تبیان، دستیار زندگی
نیروى تفكر و تكلم، دو فیض بزرگ حضرت بارى تعالى است كه به آدمیان اعطا فرموده و ابزار و لوازم آن دو را به طور طبیعى در وجود آنان به ودیعه گذارده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دو شاخص ممتاز

(فن سخنوری13)

محمد تقی فلسفی تنکابنی

اگر مقالات ما را دنبال کنید، تا کنون حدود دوازده مقاله درباره فن سخنوری در اختیار شما عزیزان قرار داده ایم. به دنبال مقالات گذشته، مطالبی را در همین رابطه از استاد سخنرانان، خطیب معرورف، مرحوم محمد تقی فلسفی خدمت شما ارائه می‌کنم.

کسانی که آن بزرگوار را می‌شناختند و پای سخنرانی‌های او نشسته بودند، و شیرینی بیان و خطابه او را چشیده بودند، به خوبی می‌دانند که او سرآمد سخنوری بود. عالمی فرهیخته که جذابیت کلامش، بسیاری را به مجالس سخنرانی او می‌کشاند.

از این رو قصد داریم، بخشی از تجربیات آن بزرگوار را خدمت شما ارائه کنیم. ابتدا مباحث مقدماتی را بیان کرده و سپس در مقالات بعدی به نکات مهم خواهیم پرداخت. پس همراه ما باشید:

آفریدگار جهان، به مشیت حكیمانه خود، انسان را به گونه‏اى آفریده است كه مى‏اندیشد و سخن مى‏گوید. نیروى تفكر و تكلم، دو فیض بزرگ حضرت بارى تعالى است كه به آدمیان اعطا فرموده و ابزار و لوازم آن دو را به طور طبیعى در وجود آنان به ودیعه گذارده است. در پرتو این دو نعمت گران قدر، خداوند، نوع بشر را بر انواع حیوانات برترى داده و به وى تقدم و امتیاز بخشیده است.

عقل، محبوب‏ترین آفریده نزد خداوند آفریدگار است.

عقل، مخلوقى است كه بى‏چون و چرا فرمان الهى را به كار مى‏بندد و از اوامرش اطاعت مى‏نماید.

عن ابى جعفر علیه السلام قال لما خلق الله العقل استنطقه ثم قال له اقبل فاقبل ثم قال له ادبر فادبر ثم قال و عزتى و جلالى ما خلقت خلقا هو احب الى منك‏ (1)

امام باقر علیه السلام فرمود: پس از آنكه خداوند عقل را آفرید، از او بازپرسى كرد. سپس فرمود: پیش بیا. پیش آمد. فرمود: واپس رو. واپس رفت. یعنى دستور الهى را فوراً اجرا نموده و اوامرش را بدون كمترین مسامحه عملى ساخت. خداوند فرمود: به عزت و جلالم قسم هیچ مخلوقى را كه نزد من محبوب‏تر از تو باشد، نیافریده‏ام.

بیان، عبارت از آشكار ساختن چیزى است و این كلمه وسیع تر از نطق است و غیر نطق (قلم) را نیز شامل مى‏شود

زبان نیز از عطایاى بزرگ و ارزنده حضرت بارى تعالى به انسان است. خداوند، در كتاب مجید، پس از ذكر خلقت انسان، از نعمت بیان سخن گفته و فرموده است:

الرحمن علم القرآن خلق الانسان علمه البیان‏(2).

خداوند رحمان قرآن را یاد داده، انسان را آفریده و بیان به وى آموخته است.

راغب، در مفردات گفته: بیان، عبارت از آشكار ساختن چیزى است و این كلمه وسیع تر از نطق است و غیر نطق (قلم) را نیز شامل مى‏شود.

زبان گویا و قدرت تكلم در انسان به اندازه‏اى پرارج و مهم است كه على (علیه السلام)، انسان منهاى قدرت تكلم را حیوانى در صورت انسان به حساب آورده و درباره وى چنین فرمود است:

ما الانسان لولا اللسان الا صورة ممثله او بهیمه مهمله‏(3).

اگر در انسان زبان گویا آفریده نشده بود و آدمى قدرت تكلم نمى‏داشت، او چیزى جز تصور ممثل یا حیوانى متروك و مهمل نمى‏بود.

آدمى از طرف بارى تعالى امانت‏دار عقل و زبان است و موقعى مى‏تواند از داشتن این دو نعمت بزرگ مباهات نماید و خویشتن را از حیوان برتر بداند كه عقل را بر همه تمایلات خود حاكم سازد و از فرمانش پیروى كند و زبان را با موافقت عقل به كار اندازد و در حد اجازه و امضاى عقل سخن بگوید.

كسانى كه براى تمیز حق از باطل و شناخت روا از ناروا، از عقل استمداد نمى‏كنند و در عقاید و اخلاق، گفتار و رفتار، و حركات و سكنات خویش به هدایت عقل اعتنا ندارند و از فرمانش اطاعت نمى‏نمایند، نه تنها از حیوانات و حشرات برتر نیستند، بلكه از تمام جانوران برى و بحرى بدتر و پست ترند.

بدترین جنبندگان روى زمین، نزد خداوند، انسانهایى هستند كه از شنیدن و گفتن سخن حق كرو لال‏اند و براى درك حقیقت، عقل‏هاى خویش را به كار نمى‏گیرند و تعقل نمى‏كنند.

ان شر الدواب عند الله الصم البكم الذین لا یعقلون‏(4).

بدترین جنبندگان روى زمین، نزد خداوند، انسانهایى هستند كه از شنیدن و گفتن سخن حق كرو لال‏اند و براى درك حقیقت، عقل‏هاى خویش را به كار نمى‏گیرند و تعقل نمى‏كنند.


منابع:

1. كافى، ج 1، ص 10.

2. الرحمن. آیه 1.

3. میزان الحكمه، ج 8، ص 490.

4. سوره انفال، آیه 22.

تهیه و فرآوری - محمد حسین امین - گروه حوزه علمیه تبیان.