تبیان، دستیار زندگی
از امام سجاد علیه السلام درباره علت برتری کلام پرسیده شد. آن حضرت فرمود: براى این كه خداوند، هیچ یك از پیامبران و اولیاى را به سكوت مبعوث نفرمود، بلكه مأموریت داشتند با مردم سخن بگویند و با بیان خود آنان را به راه صلاح و رستگارى دعوت نمایند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سخن یا سکوت؟ (1)

سخن یا سکوت؟ (1)

کسانی که با اولیای الهی دم‌خورند و یا پیگیر شیوه ها و راهکارهای سلوکی و عرفانی اند، و گاه گاهی میان آیات، روایات، و سیره بزرگان، تورقی می‌کنند تا حدودی پاسخ سوال و عنوان این مقاله را می‌دانند. اما بهتر است به این مساله نگاه دقیق تری داشته باشیم و پای سخن روایات بنشینیم و ببینیم واقعیت کجاست؟

البته که نباید این سوال در ذهن شما ایجاد شود که مگر راه بزرگان و عارفان ما اشتباه بوده که بخواهیم توصیه‌های آنها را جدی نگیریم و یا خودمان استنباط کنیم. چرا که اولا این مقاله اشاره ای است به برخی از سخنان استاد مرحوم جناب حجه الاسلام و المسلمین فلسفی و ثانیا، گاهی از بیانات و یا مکتوبات بزگان، چیزی به دست ما می‌رسد که چون حضور شخصی آنها را درک نکرده ایم ممکن است درست متوجه جوانب و بیانات و نوشته‌های ایشان نشویم.

ذیلا به بررسی سخن و سکوت خواهیم پرداخت. در دو مقاله در این رابطه با شما سخن خواهیم گفت، پس با ما همراه باشید.

از امام سجاد علیه السلام درباره علت برتری کلام پرسیده شد. آن حضرت فرمود:

براى این كه خداوند، هیچ یك از پیامبران و اولیاى را به سكوت مبعوث نفرمود، بلكه مأموریت داشتند با مردم سخن بگویند و با بیان خود آنان را به راه صلاح و رستگارى دعوت نمایند.

سخن گفتن آدمى، از دو دیدگاه، شایان دقت و توجه است. یكى از نظر طبیعت سخن و این كه نیروى تكلم از عوامل تعالى و تكامل انسان است، و آن دیگر، از جهت اخلاق و این كه اگر سخن ناروا و گناه آلود باشد، سكوت مایه مصونیت از گناه موجب رستگارى و سعادت است.

بنابر این، روایاتى كه نطق و بیان را مهم شمرده و آن را در ردیف عقل به حساب آورده، ناظر به نیروى تكلم و آفرنیش این سرمایه گران قدر، در وجود آدمى است و روایاتى كه سكوت و لب فروبستن را مهم شمرده و آن را از عوامل نجات به حساب آورده، ناظر به تربیت اخلاقى و مصون داشتن زبان از گناه و ناپاكى است.

سئل على بن الحسین علیهما السلام عن الكلام و السكوت ایهما افضل فقال لكل واحد منهما آفات فاذا سلما من الافات فالكلام افضل من السكوت قیل كیف ذلك یابن رسول الله قال لان الله عزوجل مابعث الانبیاء و الاوصیاء بالسكوت انما بعثهم بالكلام و لا استحقت الجنه بالسكوت و لا استوجب و لایه الله بالسكوت و لا توقیت النار بالسكوت انما ذالك كله بالكلام ما كنت لا عدل القمر بالشمس انك تصف فضل السكوت بالكلام و لست تصف فضل الكلام بالسكوت.(1)

از امام سجاد (علیه السلام)، درباره سخن و سكوت سئوال شد، و این كه كدام یك بر دگرى برترى و مزیت دارد. حضرت در پاسخ فرمود: براى هر یك از این دو آفت‏هایى است. اگر از آفت سالم و مصون باشند، كلام، افضل و برتر از سكوت است. از علت برترى كلام سئوال شد: فرمود: براى این كه خداوند، هیچ یك از پیامبران و اولیاى را به سكوت مبعوث نفرمود، بلكه مأموریت داشتند با مردم سخن بگویند و با بیان خود آنان را به راه صلاح و رستگارى دعوت نمایند. همچنین، هیچ كس با سكوت، مستحق بهشت نمى‏شود. سكوت، مستوجب ولایت الهى نمى‏گردد. هیچ كس با سكوت از عذاب دوزخ مصون نمى‏ماند. نیل به رحمت و ولایت الهى و محفوظ ماندن از عذاب او، بر اثر كلام است. من، هرگز، ماه را عدیل و نظیر آفتاب قرار نمى‏دهم. در پایان سخن فرمود: شما خود فضل سكوت را با كلام توصیف مى‏نمایى و هرگز فضل كلام را با سكوت توصیف نمى‏كنى.

خلاصه، سخن رمز تعالى و تكامل است. سخن از عوامل نشر علم فرهنگ است. خداوند، انسان را با قدرت تكلم آفریده و ابزار و لوازم سخن گفتن را در ساختمان وى به كار برده است. سخن رابط بین انسان‏ها و حافظ زندگى اجتماعى آنان است.

سخن، زره جدایى افراد را مى‏شكافد و انسان‏ها را با هم پیوند مى‏دهد. به وسیله سخن، منویات خود را بیان مى‏كنیم و نیازهاى درونى خویشتن را به یكدیگر مى‏گوییم و نقش انسانى خود را ایفا مى‏نماییم.

البته پرواضح است که برای به دست آوردن منظور و مفهوم صحیح آنچه ائمه اطهار علیهم السلام بیان فرمودند، لازم است تمامی روایات بررسی شود و اکتفا به یک روایت کاریست بسیار اشتباه و برداشتی است در نهایت نادرستی.


منبع:

1. وسائل الشیعه - ج 12 - ص 188

سخن و سخنوری - فلسفی

تهیه : محمد حسین امین - گروه حوزه علمیه تبیان