهای ریز ما گاهی اوقات حتی به یک سال نیز نمیرسد. تا چندی پیش متوسط عمر اسکناس در ایران 5/3 سال بود که با اطلاعرسانی و شفافسازی نسبت به هزینهها و صدمات وارده، متوسط عمر اسکناس به 5 سال افزایش پیدا کرده است.
در عین حال اسکناسهای هزار تومانی در ابعاد 77×160 میلیمتر، 500 تومانی در ابعاد 75×154 میلیمتر، 200 تومانی در ابعاد 74×151 میلیمتر به ترتیب اسکناسهای بعدی را از نظر اندازه تشکیل می دهند.
البته هر چه ارقام اسکناسها درشت تر می شود، ابعاد آنها نیز بزرگتر می شود و مشکل عدم جای گیری مناسب اسکناس در کیف پول عادی نیز شدت می گیرد. اسکناسهای با رقم کوچتر کمتر با مشکل جای گیری در کیف پول مواجه هستند.
اسکناسهای 100 تومانی در ابعاد 73×148 میلیمتر، 50 تومانی در ابعاد 71×142 میلیمتر، 20 تومانی در ابعاد 69×136 میلیمتر و 10 تومانی در ابعاد 67×130 میلیمتر از دیگر اسکناسها هستند که دیگر توسط بانک مرکزی چاپ نمی شوند اما ابعاد آنها کوچکتر است.
فرسودگی اسکناسها توانایی آنها را در جذب میکروب افزایش میدهد و با توجه به اینکه اسکناس در محیطهای گوناگون اعم از بیمارستان، نانوایی و... در گردش است، میتواند یکی از عوامل مهم رواج بیماریهای واگیر باشد. به همین دلیل، تولید انبوه کیفهای مخصوص محل اسکناس در طرحهای جذاب اما با بهای ارزان به گونهای که تمامی اقشار قدرت خرید آن را داشته باشند، نه تنها از هدر رفت این سرمایه ملی به علت فرسودگی سریع جلوگیری میکند، بلکه سهم زیادی در کاهش بیماریهای واگیر خواهد داشت. پس بجاست که با مراقبت از اسکناس، این روش را به عنوان یک طرح ملی در کشور رواج دهیم.
بد نیست با این جمله این نوشتار را پایان دهیم که برای حفظ سلامت اقتصاد و حفظ سلامت خودتان مراقب سلامت اسکناس هایتان باشید.
فرآوری:ریحانه حمیدی فر
بخش اقتصاد
منابع:
مقالات مختلف همشهری
مهر