فرمان توقف به عادات مهلک

از آن جا که کودکان سانسور چندانی بر روی رفتارهای خود(به خصوص رفتاهای اجتماعی شان) ندارند لذا این آموزش و خود تنظیمی باید از جانب والدین صورت گیرد. آموزش برگردان(تغییر) عادات از جمله روش هایی است که به افراد کمک می کند این عادات را کنار گذاشته و یا تغییر دهند.

برخی از کودکان دارای عادات و رفتارهای هستند که شاید از نظر خودشان مشکلی نداشته باشد اما از نظر والدین به خصوص مادران که مسئول تربیت آن ها هستند، مساله مهمی به شما می رود. از آن جا که کودکان سانسور چندانی بر روی رفتارهای خود(به خصوص رفتاهای اجتماعی شان) ندارند لذا این آموزش و خود تنظیمی باید از جانب والدین صورت گیرد. آموزش برگردان(تغییر) عادات از جمله روش هایی است که به افراد کمک می کند این عادات را کنار گذاشته و یا تغییر دهند. این روش ها می تواند در تغییر عادات بسیاری مانند کندن موها، جویدن ناخن ها، مکیدن شست، تیک های حرکتی مزمن، تیک هایی که با اختلال توره رابطه دارند و یا حتی عادات رفتاری سطحی مانند کوبیدن پلک ها روی هم، دست در دهان کردن، فشردن دندان ها روی هم و ... موثر واقع شود. البته در مورد مشکلات و اختلالات جدی مانند انواع تیک ها، این روش ها توسط متخصص به افراد آموزش داده می شود و انجام تمرینات روزانه بر عهده خود وی خواهد بود. اما در مورد کودکان شرایط فرق می کند. انجام و ادامه این تمرینات باید با نظارت و همکاری والدین صورت گیرد.

لذا در ادامه این یادداشت توصیه هایی به والدین مواجه با این نوع مشکلات ارایه می گردد:

کودک تان را نسبت به عادات نامناسب و نامتعارف خود آگاه سازید

- زمانی که کودکتان عادت نامناسب خود را انجام می دهد او را در برابر آینه قرار دهید. این کار را هر روز انجام دهید. به او کمک کنید تا نسبت به حرکاتی که انجام می دهد مطلع شده و خودش زشتی و نامطلوبی عملکردش را لمس کند. این اقدام به وی کمک می کند تا تصویری را که اطرافیان از وی می بینند را به خوبی مشاهده کرده و درک نماید.

- با کودک تان صحبت کنید و با او به توافق برسید که هر گاه شاهد بروز رفتار و عادات نامناسبش بودید به او تذکر دید تا وی متوجه عملکردش گردد. این تذکر می تواند به شکل یک حرکت باشد(مانند بالا بردن دست) و یا یک هشدار کلامی باشد(مانند این همون عادت بده). اگر علی رغم این قرار داد ضمنی متوجه شدید که کودکتان به عادتش ادامه داده و به علایم شما توجهی ندارد سعی کنید هشدار یا علامتی را که مورد توافق دو نفرتان است را انتخاب نماید.

- اگر فرزند شما به سنی رسیده که سواد خواندن و نوشتن دارد به او کمک و راهنمایی کنید تا عادات نامناسب خود را در یک دفترچه ثبت نماید. ثبت کردن این مساله که این عادت در چه زمانی رخ می دهد؟ چه محرکهایی در بروز آن نقش دارد؟ و چه شرایطی به آن شدت می بخشد ؟ و ... همه کمک می کند که در شناسایی این عادت به کودک تان کمک شود.

منظور از قصد متناقض آن است که رفتاری مخالف و متضاد با عادت رفتاری نامناسب انجام گردد. در حقیقت قصد متناقض عملی است که کودک می آموزد تا جایگزین عادت نادرست نماید. ماهیچه هایی که در گیر این عمل و رفتار جدید می شود، امکان تکرار عادت قدیمی را غیر ممکن می کند. برای مثال اگر فرزندتان عادت دارد که دایما زبان خود را از دهان خارج کند او را آموزش دهید تا در طی روز چندین مرتبه لب هایش را به هم بفشارد و در برابر این عادت نادرست رفتاری متضاد انجام دهد. و یا اگر فرزندتان دارای تیک چشمک زدن است او را تشویق کنید که به جای این عم پلکش را به آرامی بسته و به مدت ده ثانیه پلک خود را بسته نگه دارد.

- سعی کنید کودکتان را تشویق کنید تا تمرینات قصد متناقض را در برابر آینده انجام دهد. این تمرین به آن ها کمک می کند که راحت تر این تمرینات را انجام دهد و از طرف دیگر اطمینان پیدا کنند که تمرینات قصد متناقض از لحاظ اجتماعی خیلی آشکار  و نمودار نمی باشد.

- به کودک تان آموزش دهید که هر گاه تمایل به انجام عادت نامناسب را در خود احساس کرد، تمرین قصد متناقض را انجام دهد.

- او را تشویق کنید در موقعیت هایی که تمایل به انجام عادات نامناسب شدت می یابد تمرین قصد متناقض صورت گیرد.

- اگر در موقعیتهایی کودکتان باز هم عادت نامناسب خود را تکرار کرد، او را تشویق کنید تا به مدت یک دقیقه تمرینات قصد متناقض را انجام دهد.

مسلما چون کودکان هنوز به توانایی کنترل درونی نرسیده اند لذا نیازمند کنترل و توجه بیرونی بوده و بهتر است که نقش این کنترل کننده بیرونی را والدین ایفا نمایند:

بازخورد: به کودک تان کمک کنید تا نسبت به عادات خود آگاهی یافته و زمان هایی که این رفتار نامطلوب بروز می کند را بشناسد.

حمایت و تشویق: کودک تان را به استفاده از تمرینات قصد متناقض تشویق کنید و زمانی که این اقدامات را انجام می دهد وی را مورد تشویق قرار دهید. او را حمایت و تشویق کنید تا راه انداز های بروز عادت نامناسب را شناسایی کند. مثلا اگر ناخن جویدن کودکتان در شرایط استرس زا مانند قرار گرفتن در جمع و .. افزایش می یابد باید نسبت به این موضوع آگاهی یابد.

تلاش: به خاطر داشته باشید که هر چند بسیاری از کودکان و نوجوانان به تغییر عاداتشان در چند روز اول بسیار توجه می کنند اما تثبیت تغییر عادات در ماههای دوم و سوم رخ می دهد بنابراین تمرینات و تذکرات خود را در ظرف چند هفته اول ترک نکنید و آن قدر ادامه دهید تا به طور کلی بتوانید عادات نادرست فرزندتان را اصلاح نمایید.

مریم عطاریان

بخش خانواده ایرانی

* مطالب مرتبط:

روش های ترک عادت

اگه تیک داری بخون

چرا ناخن هایش را می جود؟

انگشتان خوشمزه!

بچه های خوب ، عادت های بد(1)

تیک را در آینه ببین!

مكیدن شست در كودكان

رمزی برای مقابله با عادات منفی