تقویم سال 90 را دانلود کنید
امروز چند شنبه است؟ سال تحویل چه روزی است؟ چند روز به سر برج مانده است؟ کنکور کی برگزار می شود؟ و ... .
یک لحظه تصور کنید تقویم و حساب روزهای سال وجود نداشت، آیا زندگی در قرن بیست و یکم بدون تقویم امکان پذیر بود؟
یكی از كوشش های همیشگی ایرانیان باستان، تنظیم تقویمی بوده است كه با تقویم طبیعی و دوره رویدادهای كیهانی، حداكثر انطباق را داشته باشد. این كوشش منجر به ایجاد و بهره‌برداری از تقویم‌ها و نظام‌های گاهشماری بسیار متعدد و متنوعی شده بود كه در نهایت با ایجاد و تنظیم تقویم اعتدالی ایرانی به حداكثر دقت ممكن برای تطبیق تقویم قراردادی با تقویم طبیعی دست یافته شد و امروزه نیز این تقویم همچنان دقیقترین تقویم تاریخ بشر شناخته می‌شود.
تقویمی كه ما از آن استفاده می‌كنیم، یكی از دقیق ترین و مناسب ترین تقویم های جهان است، اما متاسفانه فقط اندكی از ما آن را به خوبی می شناسیم و تاریخچه به وجود آمدن آن را می دانیم. برای مثال، برخلاف تصور عموم، تقویمی كه امروز از آن استفاده می‌كنیم، قدمت 1389 ساله ندارد، بلكه در همین دو قرن اخیر تدوین شده است.
برای آشنایی بیشتر با تقویم ایرانی، در ادامه دو تقویم هجری شمسی برجی و هجری شمسی به طور خلاصه مورد شرح قرار گرفته اند.
تقویم هجری شمسی بُرجی
مبدا تقویم هجری شمسی بُرجی، اول بهار سال شمسی است كه در آن هجرت حضرت محمد (ص)از مكّه به مدینه اتفاق افتاده است. این مبداء مطابق روز جمعه 19 مارس 622 میلادی(یولیانی) است. آغاز یا لحظه تحویل سال، (لحظه عبور مركز خورشید از نقطة اعتدال بهاری نیمكره شمالی) دقیقاً با محاسبات نجومی تعیین می‌شود. به این جهت، اولین روز سال همیشه بر روز اول بهار منطبق است. این سال از لحاظ استفاده در زندگی روزمره، شامل 365 شبانه‌روز در سال كبیسه است. نام ماههای این تقویم(برجها)، به ترتیب همنام با دوازده صورت فلكی قدیمی منطقه‌البروج است.(جدول 1) تعداد شبانه‌روز هر برج برابر با مدت حركت مركز خورشید در همان برج كه به علت حركت ظاهری غیریكنواخت مركز خورشید روی مدارش از 29 تا 32 شبانه‌روز تغییر می‌كند. در ضمن این امكان وجود داشت كه تعداد شبانه‌روز‌‌های هر یك از بروج از سالی به سال دیگر تغییر كند.
ردیف | نام | بره |
1 | حَمَل | بره |
2 | ثور | گاو |
3 | جوزا | دوپیکر |
4 | سَرَطان | خرچنگ |
5 | اسد | شیر |
6 | سنبله | خوشه |
7 | میزان | ترازو |
8 | عَقرب | كژدم |
9 | قوس كمان | كماندار |
10 | جَدی | بزغاله |
11 | دَلو آب‌دهنده | آبكش |
12 | حوت | دوماهی |
جدول 1
تقویم هجری شمسی
تقویم هجری شمسی كه هم اكنون تقویم رسمی كشور است، ازهر لحاظ به جز در نام و تعداد شبانه روزهای ماه ها همانند تقویم هجری شمسی بُرجی است. نام ماههای تقویم هجری شمسی ریشه اوستایی دارند: «دی» یكی از القاب اهورامزدا و نام 11 ماه بقیه، اسامی فرشتگان و یاوران اهورامزدا است. (جدول 2)
ردیف | نام | معنی |
1 | فروردین | نیروی پیش‌برنده |
2 | ردیبهشت | راستی و پاكی |
3 | خرداد | كمال و رسایی |
4 | تیر | باران |
5 | مرداد | جاودانگی و بی مرگی |
6 | شهریور | كشور برگزیده |
7 | مهر | عهد و پیمان |
8 | آبان | آبها |
9 | آذر | آتش |
10 | دی | آفریدگار، دادار |
11 | بهمن | اندیشه نیک |
12 | اسفند | فروتنی و بردباری |
جدول 2
ماههای فروردین تا شهریور 31 شبانه روز ، ماههای مهر تا بهمن 30 شبانه روز و ماه اسفند در سالهای عادی 29 و در سالهای كبیسه 30 شبانه روز است. نوروز(اول فروردین) و كبیسه‌های تقویم هجری شمسی از طریق قاعده نوروز تحویلی- محاسبه لحظه تحویل سال و مقایسه آن با لحظه ظهر حقیقی برای نصف النهار رسمی ایران- تعیین می‌شود.
برتری های تقویم هجری شمسی
تقویم هجری شمسی از لحاظ نجومی و طبیعی،از بهترین و دقیقترین تقویم‌های جهان است. دلایل برتری این تقویم را می‌توانیم به این ترتیب بیان كنیم:
الف - مدت سال شمسی، نوروز و كبیسه‌های تقویم هجری شمسی، دقیقاً بر مبنای محاسبات نجومی تعیین می‌شود. تقویم هجری شمسی، تنها تقویم متداول در جهان است كه علاوه بر كبیسه‌های چهارساله، كبیسه پنج ساله نیز دارد. وجود كبیسه‌های پنج ساله، باعث انطباق دایمی و دقیقتر تقویم هجری شمسی با فصول طبیعی می‌شود.
ب - تعداد روزهای ماههای تقویم هجری شمسی مبنای نجومی و طبیعی دارد. به عبارت دقیقتر، تعداد روزهای ماهها با مدت حركت ظاهری غیربكنواخت مركز خورشید روز دایره البروج و عبور از دوازده صورت فلكی منطقه البروج، هماهنگی كامل دارد. مركز خورشید، نیمه اول مدار ظاهری خود (شامل فصول بهار و تابستان) را در مدت 186 شبانه‌روز و نیمه دوم مدار ظاهری خود (شامل فصول پاییز و زمستان) را در سالهای عادی و كبیسه، به ترتیب در 179 و 180 شبانه‌روز طی می‌كند.
ج - آغاز سال تقویم هجری شمسی، با سالگرد تولد بهار و آغاز شكوفایی دوباره طبیعت شروع می‌شود. در سیر تاریخچه تحول تقویم در جهان، هرگز تقویمی كه اغاز سال آن همواره با آغاز بهار شروع شود، در هیچ مدرك و سند و یا ماخذ نجومی، تاریخی، دینی و ... ذكر نشده است.
مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران همه ساله تقویم رسمی کشور و اوقات شرعی مراکز استان ها را منتشر می کند که از طریق لینک های زیر قابل دسترسی هستند:
تقویم رسمی كشور برای سال 1390 هجری شمسی
اوقات شرعی مراكز استانها برای سال 1390
اوقات شرعی تهران برای سال 1390
فرآوری: م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی
منبع: پایگاه اطلاع رسانی مركز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
