آسیب‌شناسی داستان کوتاه انقلاب

بررسی داستان کوتاه انقلاب اسلامی توسط  محمدعلی گودینی و مجید پورولی کلشتری

محمدعلی گودینی :

نویسندگانی بودند که متعلق به جریان انقلاب نبودند اما قبل از انقلاب در مخالفت با رژیم شاه داستان می‌نوشتند. این طیف از نویسندگان در کار خود حرفه‌ای بودند اما نویسندگان معتقد و متعهد کار خود را از صفر و با شروع انقلاب آغاز کردند بنابراین در دهه اول انقلاب تجربه چندانی نداشتند.

نقطه اشتراک این دو طیف نویسندگان در مخالفتشان با رژیم شاه بود. نویسندگان چپ نیز از فقر و محرومیت در داستانهایشان سخن می‌گفتند اما این اشتراک تا حدود چند سال بعد از انقلاب بیشتر دوام نیاورد و این گروه راه خود را از مسیر داستان انقلاب جدا کردند.

نویسندگان متعهد با شروع جنگ به ادبیات جنگ پرداختند که البته این نوع ادبیات نیز معضلات مشابهی داشت و عاری از مطالب احساسی و شعارگونه نبود. به نظرم ادبیات دفاع مقدس امتداد ادبیات انقلاب اسلامی است و ادبیات دفاع مقدس برای خود نوعی از ادبیات انقلاب است. سالهای ابتدایی انقلاب نویسندگان معاند و چپ نیز فرصت انتشار آثارشان را داشتند ولی در این زمان به سیاه‌نمایی شرایط پرداخته و سعی کردند محاسن انقلاب را به نام خود مصادره کنند.

نویسندگان متعهد در آغاز کار بی‌تجربه بودند. از ابتدای انقلاب تا شروع جنگ کنایه در آثار نویسندگان مخالف محسوس بود. این طیف بعد از مدتی به تکرار خود دچار شدند چون سیر داستانهایی را که پیش از انقلاب در تبلیغ عقایدشان می‌نوشتند بعد از انقلاب با رنگ و ظاهر دیگری، پی گرفتند. نویسندگان متعهد نیز در این زمان بی تجربه بودند و اکثرا کار خود را از حوزه هنری آغاز کردند.

چندین سال باید می‌‌گذشت تا نویسندگان انقلابی چارچوب و قواعد داستان‌نویسی را بیاموزند و بتوانند با داستانهایشان مقابل جریان معاند و سیاه‌نما بایستند. از این منظر در دهه دوم انقلاب با تمام شدن جنگ، ادبیات انقلاب فرصت بیشتری برای عرض اندام پیدا کرد البته تا آن زمان آثار داستانی بیشتر در قالب رمان بودند و داستان کوتاه سهم کمتری در ادبیات داستانی انقلاب داشت.

مشکل ما مهجور بودن زبان فارسی و کم کار بودن نویسندگانمان است. در حالی که ترجمه آثار داستانی دیگر کشورها در کشورمان بسیار زیاد است، ادبیات فارسی در داخل به نوعی منقبض شده است. به نظرم باید تدبیری اتخاذ شود که اگر 5 اثر ترجمه‌ای به بازار راه می‌یابد به ازای آن داستانی نیز از فارسی به دیگر زبانها ترجمه شود و در دیگر کشورها عرضه شود.

عاملی که در داستان‌های خارجی برای مردم ما جالب است نفس داستان خارجی نیست بلکه مخاطبان ایرانی علاقه‌مند آشنایی با فرهنگ دیگر کشورها هستند. باید بیشتر از فرهنگ کهن و غنی زبان فارسی بهره ببریم چون اگر ما از این گنجینه استفاده نکنیم دیگران از آن بهره خواهند برد. در همین زمینه یکی از داستان‌های پائلو کوئیلو با برداشت از مثنوی مولوی نگاشته شده است.

مجید پور ولی کلشتری :

داستان‌نویسی درباره انقلاب این نیست که داستانی بنویسیم که در آن یک انقلابی بدود و یک ساواکی به دنبالش باشد تا او را دستگیر کند. اگر اثری درباره آرمان‌های مردم، آرمان‌های امام(ره) و انقلاب بنویسیم یا اگر درباره فساد اقتصادی یا انحراف فلان وزیر از مسیر انقلاب نوشتیم، می‌توانیم ادعا کنیم داستان انقلابی نوشته‌ایم.

اگر من را نویسنده نسل سومی محسوب کنیم، من و هم نسلانم زیر سایه امیرحسین فردی،‌ محمدرضا سرشار و ... دیده نشدیم و تا وقتی این بزرگان مدیر باشند ما نمی‌توانیم خودی نشان دهیم. اگر بخواهی نگاه شخصی به انقلاب داشته باشی باید به سراغ ناشر خصوصی بروی که هیچ‌یک از ناشران خصوصی علاقه‌ای به انتشار کتابهای انقلاب و دفاع مقدس ندارند.

تنها بنیاد حفظ آثار و ناشران دولتی باقی می‌ماند که باید برایشان آن‌طور که می‌خواهند بنویسی. می‌خواهم از تنهایی نسل سوم نویسندگان انقلاب سخن بگویم. ابتدا باید بتوانی با افراد ارتباط برقرار کنی چون فنون و مهارت‌های داستان‌نویسی در اولویت دوم و سوم هستند. اگر مدیران در برقراری ارتباط تو را بپسندند، کتابت به ویترین کتابفروشی‌ها راه می‌یابد.

در شرایطی هستیم که مذهبی‌ترین برنامه تلویزیون ما را ترکیه با سریال "کلید اسرار" تامین می‌کند. صدا و سیمای کشور انقلابی ما اثر انقلابی ندارد. من به تمام اصول انقلاب و ولایت فقیه پایبندم و بیان این موضوعات را وظیفه خود می‌دانم چون می‌بینم که با بودجه دولت به ضرر دولت کار می‌شود.

امام(ره) قصد صدور انقلاب را داشت اما متاسفانه با وضعیت فعلی انقلاب هنوز به میدان انقلاب نرسیده است. در این خیابان تنها دو کتابفروشی کوچک به فروش کتابهای انقلاب و دفاع مقدس مبادرت دارند. متاسفانه به من گفتند تا با فلان شخص سلام علیک نداشته باشی در فلان جشنواره برنده نخواهی شد. دردناک است که برای انقلاب هیچ کار درستی انجام نمی‌شود. در این عرضه تضاد و تناقض بسیار زیاد است و نمی‌دانی رشته کار به دست کیست!

فرآوری: مهسا رضایی

بخش ادبیات تبیان

منبع: خبرگزاری مهر