ختم قرآن یا اندیشه در آن؟!

مرحوم شیخ صدوق ، طبرسى و دیگر بزرگان به نقل از ابراهیم بن عبّاس حكایت كنند:

در طول مدّتى كه در محضر مبارک امام علىّ بن موسى الرّضا علیه السلام بودم و در محافل و مجالس گوناگون ، همراه با آن حضرت شركت داشتم ، هرگز ندیدم سخنى و مطلبى در مسائل دین و امور مختلف از آن حضرت سؤال شود؛ مگر آن كه بهتر و شیواتر از همه پاسخ مى فرمود.

و در همه علوم و فنون به طور كامل آگاه و آشنا بود؛ و نیز جوابى را كه بیان مى نمود در حدّ عالى قانع كننده بود؛ و كسى را نیافتم كه از او آشناتر باشد.

همچنین مأمون در هر فرصت مناسبى به شیوه هاى مختلفى ، سعى داشت تا آن حضرت را مورد سؤال و آزمایش قرار بدهد؛ ولى امام علیه السلام در هیچ موردى درمانده نگشت ؛ و بلكه در هر رابطه اى كه از آن حضرت سؤال مى شد، به نحو صحیح و كامل پاسخ ، بیان مى فرمود.

و معمولا مطالب و جواب سؤال هایى كه حضرت بیان مى فرمود، برگرفته شده از آیات شریفه قرآن بود.

آن حضرت قرآن را هر سه روز یک مرتبه ختم مى كرد؛ و مى فرمود:اگر بخواهم ، مى توانم قرآن را كمتر از این مدّت هم ختم كنم و تلاوت نمایم . ولیكن من به هر آیه اى از آیات شریفه قرآن كه مرور مى كنم درباره آن تامّل مى كنم و مى اندیشم ، كه پیرامون چه موضوعى مى باشد، در چه رابطه یا حادثه اى سخن به میان آورده است ؛ و در چه زمانى فرود آمده است .

و هرگز بدون تدبّر و تامّل در آیات شریفه ، از آن ها ردّ نمى شوم ، به همین جهت است كه مدّت سه روز طول مى كشد تا قرآن را تلاوت و ختم كنم .(1)

قیامت و پرسش از مهم ترین نعمت ها

مرحوم شیخ صدوق به نقل از حاكم بیهقى حكایت كند:

روزى حضرت علىّ بن موسى الرّضا علیهما السلام در جمع عدّه اى نشسته بود، ضمن فرمایشاتى فرمود: در دنیا هیچ نعمت واقعى و حقیقى وجود ندارد.

بعضى از دانشمندان حاضر در مجلس گفتند: یاابن رسول اللّه ! پس این آیه شریفه قرآن «لتسئلنّ یومئذٍ عن النّعیم »( سوره تكاثر: آیه 8) كه مقصود آب سرد و گوارا مى باشد، را چه مى گوئى ؟

حضرت با آواى بلند اظهار نمود: شما این چنین تفسیر كرده اید؛ و عدّه اى دیگرتان گفته اند: منظور طعام لذیذ است ؛ و نیز عدّه اى دیگر، خواب راحت و آرام بخش تعبیر كرده اند.

و سپس افزود: به درستى كه پدرم از پدرش ، امام جعفر صادق علیه السلام روایت فرموده است كه : خداوند متعال نعمت هایى را كه در اختیار بندگانش ‍ قرار داده است ، همه به عنوان تفضّل و لطف بوده است تا مورد استفاده و بهره قرار دهند.

و خداى رحمان اصل آن نعمت ها را مورد سؤال و بازجوئى قرار نمى دهد و منّت هم برایشان نمى گذارد، چون منّت نهادن در مقابل لطف و محبّت ، زشت و ناپسند است .

بنابر این ، منظور از آیه شریفه قرآن ، محبّت و ولایت ما اهل بیت رسول اللّه صلوات اللّه علیهم است كه خداوند متعال در روز محشر، پس از سؤال پیرامون توحید و یكتاپرستى ؛ و پس از سؤال از نبوّت پیغمبر اسلام ، از ولایت ما ائمّه ، نیز سؤال خواهد كرد.

و چنانچه انسان از عهده پاسخ آن برآید و درمانده نگردد، وارد بهشت گشته و از نعمت هاى جاوید آن بهره مى برد، كه زایل و فاسدشدنى نخواهد بود.

سپس امام رضا علیه السلام افزود: پدرم از پدران بزرگوارش علیهم السلام حكایت فرمود، كه رسول خدا صلى الله علیه و آله خطاب به علىّ بن ابى طالب علیه السلام فرمود:

اى علىّ! اوّلین چیزى كه پس از مرگ از انسان سؤال مى شود، یگانگى خداوند سبحان ، سپس نبوّت و رسالت من ؛ و آن گاه از ولایت و امامت تو و دیگر ائمّه خواهد بود، با كیفیّتى كه خداوند متعال مقرّر و تعیین نموده است.

پس اگر انسان ، صحیح و كامل اقرار كند و پاسخ دهد، وارد بهشت جاوید گشته و از نعمت هاى بى منتهایش بهره مند مى گردد.(2)

پی نوشت ها:

1.  إ علام الورى طبرسى : ج 2، ص 63، عیون اءخبارالرّضا علیه السلام : ج 2، ص 180، ح 4، كشف الغمّة : ج 2، ص 316، بحار: ج 49، ص 90، ح 3.

2. تفسیرالبرهان : ج 4، ص 502، ح 5، به نقل از توحید شیخ صدوق .