شرایط مناسب جمع آوری و خشک کردن گیاهان دارویی در منزل

کمیت و کیفیت مواد موثر، و اثرات درمانی گیاهان دارویی مستقیما به زمان جمع آوری آن ها بستگی دارد. زمان مناسب جمع آوری، یک روز خشک و زمانی است که گیاه رسیده و حداکثر میزان مواد موثر در آن ایجاد شده باشد. در این شرایط پس از جمع آوری، باید به تندی آن ها را خشک نمود.

گیاهان خشک را باید دور از نور نگه داشت تا از اکسید شدن مواد آن و تبخیر شدن اسانس آن ها جلوگیری شود. هم چنین برای جلوگیری از کپک زدن باید در جای هوادار، خشک و گرم به خشک کردن آن ها پرداخت. خشک کردن گیاهان در زیر هودهای فن دار و اطاق های آفتاب گیر و دارای در باز کاملا مناسب است.

خشک کردن گیاهان در مقدار زیاد می تواند در یک باغچه یا زمینی که رطوبت نداشته باشد با کمک یک فن دارای قدرت کم صورت گیرد.

برای خشک کردن گیاهان هیچ گاه نباید از محیط گاراژ و نظایر آن استفاده نمود؛ چون بوی بنزین و دود، آن ها را خراب می کند.

در شرایط مناسب ذکر شده، گیاهان می توانند حداکثر به مدت یک هفته خشک شوند. مدت بیش از این باعث کاهش بوی گیاهان و کم رنگ شدن آن ها می شود.

درجه ی حرارت مناسب اطاق برای خشک کردن گیاهان بین 20 تا 32 درجه ی سانتیگراد می باشد. برای نگه داری گیاهان خشک شده باید از ظروف شیشه ای رنگی یا چینی دردار استفاده کرد. ظروف باید تمیز و خشک باشند و در آن ها محکم باشد تا از کپک زدن آن ها جلوگیری شود. در صورتی که ظروف شیشه ای رنگی نباشند، بهتر است آن ها را در کمدهای تاریک قرار داد. تاریخ خشک کردن گیاهان را باید با برچسب روی ظرف نگه داری آن ها یادداشت نمود؛ چون گیاهان خشک شده در شرایط مناسب بین 12 تا 18 ماه قابل مصرف هستند.

گل ها:

گل ها بعد از طلوع آفتاب وقتی که شبنم ها تبخیر می شوند جمع آوری می شوند؛ چون که شبنم باعث افزایش رطوبت و پوسیدگی می شود، بهترین زمان برای اکثر گل ها هنگامی است که کاملا باز می شوند. البته استثناء نیز وجود دارد؛ برای مثال در مواردی باید گل ها قبل از باز شدن کامل جمع آوری شوند، مانند گل های پیرتر که خاصیت حشره کشی دارند و باید زود جمع آوری شوند. گلبرگ ها چون به سرعت خراب می شوند باید آن ها را در یک سطح مانند سینی خشک نمود.

در مورد گل های ریز و کوچک مانند اسطوخودوس(لاواندار) مانند دانه ها عمل می کنیم؛ به این گونه که قبل از ریختن گل ها، از حدود 20 سانتی متر سرشاخه ی گلدار را جدا نموده و آن را به طرف پایین آویزان می کنیم.

در خشک کردن گیاهان باید دقت نمود که کلیه ی حشرات یا ناخالصی ها را جدا کنیم و گل ها را روی کاغذ خشک کن یا روزنامه خشک کنیم.

گل های خشک شده را باید در ظروف دربسته و چه بهتر که رنگی، بریزیم تا رطوبت، هوا و نور به آن آسیب نرساند. گل هایی را که دارای نهج(قسمت وسط) بزرگ می باشند باید بعد از جدا نمودن گل برگ ها، قسمت وسط را دور بیندازیم.

قسمت هوایی و برگ ها:

برگ های بزرگ مانند بابا آدم(بوردوک) رامی توان چید و به طور جداگانه خشک نمود؛ اما در برگ های کوچک مانند نعنا و باد رنجبویه، باید برگ را با ساقه خشک نمود.

برگ های خزان شونده(برگ ریز) را درست قبل از گل دادن باید چید و برگ گیاهان همیشه سبز مانند رزماری(اکلیل کوهی) را می توان در تمام طول سال چید.

در صورتی که کل قسمت هوایی مورد نیاز باشد، باید در نیمه ی گل دهی جمع آوری شوند تا در این زمان دارای ساقه، برگ، گل و دانه باشد.

برای خشک کردن می توان 8 تا 12 دسته ساقه ی برگ دار را با هم بسته و به سمت پایین آویزان نمود؛ سپس وقتی کاملا خشک شد و حالت شکنندگی پیدا کرد، آن ها را از ساقه جدا کرد. در صورتی که کلیه ی قسمت هوایی منظور باشد همه را با هم خرد کرده و در یک شیشه دردار و بهتر آن که رنگی باشد بریزیم.

پوست:

در فصل پاییز و قبل از این که صمغ ها و شیرابه ها آسیبی به پوست برسانند، پوست ها جمع آوری می شوند. هیچ گاه نباید به طور کامل پوست گیاهان را کند؛ مگر این که بخواهیم کل گیاه را به صورت تنتور دارویی استفاده کنیم. پوست را نباید با آب شست بلکه برای زدودن آلودگی های خارجی، حشرات و یا قارچ های پوست، باید این گونه مواد را از روی آن ها تمیز کرد؛ سپس آن ها را به قطعات کوچک 2 تا 3 سانتی متری تقسیم نمود و بر روی یک سطح مانند سینی خشک کرد.

میوه ها:

بهترین زمان جمع آوری میوه ها پس از رسیدن کامل و قبل از نرم شدن آن ها است. در غیر این صورت ضمن خشک شدن اثرات خود را از دست می دهند. میوه ها را باید در یک سطح قرار داد و پیوسته آن ها را پشت و رو کرد تا از کپک زدگی آن ها جلوگیری شود. در صورتی که میوه ها کپک داشته باشند باید آن ها را دور ریخت.

ریشه ها:

ریشه ها اکثرا در فصل پاییز و زمانی که قسمت هوایی گیاه در حال خشک شدن است جمع آوری می شوند. در بعضی گیاهان مانند گل قاصدک ریشه ی گیاه را باید در بهار جمع آوری نمود.

برای خشک کردن ریشه ها ابتدا باید آن ها را شست تا گرد و خاک و گل آن ها تمیز شود؛ سپس در صورت لزوم پوست آن ها را جدا نمود و در صورت درشت بودن، آن ها را به قطعات و قسمت های کوچک تری تقسیم کرد. البته این عمل بهتر است تا ریشه تازه و نرم است انجام شود؛ چون ریشه های خشک بسیار سخت شده و خرد کردن آن ها مشکل است.

تکه های خرد شده ی ریشه را باید در روی کاغذ خشک کن و بر روی یک سطح قرار داد و در محلی گرم یا اطاق آفتابی و یا در کنار پنجره ی آفتابی گذاشت تا خشک شوند.

دانه ها:

دانه ها را باید پس از رسیدن کامل جمع آوری کرد. اکثر دانه ها در فصل تابستان به طور کامل می رسند. چنان چه دانه های ریز و کوچک در روی سرشاخه قرار داشته باشند باید حدود 20 سانتی متر بالای ساقه را چید و به طرف پایین آویزان نمود تا خشک شوند. زیر ساقه باید کاغذ خشک کن قرار داد تا دانه هایی که خشک شده و می ریزند را جمع آوری نمود. چون دانه ها پس از رسیدن توسط پرندگان یا باد از بین می رود از این رو قبل از این باید آن ها را جمع آوری نمود. هم چنین دانه ها را نباید زیر نور مستقیم آفتاب خشک کرد.

پیازها:

بهترین زمان جمع آوری پیازها هنگامی است که قسمت هوایی کاملا خشک شود. البته در بعضی موارد مانند سیر قبل از پژمرده شدن کامل برگ ها به خاطر گم نشدن محل آن ها، باید به جمع آوری سریع آن ها پرداخت.

بخش تغذیه و سلامت

منبع: کتاب گیاهان دارویی و گیاه درمانی – تالیف دکتر محمدحسین صالحی سورمقی

اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

برای شرکت در بحث های انجمن بهداشت و سلامت سایت، اینجا را کلیک کنید.