مروری بر زندگی فرعون معاصر مصر

مردم مصر در طی دومین هفته اعتراضات خود کماکان با شعار "ارحل، ارحل مبارک" کماکان بر کنار رفتن رییس جمهور مادام العمر این کشور تاکید دارند. در این میان نگاهی به زندگی این دکتاتور خالی از لطف نیست.

حسنی مبارك در ماه مه سال 1928 در استان منوفیه متولد شد. پدر وی یك كارمند جزء وزارت دادگستری بود. جالب اینکه روستای محل تولد حسنی مبارك زادگاه چهار وزیر كابینه مصر نیز بوده است.

مبارك پس از پایان تحصیلات مقدماتی به آكادمی نظامی مصر و پس از آن به آكادمی نیروی هوایی این كشور پیوست و در سال 1950 پس از فارغ التحصیل شدن از این آكادمی در مدت كوتاه دو ساله به عنوان خلبان مشغول به كار شد. وی در آكادمی نیروی هوایی مشغول به تدریس شد و در جنگ داخلی یمن که با دخالت مصر در زمان جمال عبدالناصر صورت گرفت، فرماندهی بخشی از نیروهای مصر را برعهده گرفت.

مبارك پله‌های ترقی را یكی پس از دیگری طی كرد و در سال 1972 توانست به مقام ریاست كل نیروهای نظامی مصر دست یابد. یك سال بعد وی با طراحی نقشه‌ی حمله‌ای غافلگیرانه به نیروهای رژیم صهیونیستی در كانال سوئز در اكتبر سال 1973، منجر به ایجاد جنگ یوم كیپور (جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل) شد.

انور سادات، رئیس‌جمهور وقت مصر در سال 1975 مبارك را به عنوان معاون اول خود برگزید. از آنجا كه توجه سادات بیشتر بر امور بین المللی معطوف بود تا مسائل داخلی، مبارك زمام امور داخلی را در دست گرفت و رهبری نشست‌های كابینه و مسائل مربوط به اوضاع امنیتی را برعهده داشت. در واقع در این دوران بود که پیمان ننگین کمپ دیوید میان مصر و رژیم صهیونیستی و با وساطت ایالات متحده امضا شد. عوامل اصلی كه موجب انعقاد این قرارداد صلح میان مصر و رژیم صهیونیستی شد، تلفیقی از مسائل داخلی و خارجی بود. مصر ضمن تلاش برای حفظ اولویت‌های سیاسی خود قصد داشت از نفوذ روسیه در مرحله‌ی بازسازی این كشور بكاهد. دلیل مهم دیگری كه به امضای این قرار داد منجر شد‌، هدف مشترك دو كشور برای جلب حمایت آمریكا بود.

در جریان ترور انور سادات در ششم اكتبر سال 1981‌، مبارك در مكان حمله حضور داشت و بدون در نظر گرفتن جراحت جزئی كه به دستش وارد‌ شد‌، توانست جان سالم به در برد. وی پس از تحویل گرفتن مسند ریاست جمهوری بلافاصله گروه‌های افراطی را مورد حمله قرار داد و در این حملات بالغ بر 2500 شبه نظامی دستگیر شدند.

مبارک در بیشتر موارد خط مشی سادات را در سیاست داخلی و خارجی خود پیش رو قرار داد و در عین حال با انجام سفرهایی به كشورهای خارجی از جمله سوریه‌، عراق‌، آمریكا و چین تجربه‌ی روابط دیپلماتیك و كار در سیستم دیپلماسی را نیز كسب كرد. پس از ترور انور سادات و به دلیل نفرت کشورهای عربی از مصر به دلیل امضای قرارداد کمپ دیوید و نهایتا اخراج این کشور از اتحادیه عرب، مصر در روابط خود با اغلب كشورهای عرب دچار مشكل شد و لذا مبارك پس از در دست گرفتن زمام امور بر آن شد تا روابطش را با اردن‌، عراق‌، عربستان و فلسطین بهبود بخشد.

وی در مذاكراتی كه با یاسر عرفات، رئیس سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) داشت، وی را متقاعد كرد تا ضمن سازش و مصالحه‌، اسرائیل را به رسمیت بشناسد.

تغییر سیاست داخلی حسنی مبارك در دهه نهم قرن 20 جرقه‌ی ایجاد نارضایتی در میان مردم مصر به شمار می‌رفت.

مصری‌ها كه در آن زمان در اوضاع چندان مناسبی به سر نمی‌بردند، با افزایش قیمت مسكن‌، پوشاك‌، اثاثیه و دارو مواجه شدند. در عین حال وی در مورد مقامات دولت خود حساسیت بسیاری داشت و به محض احراز كوچك‌ترین خطایی از سوی وزیران كابینه، آنها را اخراج می‌كرد. اعضای پارلمان نیز در صورت غیبت غیر موجه در جلسات جریمه می‌شدند. تمام این شرایط در کنار اعلام شرایط اضطراری 30 ساله در این کشور نارضایتی ]ا از حکومت مبارک را افزایش داد.

در دوران حكومت مبارك وابستگی شدید مصر به آمریكا همچنان ادامه داشت و روابط این كشور با شوروی سابق نیز گسترش یافت. دریافت 3/1 میلیلرد دلار کمک نظامی و 20 ملیون دلار کمک عمرانی از آمریکا از ثمرات این وابستگی دولت مصر به غرب بوده و هست.

در سال 1987 مبارك در انتخابات ریاست جمهوری مصر برنده شد و دور دوم را به مدت شش سال آغاز كرد. حمله‌ی عراق به كویت در سال 1990 برانگیخته شدن خشم مبارك را‌ در پی داشت؛ خشمی كه باعث شد وی دستور اعزام 5000 نیروی نظامی را به كویت برای جنگ با عراق صادر كند.

در سال 1993‌، وی بار دیگر توانست با كسب 3/96 آرا، دوره دیگری از ریاست جمهوری را آغاز كند. كسب اكثریت آرا از یك سو حاكی از این بود كه مردم مصر از جبهه‌گیری وی در مقابل گروه‌های شبه نظامی خرسند هستند و از سوی دیگر فقدان فعالیت‌های هرگونه جناح مخالف را نشان می‌داد. گروه‌های شبه‌نظامیان افراطی مستقر در مصر در سال‌های 1992 تا 1995 تلاش‌های نافرجامی برای ترور مبارك داشتند و شدت عمل آنها به حدی بود كه دو تن از محافظان وی كشته شدند. اقداماتی كه وی علیه افراطیون انجام داد در كناره پاره‌ای دیگر از مسائل، منجر به وارد شدن این اتهام از سوی جامعه بین‌الملل به دولت وی شد كه سوء استفاده از حقوق بشر در آن رواج دارد. در ماه سپتامبر سال 1999 رای دهندگان مصری برای چهارمین بار به مبارك رای دادند. وی در دوره‌ی جدید با انجام مذاكرات با لبنان و مقامات آمریكا،‌ فلسطین و رژیم صهیونیستی به دنبال كاهش خشونت‌ها و برقراری صلح در منطقه بود.

مبارك در سال 2001 دستور محاكمه‌ی صدها شبه نظامی را كه در اقدامات تروریستی دست داشتند صادر كرد. رئیس‌جمهور مصر كه در آن زمان كشورش را به دلیل همكاری در جنگ خلیج فارس در بحران مالی یافت،‌ در آخرین سال‌های قرن 20‌ بر آن شد تا ضمن تحول و اصلاحات اقتصادی نرخ تورم را كاهش دهد. با این حال اصلاحات سیاسی بسیار اندک بود.

انتخابات پارلمانی كه با آغاز هزاره‌ی سوم میلادی در مصر صورت یافت‌، تنها توانست 34 كرسی از 454 كرسی پارلمان را برای جناح مخالف به ارمغان بیاورد. انتخابات ریاست جمهوری سال 2005 نیز پیروزی مبارك را به دنبال داشت، اما تفاوت عمده میان این انتخابات با انتخابات‌های پیشین حضور جدی جناح مخالف بود و این امر انتخابات را از حالت "تائید یك كاندیدا" به "انتخاب از میان چند كاندیدا" مبدل كرد. در این انتخابات، مبارك با كسب 87 درصد آرا دور دیگری از ریاست جمهوری را آغاز كرد و بلافاصله ایمن نور‌، رقیب انتخاباتی خود از حزب الغد را بر پایه‌ی اتهاماتی بی‌اساس دستگیر كرد. ایمن نور تا اوایل سال 2009 در زندان به سر می‌برد. اقدامات مبارك در سال‌های اخیر باعث شد برخی وی را فردی مستبد بنامند. با انتشار خبرهای مربوط به فسادهای مالی علاء مبارك‌، پسر حسنی مبارك‌، حمایت‌ها از طرح اصلاحات اقتصادی داخلی به شدت كاهش یافت. پس از آن جمال مبارك، پسر دیگر رئیس جمهور مصر ضمن حضور در عرصه‌ی سیاست، ریاست یك صندوق پولی خصوصی را برعهده گرفت. این موضوع سوالات بیشتری را در خصوص فسادهای مالی در خانواده‌ی مبارك برانگیخت. به دنبال حضور سیاسی فعال و قدرت نفوذ جمال مبارك،‌ شایعاتی در خصوص قصد وی برای به دست آوردن عنوان ریاست جمهوری دامن گرفت. بسیاری از مردم مصر موضوع جانشینی وی را نوعی دیكتاتوری تلقی كردند. با گسترش نارضایتی‌ها و به دنبال اعتراضات و انقلاب تونس‌، موج جدیدی از تظاهرات‌های خیابانی و نافرمانی مدنی در مصر به راه افتاده که به مدت دو هفته از 25 ژانویه سال جاری ادامه دارد. دور از مذاکرات بین گروههای مخالف و عمر سلیمان، نخستین معاون حسنی مبارک در طول 30 سال گذشته، برگزار شده و فضا به قدری برای دولت حسنسی مبارک تنگ شده که حاضر به اعمال اصلاحات در قانون اساسی این کشور شده اند. ضمن اینکه در این مذاکرات برای نخستین بار با گروه به اصطلاح غیرقانونی اخوان المسلمین نیز مذاکره صورت پذیرفته است.

به نظر می رسد تداوم این روند اعتراضات فضا را برای واگذاری حکومت توسط حسنی مبارک، پیش از موعد اعلام شده توسط خود وی در سپتامبر سال جاری، فراهم نماید و به عمر دیکتاتوری وی و شرایط فوق العاده اش پایان دهد.

هاتف پوررشیدی

بخش سیاست