مفرغ‌های لرستان، اعتبار موزه لوور
وقتی كه در سال 1930 در بازارهای عتیقه فروشی داخل و خارج كشور، تعدادی اشیای مفرغی دست به دست شد، نام لرستان بر سر زبانها افتاد. استانی که شاید پیشروترین منطقه ایران در تلفیق هنر و صنعت ابتدایی مفرغ باشد. اشیای مفرغی به دست آمده از لرستان که عمر آنها به هزاره سوم پیش از میلاد می رسد، با شكل‌های جالب و متنوعی که دارند هنر و صنعت پیشرفته این منطقه را به رخ می کشیدند و حکایت از تاریخ غنی این استان داشتند.
بر مبنای حفاری‌های علمی كه به سرپرستی لویی واندنبرگ (باستان‌شناس بلژیكی) و رومان گیریشمن (باستان‌شناس فرانسوی) صورت گرفته است، اشیای مفرغی سبك لری را به سال‌های 1000 تا 650 قبل از میلاد نسبت می‌دهند، اما از 70سال قبل که باستان شناسان و كاوشگران حرفه‌ای (به خصوص اروپاییان) از وجود این اشیا آگاه شدند، به لرستان سفر کردند تا ضمن پژوهش در این منطقه، دستیافته های خود را به خارج از كشور منتقل كنند.
به این ترتیب اشیایی كه از كوهستان ها، معابد و محوطه‌های باستانی مناطق شمالی لرستان (نواحی كوهدشت، الشتر، چگنی و نورآباد) به دست آمده بود، زینت بخش موزه‌های تاریخی دنیا شد. تا جایی که در موزه لوور فرانسه یك تالار فقط به مفرغ‌های لرستان اختصاص داده شده است و موزه‌های شیكاگو، فیلادلفیا و متروپولیتن نیز میزبان این آثار هستند.
این در حالی است که مجموعه اشیای مفرغی موجود در موزه ملی ایران مربوط به لرستان به علت كثرت و تنوع یكی از كاملترین و ارزشمندترین مجموعه‌های دنیا محسوب می‌شود. در موزه ملی ایران هزار شی مفرغی متعلق به لرستان و در موزه‌های خارجی نیز هزار شی مفرغی دیگر از این استان وجود دارد كه مجموع این 2 هزار شیء را باستان شناسان خارجی به دست آورده‌اند.
این اشیا را مردمی كه در هنر ریخته‌گری و قالب ریزی استاد بودند ساخته و پرداخته اند و نقش‌های زیبا و بدیعی كه در آنها به كار رفته گویای نوع زندگی، آداب و رسوم، باورها و به طور كلی معرف تمدن شگرف، پیچیده و مترقی ساكنان اولیه سرزمین لرستان است.
مفرغ كاری لرستان وسیله ای برای انتقال هنر و سنن اجدادی، انتقال مفاهیم و موضوعات مشترك مذهبی و بیان قانونمندی‌هایی بوده است كه همه اقوام سواركار، جنگاور و كشاورز دنیای قدیم را در بر می گیرد.
اهمیت مفرغ استان لرستان به اندازه‌ای است كه گریشمن باستان شناس فرانسوی در كتاب به جستجوی سیلك صفحه 72 جلد دوم، هنر حقیقی ایران را هنر لرستان می‌داند گرچه به جز لرستان، اشیای مفرغی فراوانی در جنوب خزر، قفقاز و اروپا به دست آمده است ولی این اشیا به لحاظ فنی و هنری به هیچ وجه با مفرغ‌های یافت شده در لرستان قابل مقایسه نیست.
اندره گدار باستان شناس و مهندس معمار فرانسوی در كتاب خود برنز لرستان هنر آسیا تاكید می‌كند: هرگز قطعه‌ای نظیر مفرغ‌های لرستان در سرزمین بین‌‌‌‌النهرین به دست نیامده است.
ساخت اشیا مفرغی در لرستان به قوم کاسی‌ها بر می گردد که این قوم از طریق قفقاز به ایران کوچ کرده و از اولین ساکنان لرستان هستند. در میان مفرغ های لرستان می توانید اشیای تزئینی مثل آینه، سنجاق قفلی، انگشتر، دستبند و گردن بند و وسایل روزه مره زندگی مثل كاسه آبخوری، فنجان، ابزار سواركاری مانند یراق، افسار و دهنه، لوازم جنگی مانند انواع زوبین، خنجر، سرنیزه و همچنین مجسمه‌های كوچك و بزرگ گاو، گوزن، آهو و اسب را ببینید که نقوش آنها جنبه نمادین و آیینی دارد. این در حالی است که تا به حال تعداد انگشت شماری از استقرارگاه باستانی این اشیا کشف و کاوش شده است.
اما شاید عجیب تر از همه اینها آن باشد که هنوز مفرغ‌های این استان برای بیشتر مردم ایران ناشناخته مانده و ساخت موزه اختصاصی برای مفرغ لرستان از مصوبات دور دوم سفر استانی دولت به لرستان به دلیل آزاد نشدن حریم قلعه فلك الافلاك، هنوز محقق نشده است.
الهام مرادی
بخش گردشگری
واحد مركزی خبر، ایرنا، جام جم
