انقلاب اسلامی و ضرورت آفت زدایی

انقلاب بزرگ ایران اسلامی ملهم از شریعت ناب محمدی ـ صلّی الله علیه و آله ـ به رهبری امام خمینی ـ رحمه الله ـ نور امیدی و شعله هدایتی بر جهان پا برهنگان بود ـ مستضعفان كه در حیات حكومتی طاغوت اهداف و آرمان های خویش را بر باد رفته دیدند، اهداف انقلاب اسلامی را اهداف خویش یافته و برای تحقق آن تلاش نمودند.

از این رو انقلاب اسلامی به انقلاب محرومین و مستضعفان نام گرفت و با پیشرفت طبقه سفلی دوام و بقاء یافت. جنگ تحمیلی هشت ساله با همه مرارت ها و تلخی هایش از آن جهت كه در راه تحقق شعار«استقلال ـ آزادی ـ جمهوری اسلامی» بود حلاوت ها و شیرینی ها یافت...

اینك با توجه به ضرورت آفت زدایی چه تمهیداتی را باید به كار بست تا ضمن یافتن آفات اساسی كه پیكره انقلاب را تهدید می كند به رفع و دفع آن همت گمارد. از اولین مسایل لازم در این راه تعیین مصادیق است كه چه آفاتی را آفات اساسی جامعه اسلامی تلقی می كنیم.

بررسی دیدگاه های مختلف و رسیدن به جمع بندی مطمئن در آن از ضروریات اولیه برنامه ریزی آینده است تا پس از عبور از مراحل ارزیابی، تعیین شود، چه آفاتی گریبانگیر انقلاب بوده تا در طبقه بندی خاص به حسب اولویت قرار گیرند و بدیهی است كه شاخص سنجش و اولویت بندی ما، منبعث از ویژگی ها و اهداف حكومت اسلامی است.

به بیان دیگر انقلاب اسلامی با تكیه بر ویژگی ها و اهداف خاصش آفات ویژه ای را نیز خواهد داشت. نكته دیگر این كه در تبیین و زدودن آفات، داشتن دیدگاه سیستمی و توجه به پیوستگی و ارتباط كلیه ساختار های اجتماعی ضروری است. یعنی آن كه شناسایی و رفع هیچ آفتی را به تنهایی و مجرد از آثار و روابط آن با سایر اجزاء و اركان جامعه به حساب نیاوریم.

استاد شهید مطهری (رض) در كتاب ارزشمند «نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر» ضمن اشاره به حساسیت آفت زدایی چنین بیان می دارد كه :

«نهضت ها مانند همه پدیده های دیگر ممكن است دچار آفت زدگی شوند. وظیفه رهبری نهضت است كه پیشگیری كند... اگر رهبری یك نهضت به آفت ها توجه نداشته باشد یا در آفت زدایی سهل انگاری نماید قطعا آن نهضت، عقیم یا تبدیل به ضد خود خواهد شد و اثر معكوس خواهد بخشید.»

می توان با الهام از فرمایشات استاد شهید این آفات را چنین بر شمرد:

1. فقدان طرح و برنامه

میزان موفقیت هر انقلابی و نهضتی، توانایی آن در خلق و آفرینش ارزش های انسانی و تلاش در حفظ و حراست از آن می باشد.

مكتب اسلام، شریعتی است جامع كه در آن تمام زوایا و ابعاد زندگی انسان از تولد تا به گور مورد توجه قرار گرفته است. شریعت اسلام مجموعه ای واحد و تجزیه ناپذیری است كه مسایل مادی و معنوی فردی و اجتماعی را در كنار یكدیگر در تكامل انسان سهیم دانسته است. حضرت امام ـ رحمه الله ـ در این خصوص می فرمایند:

«اسلام و حكومت اسلامی پدیده الهی است كه با به كار بستن آن سعادت خود و فرزندان خود را در دنیا و آخرت به بالاترین وجه تامین می كند... اسلام مكتبی است كه بر خلاف مكاتب غیر توحیدی، در تمام شؤون فردی و اجتماعی، مادی و معنوی،فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت و نظارت دارد و از هیچ نكته ولو بسیار ناچیز كه درتربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادی و معنوی آن نقش دارد فرو گذار ننموده است.» (وصیت نامه حضرت امام راحل)

این بیان حضرت امام ـ رحمه الله ـ نه بدان معنا است كه اسلام به عنوان یك سیستم روشن و به دور از ابهام حاكمیت یافته است بلكه بیانی است در حقیقت و قابلیت شریعت اسلام و اشارتی بر ضرورت فعلیت آن توسط علمای دین باور و فقهاء متعهد.

ایشان در فراز دیگری از فرمایشات خود می فرمایند:

«هان ای روحانیون اسلامی! ای علمای ربانی! ای دانشمندان دیندار... موعظت خدای جهان را بخوانید و یگانه راه اسلامی را كه پیشنهاد فرموده بپذیرند... امروز چه عذری در محكمه خدا دارید، این چه ضعف و بیچارگی است كه شما ها را فرا گرفته است.»[1]

استاد شهید مطهری ـ رحمه الله ـ در این خصوص می گوید:

«قطعا نهضت باید طرح های روشن و خالی از ابهام و مورد قبول و تایید رهبران ارایه دهد تا جلوی ضایعات گرفته شود. ما خوشوقتیم و خدا را سپاسگزار كه از نظر مواد خام فرهنگی فوق العاده غنی هستیم... تنها كاری كه باید بكنیم استخراج و تصفیه و تبدیل مواد خام به مواد قابل استفاده است كه مستلزم بیدار دلی، كار و صرف وقت است.» (نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر ص 101)

این طرح و برنامه روشن، صریح و سازمان یافته در زبان جامعه شناسی تحت عنوان ایدئولوژی یاد شده كه به یك گروه و جامعه امكان توجیه، تشریح، تفسیر و تبیین موقعیت خویش را می دهد. ایدئولوژی در حقیقت نسخه ای است كه جامعه بیمار را از شرایط موجود به شرایط مطلوب متحول می سازد و در دیدگاه حضرت امام نیل بدان در سایه تحقق دو مساله می باشد:

نكته اول ـ پویایی اجتهاد

با تكیه بر دو عنصر اساسی زمان و مكان در تعیین موضوع و ارایه حكم آن زمان و مكان دو عنصر تعیین كننده در اجتهادند. مساله ای كه در قدیم دارای حكمی بوده است به ظاهر همان مساله در روابط حاكم بر سیاست و اجتماع و اقتصاد یك نظام ممكن است حكم جدیدی پیدا كند.

نكته دوم ـ استفاده از كارشناسان متعهد

به كارگیری كارشناسان متعهد و مشورت با آنان در فهم موضوعات عرفیه، حجت شرعی است. این بیان حضرت امام ـ رحمه الله ـ است كه در این خصوص می فرمایند:

«خوب است در موارد لزوم... از كارشناسان متعهد و متدین در تشخیص موضوعات، برای احكام ثانویه اسلام نظرخواهی شود.» (صحیفه نور ـ ج 17 ـ ص 202).

اما اینك سخن از آن است كه در صورت فقدان ایدئولوژی انقلاب یا طرح و برنامه روشن برای آینده چه مسایل و آفاتی دیگر گریبانگیر جامعه خواهد بود كه با استناد به فرمایشات امام ـ رحمه الله ـ و استاد شهید به دومین آفت اشاره می كنیم.

2. تجدد گرایی افراطی:

فقدان برنامه روشن و به دور از ابهام به منظور جهت بخشی به حیات انسانی جامعه از یك سو و وجود مسایل و معضلات ملموس جامعه از سوی دیگر باعث می گردد كه كارگزاران و دوستان انقلاب مجذوب یك سلسله نظریات بیگانه با مكتب انقلاب شده و آگاهانه یا ناآگاهانه آن نظرات را در قالب مكتب عرضه كنند. استاد شهید مطهری ـ رحمه الله ـ در این باب می فرماید:

«به هر حال تجدد گرایی افراطی، در حقیقت عبارت است از آراستن اسلام به آن چه از اسلام نیست و پیراستن آن از آن چه اسلام هست به منظور رنگ زمان زدن و باب طبع زمان كردن، آفت بزرگی برای نهضت است و وظیفه رهبری نهضت است كه جلو آن را بگیرد.» (نهضت های اسلامی ـ ص 92)

3. نفوذ اندیشه های بیگانه

اقدام دوستان ناآگاه در تكدی از افكار و نظرات بیگانه به انضمام تلاش دشمنان كینه توز در جهت استقرار سیطره خویش بر مسلمانان، تحریف احكام و اندیشه های اسلامی را به دنبال دارد. طرح نیازهای جدید اجتماعی، عدم تفسیر و پاسخ درست و عكس العمل به موقع از ناحیه مسلمین موجب شد كه دشمنان اسلام، این مساله را دستاویز قرار داده و دین را شریعت ناقصی معرفی كنند تا از این رهگذر، اندیشه های پلید خویش را بر سراسر جامعه حاكمیت بخشند. امام راحل در این باره می فرماید:

«همه توطئه های جهانخواران علیه ما از جنگ تحمیلی گرفته تا حصر اقتصادی و غیره برای این بود كه ما نگوییم: اسلام، جوابگوی جامعه است و حتما در مسایل و اقدامات خود از آنان مجوز بگیریم، ما نباید غفلت بكنیم. واقعا باید به سمتی حركت نماییم كه انشاء الله تمام رگه های وابستگی كشورمان از چنین دنیای متوحشی قطع شود... ما كینه دنیای غرب را با جهان اسلام و فقاهت از همین نكته ها به دست می آوریم... و نتیجه، نفوذ بیگانگان در فرهنگ و مكتب اسلام است كه اگر غفلت كنیم این اول ماجراست و استعمار از این مارهای خطرناك و قلم به دستان اجیر شده در آستین فراوان دارد. (پیام امام ـ 3/12/57)

استاد شهید مطهری ـ رحمه الله ـ ضمن اشاره بر این آفت و اثرات سوء آن بر پیكره نظام اسلامی در خصوص مبارزه با آن چنین می گوید كه:

«راه مبارزه این خطر تحریم و منع نیست، مگر می شود تشنگانی را كه برای جرعه ای آب له له می زنند از نوشیدن آب موجود به عذر این كه آلوده است منع كرد... اگر ما به قدر كافی آب زلال و گوارا عرضه كرده بودیم به سراغ آبهای آلوده نمی رفتند... .راه مبارزه عرضه داشتن صحیح این مكتب در همه زمینه ها با زبان روز است.» (نهضت های اسلامی ـ ص 92)

4. عدم حساسیت و مشاركت عامه:

كاهش حساسیت و مشاركت عمومی در مسایل سیاسی، اجتماعی و در كلیه صحنه های تصمیم گیری باعث آن می گردد كه حكومت از صلابت و اتقان گذشته بی بهره گشته و زمینه سست شدن اركان انقلاب فراهم آید. از این رو تاكید و توجه به حضور دایمی و آگاهانه نیروی های انقلابی در كلیه مراحل شكل گیری، تثبیت و تداوم انقلاب ضروری است كه در غیراین صورت مسیر نهضت و انقلاب در جهت نیل به اهداف از پیش تعیین شده نخواهد بود.

5. نفوذ و رخنه فرصت طلبان

این آفت كه منبعث از دو آفت قبل(نفوذ اندیشه بیگانه و عدم مشاركت عامه) است، از اساسی ترین خطرات انقلاب می باشد، فرصت طلبان درچهره های مختلف بزرگ ترین ضربات را به انقلاب می زنند كه به لحاظ اهمیت خطرشان به بیان چهره های گوناگون آن می پردازیم:

الف) متحجرین و مقدس نماها كه به واقع مشعل داران حماقت هستند.

ب) روحانی نماها كه مصداق بارز علمای متهتك هستند و درطول تاریخ به مزدوران استكبار تبدیل شده اند.

ج) روشنفكران و تحصیل كردگان وابسته

در خاتمه این نوشتار اشاره ای گذرا بر این نكته داریم كه شناخت و مقابله دقیق، همه جانبه و همه گیر با آفات جز با هوشیاری و حضور مردم انقلابی ومسلمان در صحنه ممكن نمیباشد و این مهم وابستگی كامل به میزان حساسیت سیاسی ـ اجتماعی مردم دارد. لذا فراهم نمودن كلیه عوامل و مكانیسم های حضور مردم در صحنه های مختلف سیاسی ـ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی فریضه ای است بس مهم كه بر دوش مسوولین نظام نهاده شده است.

پی نوشت:

[1]. (نامه تاریخی امام ـ یازده جمادی الاولی 1363 ق رك به ریشه های انقلاب اسلامی، فراقی، نشر معارف، ص 27)

ویژه نامه رسالت - 20/11/ 1382، ص 3 و 4