تبیان، دستیار زندگی
بازگشت گروهی از مؤمنان خالص و کافران ستمگر به این جهان پیش از قیامت، رجعت نامیده می‌شود. اعتقاد به رجعت یکی از اعتقادات شیعه است و سایر مذاهب اسلامی به چنین امری اعتقاد ندارند، از این روی پیوسته رجعت یکی از موضوعات کلامی مورد اختلاف شیعه و سنی بوده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ره آوردی به نام رجعت

قسمت اول

رجعت


بازگشت گروهی از مؤمنان خالص و کافران ستمگر به این جهان پیش از قیامت، رجعت نامیده می‌شود. اعتقاد به رجعت یکی از اعتقادات شیعه است و سایر مذاهب اسلامی به چنین امری اعتقاد ندارند، از این روی پیوسته رجعت یکی از موضوعات کلامی مورد اختلاف شیعه و سنی بوده است.


بنا بر نظر علامه مجلسى رحمة الله علیه نـزدیـك بـه دویـسـت روایـت در این باب وجود دارد که او بیشتر آن‌ها را در كتاب بحارالانوار و در باب رجعت گرد آورده است.(1) در قرآن کریم نیز مواردى وجود دارد كه امكان رجعت را در این امت به ثبوت می‌رساند. بر اساس آیات قرآن كریم گروه‌هایی با افرادى پس از مرگ زنده شده و تا مدتى به حیات مجدد خود ادامه داده‌اند. قرآن كریم در دو آیه به صراحت به مسئله رجعت اشاره دارد: « وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ»؛ « (به خاطر آور) روزی را که ما از هر امّتی، گروهی را از کسانی که آیات ما را تکذیب می ‏کردند محشور می ‏کنیم؛ و آن‌ها را نگه می ‏داریم تا به یکدیگر ملحق شوند».(2) ایـن آیه صراحت دارد كه دسته‌هایی از ستمكاران برانگیخته می‌شوند، نه همه آن‌ها و منظور از آن برانگیخته شدن در روز قیامت نیست؛ زیرا حشر قیامت، رستاخیزى همگانى است: « وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا»؛ « و همه آنان [انسان‌ها] را برمی ‏انگیزیم، و احدی از ایشان را فروگذار نخواهیم کرد».(3)

خداوند منّان بر طبق حکمت بالغه اش ، مقرر فرموده است که به هنگام پیاده شدن احکام الهی و استقرار یافتن حکومت واحد جهانی، چشم انتظاران آن روزگار مسعود باز گردند و از برکات بی پایان دولت کریمه خاندان وحی برخوردار شوند. هنگامی که مؤمنان خالص برای مشاهده الطاف حق و درک لذت زندگی در پناه دولت حق باز می‌گردند، ستمگران و ملحدان نیز باز می‌گردند، تا پیش از آخرت قسمتی از واکنش اعمال خود را ببینند و مایه سرور و تشفی خاطر ستمدیدگان گردد.

فرمان رجعت همانند فرمان ظهور، از طرف خداوند قادر متعال صادر می‌شود و جمعی از بندگان خالص خداوند که سال‌ها و احیاناً قرن‌ها پیش از آنان دیده از جهان فرو بسته‌اند، باز می‌گردند و تجلی قدرت خداوند را در دولت کریمه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌بینند.

آیات بی شماری از قرآن کریم توسط پیشوایان معصوم علیهم السلام به عنوان آیات رجعت مطرح شده است که از بررسی آن‌ها وقوع رجعت در میان پیشینیان و امکان آن در آینده به روشنی اثبات می‌گردد. در احادیث اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به رجعت گروهی از مؤمنان و مشرکان خالص بعد از ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تفسیر شده است: «وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فی سَبیلِ اللّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللّهِ وَ رَحْمَةٌ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ»؛ «اگر هم در راه خدا کشته شوید یا بمیرید، (زیان نکرده‏اید؛ زیرا) آمرزش و رحمت خدا، از تمام آنچه آن‌ها (در طول عمر خود،) جمع آوری می‌کنند، بهتر است».(4) امام باقر علیه السلام پیرامون این آیه از جابر پرسید:

«ای جابر! آیا می‌دانی كه معنای «سبیل الله» چیست؟» جابر گفت: نه به خدا سوگند، جز اینكه از شما بشنوم. حضرت فرمود: «سبیل الله راه علی و راه اولاد علی است. هر كسی با ولایت او كشته شود، در راه خدا كشته شده است و هر كس با ولایت او بمیرد، در راه خدا مرده است. هیچ مومنی از این امت نیست، جزء اینكه برای او قتل و مرگی هست، هر كدام از آن‌ها كشته شود، یكبار دیگر بر می‌گردد تا بمیرد و هركدام از آن‌ها بمیرد، بر می‌گردد تا كشته شود».(5)

امام رضا علیه السلام نیز در این به اره می‌فرماید: «هر مومنی در بستر بمیرد، در رجعت كشته می‌شود و هر مؤمنی كشته شود، در رجعت در بستر خود می‌میرد».(6)

خداوند در آیه دیگری می‌فرماید: «اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ جَعَلَ فیکُمْ أَنْبِیاءَ وَ جَعَلَکُمْ مُلُوکًا وَ آتاکُمْ ما لَمْ یُؤْتِ أَحَدًا مِنَ الْعالَمینَ »؛ « نعمت خدا را بر خود متذکّر شوید، هنگامی که در میان شما، پیامبرانی قرار داد؛ (و زنجیر بندگی و اسارت فرعونی را شکست) و شما را حاکم و صاحب اختیار خود قرار داد؛ و به شما چیزهایی بخشید که به هیچ یک از جهانیان نداده بود».(7)

سلیمان دیلمی می‌گوید: معنای این آیه را از محضر امام صادق علیه السلام پرسیدم، فرمود: «منظور از پیامبران، رسول اكرم صلی الله علیه و آله حضرت ابراهیم، حضرت اسماعیل علیهما السلام و فرزندان اوست و منظور از فرمان روایان امامان هستند». عرض كردم: كجا به شما فرمانروایی داده شده است؟فرمود: «فرمانروائی بهشت و فرمانروائی عالم رجعت از آن ماست».(8)

خداوند در قرآن فرموده است: « رُّبَمَا یَوَدُّ الَّذِینَ كَفَرُواْ لَوْ كَانُواْ مُسْلِمِینَ »؛ « بس دوست می‌دارند آنان كه كافر شدند، ای كاش مسلمان بودند». امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه از وجود مقدس امیرمؤمنان علیه السلام نقل می‌کند كه فرمود: « هنگامی كه من و شیعیانم خارج شویم، عثمان و پیروانش نیز خارج شوند و بنی امیه را از دم شمشیر بگذرانیم، كافران آرزو می‌کنند که‌ای كاش مسلمان بودند»

رجعت

در آیه دیگری آمده است: « إِنَّ اْلأَرْضَ لِلّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقینَ»؛ « زمین از آن خداست و آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد، واگذار می ‏کند؛ و سرانجام (نیک) برای پرهیزکاران است».(9)

امام باقر علیه السلام فرمود: «در كتاب حضرت علی علیه السلام یافتیم كه در تفسیر این آیه فرموده است: من و فرزندانم كسانی هستیم كه خداوند زمین را برای ما ارث نهاده است، پرهیزگاران ما هستیم و همه زمین از آن ماست».(10) اگر چه تا امروز این وعده الهی تحقق نیافته است، ولی به زودی در رجعت تحقق خواهد یافت و همه موجودات روی زمین تحت فرمانروائی امیرمؤمنان و فرزندان بزرگوارش قرار می‌گیرد، چنانچه خود حضرت می‌فرماید: «به خدا سوگند، خداوند اهل و اولادم را در اطراف من گرد خواهد آورد؛ چنانكه اهل و اولاد حضرت یعقوب را در اطراف او گرد آورد، بعد از آنكه مدت زمانی در میان آن‌ها جدائی افتاده بود».(11)

در آیه دیگری می‌خوانیم: «بَلْ كَذَّبُواْ به ما لَمْ یُحِیطُواْ بِعِلْمِهِ وَلَمَّا یَأْتِهِمْ تَأْوِیلُهُ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَانظُرْ كَیْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِینَ»؛ «آنچه را كه به آن احاطه علمی ندارند و هنوز تأویلش فرا نرسیده است، تكذیب كردند؛ پیشینیان نیز همچنان به تكذیب برخاستند، ببین عاقبت ستمكاران چگونه شد».(12)

مفسران معتقدند كه این آیه در مورد «رجعت» نازل شده است و منكران كسانی هستند كه می‌گویند چنین چیزی واقع نخواهد شد.(13) حمران می‌گوید: از امام باقر علیه السلام از مسائل مهم «رجعت» پرسیدم، فرمود: «آنچه پرسیدی هنوز وقتش نرسیده است، چنانکه خداوند می‌فرماید: چیزی را كه احاطه علمی ندارند و زمانش نرسیده است، انكار می‌کنند».(14)

مسعده بن صدقه می‌گوید: از امام صادق علیه السلام در مورد مسائل مهمی كه در آینده محقق خواهد شد و هنوز تحقق نیافته است، سؤال شد، فرمود: « هنوز وقت فاش ساختن آن نرسیده است و این است معنای آیه شریفه كه می‌فرماید: چیزی را كه احاطه علمی نداشتند و زمان تأویلش هم نرسیده بود، تكذیب كردند».(15)

زراره نیز از امام صادق علیه السلام در مورد برخی از ابعاد مهم رجعت پرسید، امام فرمود: «آنچه پرسیدی، هنوز وقتش نرسیده است؛ خداوند می‌فرماید: چیزی را كه احاطه علمی ندارند و وقت تأویلش نرسیده است، انكار می‌کنند».(16)

در ذیل این آیه شریفه از امام صادق علیه السلام روایت شده است كه فرمود: « خداوند تبارك و تعالی این امت را به دو امتیاز مفتخر نموده است: 1- چیزی كه نمی‌دانند نگویند. 2- چیزی را ندانسته تكذیب نكنند».(17)

خداوند در آیه شریفه دیگری می‌فرماید: « وَ لَوْ أَنَّ لِكُلِّ نَفْسٍ ظَلَمَتْ مَا فِی الأَرْضِ لاَفْتَدَتْ بِهِ »؛ «هر كس كه ستم كرده آرزو می‌کند كه آنچه در زمین است، از آن او باشد تا همه را بدهد و خود را برهاند».(18)

در این آیه منظور از "هر كسی كه ستم كرده"، كسانی هستند كه به آل محمد صلی الله علیه و آله ستم کرده‌اند و حق آن‌ها را پایمال کرده‌اند كه در رجعت از انتقام الهی راه فراری ندارند، آرزو می‌کنند كه همه آنچه در روی زمین است، از آن آن‌ها باشد تا همه آن‌ها را بدهند و خود را نجات دهند.(19)

در آیه دیگری نیز می‌خوانیم: « وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللّهِ»؛ « روزهای خدا (ایام الله) را برای آن‌ها یادآورِی كن».(20) امام باقر علیه السلام فرمود: « ایامُ اللهِ عزَّوجلّ ثلاثه: یوم یَقُومُ القائم، یومُ الكّرةِ و یَومُ القیامة؛

روزهای خداوند تبارك و تعالی سه روز است: 1- روز قیام قائم 2- روز رجعت 3- روز قیامت».(21) این حدیث به همین تعبیر از امام صادق علیه السلام نیز روایت شده است.(22)

هر كسی كه ستم كرده"، كسانی هستند كه به آل محمد صلی الله علیه و آله ستم کرده‌اند و حق آن‌ها را پایمال کرده‌اند كه در رجعت از انتقام الهی راه فراری ندارند، آرزو می‌کنند كه همه آنچه در روی زمین است، از آن آن‌ها باشد تا همه آن‌ها را بدهند و خود را نجات دهند
رجعت

خداوند در آیه دیگری فرموده است: «رُّبَمَا یَوَدُّ الَّذِینَ كَفَرُواْ لَوْ كَانُواْ مُسْلِمِینَ »؛ « بس دوست می‌دارند آنان كه كافر شدند، ای كاش مسلمان بودند».(24) امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه از وجود مقدس امیرمؤمنان علیه السلام نقل می‌کند كه فرمود: « هنگامی كه من و شیعیانم خارج شویم، عثمان و پیروانش نیز خارج شوند و بنی امیه را از دم شمشیر بگذرانیم، كافران آرزو می‌کنند که‌ای كاش مسلمان بودند».(25)

در آیه دیگری آمده است : «فَالَّذینَ لا یُؤْمِنُونَ بِاْلآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَةٌ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ»؛ «امّا کسانی که به آخرت ایمان نمی ‏آورند، دل‌هایشان (حق را) انکار می ‏کند و مستکبرند ».(26)

امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه فرمود: «یؤمنون، یعنی به روز رجعت ایمان نمی‌آورند و حقانیت آن را باور نمی‌کنند».(27)

در آیه دیگری آمده است: « وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنكًا »؛ «هر كس از یاد من اعراض كند برای او زندگی سختی است».(28)

از امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه چنین نقل شده است: «به خدا سوگند این آیه در حق دشمنان ماست». راوی پرسید: "جانم به فدایت، گاهی می‌بینیم كه آن‌ها در طول زندگی با آسایش و وسعت زندگی می‌کنند و هرگز روی تنگی نمی‌بینند تا مرگشان فرا رسد". حضرت فرمود: به خدا سوگند كه مربوط به رجعت است».(29)

در آیه دیگری نیز چنین آمده است: « و َیَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن یُكَذِّبُ بِآیَاتِنَا فَهُمْ یُوزَعُونَ»؛ « روزی كه از هر امتی گروهی را بر می‌انگیزیم كه آیات ما را تكذیب می‌کردند، پس آن‌ها بازداشته می‌شوند».(30)

این آیه یكی از روشن‌ترین آیاتی است كه به رجعت اشاره دارد؛ زیرا در روز قیامت همه مردم بدون استثناء برانگیخته می‌شوند. در این آیه از روزی گفتگو شده است كه در آن از هر امتی گروهی برانگیخته خواهد شد، نه همه مردم .از محضر امام صادق علیه السلام در مورد این آیه سؤال شد، حضرت فرمود: «مردم در این زمینه چه می‌گویند؟» سؤال كننده گفت: " آنها می‌گویند: این در مورد قیامت است". حضرت فرمود: « آیا خداوند در روز قیامت گروهی را بر می‌انگیزد و گروه دیگری را فرو می‌گذارد؟ این آیه در مورد رجعت است، اما آیه قیامت این است: «آنان را برانگیختیم و احدی را از آن‌ها فروگذار نشدیم».(32)

زهرا رضائیان

بخش اعتقادات تبیان


پی نوشت ها:

1. بحارالانوار، ج53، ص 39-144.

2. النمل: 83.

3. الكهف: 47.

4.آل عمران:157.

5.تفسیر عیاشی،ج1، ص 202.

6. بحارالأنوار، ج 53، ص33.

7.مائده: 20.

8. بحارالأنوار، ج 53، ص46؛ تفسیر برهان، ج1، ص455 و الزام الناصب، ج 2، ص 330.

9.اعراف: 128.

10.تفسیر برهان، ج 2، ص27؛نورالثقلین، ج 2، ص57؛ تفسیر صافی، ج 2، ص 238.

11.بحارالانوار ج 53، ص108.

12.یونس : 39.

13.الزام الناصب، ج 2، ص344؛ بحار الانوار، ج 53، ص51؛ نورالثقلین، ج 2، ص 305.

14.تفسیر عیاشی، ج 3، ص122؛ تفسیر صافی، ج2، ص403 و نور الثقلین، ج 2، ص304.

15.تفسیر برهان، ج 2، ص186 و تفسیر عیاشی، ج 2، ص 122.

16.تفسیر برهان ج 2، ص186.

17.تفسیر عیاشی، ج 2، ص123.

18.یونس: 54.

19.بحار الانوار، ج 53، ص51؛ الزام الناصب، ج 2، ص 344و نورالثقلین ح2، ص306.

20.ابراهیم: 5.

21. شیخ صدوق، خصال ، ص108؛ معانی الأخبار ص366؛ تفسیر صافی، ج3، ص80 .

22.الزام الناصب، ج 2، ص344.

23.حجر: 2.

24. بحار الانوار، ج 53، ص64.

25.نحل: 22.

26.تفسیر عیاشی، ج2، ص 257و بحارالانوار، ج 53، ص118.

27.طه: 124.

28.الزام الناصب، ج 2، ص345 و بحار الانوار ج 53، ص51.

29.نمل:83.

30. المیزان، ج 15، ص436.

31. كهف: 47 ؛ بحار ج53، ص51؛ المیزان ج 15، ص446 ؛نورالثقلین ج4، ص 100 و تفسیر برهان ج 3، ص210.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.