صدا و سیما تا کجا!!!
كوتاه، بدننما و چسبان، با نمای نزدیك تنها یكی از ضوابط رسمی صدا و سیماست كه برای ممنوعیت پوشش اشخاص مقرر شده است؛ سوال اینجاست كه آیا این ضوابط ضمانت اجرای حقوقی هم دارد؟
تعجب نكنید! كوتاه، بدننما و چسبان، با نمای نزدیك تنها یكی از ضوابط رسمی صدا و سیماست كه برای ممنوعیت پوشش اشخاص مقرر شده است؛ سوال اینجاست كه آیا این ضوابط ضمانت اجرای حقوقی هم دارد؟ دراین مقاله مختصرا این موضوع را مطالعه میكنیم.
هرچند بهلحاظ كمیت قوانین و مصوبات مختلفی را در خصوص صدا و سیما و وظایف آن در حوزه عفاف و حجاب شاهد هستیم اما در عین حال بهلحاظ عدم ضمانت اجرا دچار نقص جدی نیز گردیدهایم؛ برطرف كردن خلاء ها ضرورتی كاملا آشكار است و سفارشی را كه رهبر معظم انقلاب به صراحت در 16/8/88 ،تحت عنوان "سفارش اساسی اینجانب " مبنی بر اینكه " شاخصهای قابل اندازه گیری برای صدا و سیما تعیین شود تا حرکت مجموعه تکمیل یا تصحیح شود " محقق میسازد .
به همین مناسبت در این جا كافیست گوشهای از ضوابط صدا و سیما را ( به عنوان مشتی نمونه خروار) در خصوص عفاف و حجاب ملاحظه كنیم .
در واقع ضوابط پوشش و حجاب مركز طرح و برنامهریزی صدا و سیما كه عمدتا در طی سالهای 1384 تا 1386 با تغییرات اندكی تهیه گردیده است در نگاه نخستین بسیار مناسب بهنظر میرسد؛
بنابر آخرین ضوابط تدوین شده برخی از ضوابط پوشش و حجاب كه خود بخشی از سیاست ها و ضوابط رفتاری روابط انسانی را تشكیل میدهد عبارتند از:
«طراحی لباس نباید با معیارهای زیباییشناختی، محتوای برنامه، شخصیت موردنظر و ارزشهای فرهنگی، مغایرت داشته باشد.
پوشش مورد استفاده در برنامهها نباید مروج تجملگرایی و اشرافیگری باشد.
استفاده از لباسهای مروج مدهای غیر بومی و الگوهای مغایر با فرهنگ اسلامی و زمینهساز فرهنگ بیگانگان، برای مردان و زنان ممنوع میباشد.
پوشش نباید تداعیكننده لباس شهرت (انگشتنما شدن) باشد و نیز نباید حالت تبرج و تحریككنندگی داشته باشد.
برنامههای صدا و سیما باید مروج پوشش كامل برای زنان، شامل چادر یا مانتو همراه با شلوار و مقنعه و جوراب با رنگهای مناسب و متین باشد
لباسهای زنان باید تمامی بدن آنها را بهاستثنای صورت و دو دست تا مچ، بپوشاند.
در برنامهها لازم است شأن و منزلت چادر بهعنوان حجاب برتر رعایت شود و از چادر در نقشهای منفی و حقیر و نازل استفاده نشود؛ مگر هنگامی كه نقش منفی آشكارا از چادر سوءاستفاده كند یا استفاده ابزاری كرده باشد. در چنین وضعیتی لازم است در كنار شخصیت منفی، شخصیت مثبت با پوشش چادر نیز در آن برنامه وجود داشته باشد.
از نشان دادن مادران چادری در كنار دختران جوان غیر چادری باید تا حد امكان اجتناب شود؛ ....
در برنامهها استفاده از لباسهای با رنگها و مدلهای نامتعارف و نامناسب، هرگونه لباس، پیراهن و مانتوی تنگ، چسبیده كه موجب نشان دادن برجستگیهای بدن میشود و نیز لباسهای كوتاه ممنوع میباشد.
استفاده از بلوز، پیراهن و لباسهای رنگی نامناسب و غیر متین بهعنوان پوشش خانمها در خارج از منزل و در ارتباط با نامحرم ممنوع میباشد.
نمایش ورزشكاران دارای لباسهای كوتاه و بدننما و چسبان، با نمای نزدیك و بسته ممنوع میباشد.
برنامههای صدا و سیما باید مروج پوشش كامل برای زنان، شامل چادر یا مانتو همراه با شلوار و مقنعه و جوراب با رنگهای مناسب و متین باشد.
مدعوین و میهمانان برنامههای صدا و سیما نیز موظف به رعایت ضوابط و سیاستهای پوشش میباشند.
استفاده از پوششهای مربوط به اقوام ایرانی و متناسب با حال و هوای برنامه با حفظ حدود شرعی بدون اشكال است.
در پوشش زنان، مقنعه بهعنوان جزئی از پوشش برتر ترویج شود.
استفاده از روسری در پوشش خانمها، باید بهنحوی باشد كه روی شانهها و برجستگیهای سینه را بپوشاند.
استفاده از رنگهای تند و زننده، بهویژه در پوشش مجریان، بهاستثناء مواردی كه مقتضای نقش منفی است، ممنوع میباشد.»
مهمترین اشكال این ضوابط چیست؟
صرفنظر از اشكالاتی كه بهصورت جزئی ممكن است بر برخی بندها وارد گردد، مهمترین اشكال این ضوابط این است كه فاقد كوچكترین ضمانت اجرای مناسب برای هر قانونی میباشند؛ زیرا آخرین خط این ضوابط كه ظاهرا هر سال هم ابلاغ میشود، بهگونهای نگارش شده است كه حتی یك بند از تمام این ضوابط را برای مدیران شبكه قطعی و لازمالاجرا تلقی نمیكند؛ در پایان این مصوبه داخلی آمده است :
"بهتر است مدیر محترم شبكه نیز درصورت صلاحدید و نیاز به نقض هریك از این سیاستها و ضوابط اعلامشده، قبلاً با معاونت مربوطه هماهنگی لازم را بهعمل آورد"
بنابراین هیچكدام از موارد اشاره شده در بند «هـ» لازم الاجرا دانسته نشده و مدیر شبكه رأساً امكان نقض هریك از آنها را دارد و شاید تعبیر برخی نهاد های فرهنگی كه فضای داخلی سازمان صدا و سیما و فرهنگ سازمانی آن را نامطلوب و یكی از علل كم رنگ شدن ارزش ها می دانند ناشی از چنین خلاء های قانونی باشد.
محیط درونی سازمان صدا و سیما در كمرنگ ساختن ارزشها تاثیرگذار است و این ویژگی با ... فضای درون سازمان را بعضا فاقد صیغه ارزش ساخته است
مصوبه ارزشمند رسمی و منتشر شده شورای عالی انقلاب فرهنگی:
چه بسا به همین دلایل است كه مصوبه ارزشمند رسمی و منتشر شده شورای عالی انقلاب فرهنگی در 12/7/1384 مقرر میدارد:
«محیط درونی سازمان صدا و سیما در كمرنگ ساختن ارزشها تاثیرگذار است و این ویژگی با ... فضای درون سازمان را بعضا فاقد صیغه ارزش ساخته است».
ضررهایی كهبهنسلهای بعدانتقال پیدا میكند:
حال سوال ایناست كه با وجود چنین وضعیتی، ضرورت تدوین قانونی با ضمانت اجرای واقعی و متناسب با نوع تخلف یا جرم صدا و سیما قابل انكار است؟! ،آیا نباید لااقل مشابه رسانه های مكتوب كه قانون مطبوعات را دارند و ضمانت اجرای كیفری دارند، صدا و سیما نیز با توجه به مقتضیات این رسانه مهم و حیاتی دارای قانون جدی باشد؟! كافیست نگرشی مشابهحضرت امام ره داشته باشیم كه فرمودند:
" ضررهای رسانههای گروهی از خرابی های توپ و تانكها و سلاحهای مخرب بالاتر و بدتر است چه كه ضررهای سلاحها گذراست ، و ضررهای فرهنگی باقی و به نسلهای بعد انتقال پیدا میكند"
رضا زهروی مدرس حوزه و دانشگاه