همسر عامل آرامش یا مایهى تشنّج؟!
سوره روم هشتاد و چهارمین سوره است كه بعد از سوره عنكبوت نازل گردید و در ترتیب فعلى قرآن مجید سوره سىام مىباشد،
این سوره شصت آیه دارد . عدد كلمات آن هشتصد و نوزده كلمه و عدد حروف آن سه هزار و پانصد و سى و چهار حرف است و در مكّه نازل شده است .
این سوره با پیشگویى پیروزى رومیان بر ایرانیان در جنگ آغاز مىشود و به همین مناسبت، سوره «روم» نام گرفته است .
بخش عمده آیات سوره روم ، به ذكر نعمتهاى الهى در آسمان و زمین و نظام زوجیّت در گیاهان و حیوانات، آفرینش انسان از خاك و پیوند زن و مرد، تلاش در روز و خواب در شب، بارش باران و وزش باد و حیات زمین پس از مرگ مىپردازد .
* رابطهى زن و مرد ، بر اساس مودّت و رحمت
«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِی ذلِكَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ ؛ و از نشانههاى او آن است كه از جنس خودتان همسرانى براى شما آفرید تا در كنار آنان آرامش یابید ، و میان شما و همسرانتان علاقهى شدید و رحمت قرار داد بى شك در این (نعمت الهى) براى گروهى كه مىاندیشند نشانههاى قطعى است .» (روم 21)
قرآن در این آیه ، هدف ازدواج را سكونت و آرامش قرار داده است ، و با تعبیر پر معنای " لتسكنوا " مسائل بسیارى را بیان كرده ، كه البته نظیر این تعبیر در آیه 189 سوره اعراف نیز آمده است .
به راستى وجود همسر براى انسان كه مایه آرامش زندگى اوست ، یكى از مواهب بزرگ الهى محسوب مىشود .
این آرامش از اینجا ناشى مىشود كه این دو جنس مكمل یكدیگر و مایه شكوفایى و نشاط و پرورش یكدیگر مىباشند ، بطورى كه هر یك بدون دیگرى ناقص است ، و طبیعى است كه میان یك موجود و مكمل وجود او چنین جاذبه نیرومندى وجود داشته باشد .
و از اینجا مىتوان نتیجه گرفت ؛ آنها كه پشت پا به این سنت الهى مىزنند وجود ناقصى دارند ، چرا كه یك مرحله تكاملى آنها متوقف شده (مگر آنكه به راستى شرائط خاص و ضرورتى ایجاب تجرد كند) .
به هر حال این آرامش و سكونت هم از نظر جسمى است ، و هم از نظر روحى هم از جنبه فردى و هم از نظر اجتماعى .
اقرار کرد که بیماری هایى كه به خاطر ترك ازدواج براى جسم انسان پیش مىآید قابل انكار نیست ، همچنین عدم تعادل روحى و ناآرامیهاى روانى كه افراد مجرد با آن دست به گریبانند كم و بیش بر همه روشن است .
از نظر اجتماعى افراد مجرد كمتر احساس مسئولیت مىكنند و به همین جهت انتحار و خودكشى در میان مجردان بیشتر دیده مىشود، و جنایات هولناك نیز از آنها بیشتر سرمىزند.
هنگامى كه انسان از مرحله تجرد گام به مرحله زندگى خانوادگى مىگذارد شخصیت تازهاى در خود مىیابد ، و احساس مسئولیت بیشترى مىكند و این است معنى احساس آرامش در سایه ازدواج .
و اما مساله" مودت" و" رحمت" در حقیقت " ملاط" و " چسب" مصالح ساختمانى جامعه انسانى است ، چرا كه جامعه از فرد فرد انسانها تشكیل شده ، همچون ساختمان عظیم و پرشكوهى كه از آجرها و قطعات سنگها تشكیل مىگردد.
اگر این افراد پراكنده ، و آن اجزاء مختلف ، با هم ارتباط و پیوند پیدا نكنند ، " جامعه" یا " ساختمانى" به وجود نخواهد آمد .
آن كس كه انسان را براى زندگى اجتماعى آفریده این پیوند و ربط ضرورى را نیز در جان او ایجاد كرده است .
فرق میان "مودت" و "رحمت"
1- " مودت" انگیزه ارتباط در آغاز كار است ، اما در پایان كه یكى از دو همسر ممكن است ضعیف و ناتوان گردد و قادر بر خدمتى نباشد ، " رحمت" جاى آن را مىگیرد .
2- " مودت" در مورد بزرگترها است كه مىتوانند نسبت بهم خدمت كنند ، اما كودكان و فرزندان كوچك در سایه " رحمت" پرورش مىیابند .
3- " مودت" غالباً جنبه متقابل دارد ، اما رحمت یك جانبه و ایثارگرانه است ، زیرا براى بقاء یك جامعه گاه خدمات متقابل لازم است كه سرچشمه آن مودت است و گاه خدمات بلاعوض كه نیاز به ایثار و " رحمت" دارد .
البته این آیه مودت و رحمت را میان دو همسر بیان مىكند ، ولى این احتمال نیز وجود دارد كه تعبیر " بینكم" اشاره به همه انسانها باشد ، كه دو همسر یكى از مصادیق بارز آن محسوب مىشوند ، زیرا نه تنها زندگى خانوادگى كه زندگى در كل جامعه انسانى ، بدون این دو اصل یعنى " مودت " و " رحمت" امكانپذیر نیست ، و از میان رفتن این دو پیوند ، و حتى ضعف و كمبود آن ، مایه هزاران بدبختى و ناراحتى و اضطراب اجتماعى است .
پیامهای آیه:
1ـ آفرینش ، هدفدار است : «خَلَقَ لَكُمْ»
2ـ زن و مرد از یك جنس هستند . (بر خلاف پارهاى عقاید خرافى و تحقیرآمیز كه زن را موجودى پستتر یا از جنس دیگر مىپندارند.) : «مِنْ أَنْفُسِكُمْ»
3ـ همسر باید عامل آرامش باشد نه مایهى تشنّج و اضطراب : «لِتَسْكُنُوا إِلَیْها»
4ـ هدف از ازدواج ، تنها ارضاى غریزهى جنسى نیست ، بلكه رسیدن به یك آرامش جسمى و روانى است : «لِتَسْكُنُوا إِلَیْها»
5ـ نقش همسر ، آرام بخشى است : «لِتَسْكُنُوا إِلَیْها»
6ـ محبّت ، هدیهاى الهى است كه با مال و مقام و زیبایى به دست نمىآید : «جَعَلَ» (مودّت و رحمت ، هدیهى خدا به عروس و داماد است.)
7ـ هر كس با هر عملى كه آرامش و مودّت و رحمت خانواده را خدشهدار كند، از مدار الهى خارج و در خطّ شیطان است : «جَعَلَ بَیْنَكُمْ» ...
8ـ رابطهى زن و مرد ، باید بر اساس مودّت و رحمت باشد : «مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً» (مودّت و رحمت ، عامل بقا و تداوم آرامش در زندگى مشترك است.)
9ـ مودّت و رحمت ، هر دو با هم كارساز است . (مودّت بدون رحمت و خدمت ، به سردى كشیده مىشود و رحمت بدون مودّت نیز دوام ندارد.) : «مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً»
10ـ تنها اهل فكر مىتوانند به نقش سازندهى ازدواج پى ببرند : «لِقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ»
نتیجه گیری:
یاد خداوند مایهى آرامش دل و روح است : «بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد، 28) و همسر مایهى آرامش جسم و روان : «أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَیْها» (روم، 21)
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
1- تفسیر نور ، ج 9
2- تفسیر اثنی عشری ، ج 10
3- تفسیر احسن الحدیث ، ج 8
4- تفسیر نمونه ، ج 16
5- تفسیر هدایت ، ج 10
