پهلوی؛ اصالت و اندوختن ثروت

خاندان پهلوی پس از کوتای سوم اسفند توانستند با همراهی انگلستان و قدرت های غربی زمام امور ایران را در دست گیرند. نگاهی به وضعیت این خاندان و بخشی از اموال آنها هر بیننده ای را به این نکته میرساند که پهلوی تنها در جهت بسط و توسعه نفوذ خود در کشور گام برداشت و از این طریق پایه های دیکتاتوری اش را گسترش داد.

كودتای سوم اسفند 1299 را می‌توان از مهمترین وقایع سرنوشت ساز ایران دانست که با حمایت كامل انگلستان صورت گرفت و نقطه صعود رضاخان میرپنج ملقب به سردار سپه قرار گرفت. رضا خان میرپنج كه تا یك سال قبل از كودتا افسر قزاق ساده‌ای بیش نبود و حتی خواب آن را هم نمی‌دید كه روزی به مقام رئیس‌الوزرایی برسد، تاج سلطنت بر سر گذارد و فصلی جدید از حكومت خودكامه را با نام دودمان پهلوی در تاریخ كشور گشود. رضا شاه در 24 اسفند 1256 در روستای آلاشت از توابع سواد كوه به دنیا آمد . پدرش «داداش بیگ» یاور فوج سواد كوه بوده است و پدران او نیز نظامی بوده‌اند و مادرش «نوش‌آفرین» اهل تهران بود. مرگ پدرش در 40 روزگی وی موجب شد كه مادرش به تهران بازگردد.  رضا و مادرش در محله سنگلج در نداری و تهی‌دستی زندگی‌ می‌كردند . مخارج زندگی آنان تا 7 سالگی توسط سرهنگ ابوالقاسم آیرملو و پس از مرگ وی توسط سرتیپ نصرالله خان آیرم تأمین می‌شد. از سن 12 سالگی وارد فوج سواد كوه شد . از همین زمان است كه دوران نظامی زندگی وی آْغاز می‌شود و بتدریج مدارج نظامی را طی كرد. در سال 1299 پس از كودتای معروف سوم اسفند كه با هماهنگی سید ضیاء‌ و ژنرال آیرونساید انجام شد با لقب سردار سپهی به وزارت جنگ منصوب شد و تا سال 1302 این سمت را حفظ کرد. از سال 1302 رضا خان به نخست‌وزیری منصوب شد و سرانجام با تشكیل مجلس مؤسسان در 21 آذر 1304 و اعلام انقراض سلسله قاجاریه، رضاخان خود را شاه نامید و مراسم تاجگذاری در 4 اردیبهشت 1305 انجام شد.

با وقوع جنگ جهانی دوم ، ایران توسط شوروی و انگلیس در سوم شهریور 1320 اشغال شد و رضا شاه تحت نظر نیروهای بریتانیایی از بندرعباس با كشتی از ایران تبعید شد. او را ابتدا به جزیره موریس منتقل شد و سپس در افریقای جنوبی در شهر ژوهانسبورگ تحت نظر قرار گرفت و در همانجا درگذشت.

پیكر رضا شاه را پس از مرگ به مصر بردند . در اردیبهشت 1329 جنازه وی به ایران آمد و با تشریفات رسمی در حرم حضرت عبدالعظیم دفن شد.

رضا خان قبل از ازدواج با مادر محمدرضا شاه ، زمانی كه واحدش در همدان مستقر بود با زنی ازدواج می‌كند به نام صفیه و از او صاحب یك دختر می‌شود به نام همدم‌السلطنه. رضا خان با این زن همدانی بیشتر از یك سال زندگی نكرد و او را طلاق داد.  رضاخان پس از آن، با تاج‌الملوك آیرملو ازدواج كرد. وی دختر تیمورخان آیرملو از خاندان مهاجر و از خوانین بزرگ سوادكوه بود كه مقام میرپنجی داشت. رضا شاه از وی صاحب 4 فرزند به نام های خدیجه كه بعدها به شمس‌الملوك ملقب شد، محمدرضا و زهرا ( كه بعدها به اشرف‌الملوك ملقب گشت ) و علیرضا.

در سال 1306 رضا شاه با ملكه توران ( از خانواده‌های رجال قاجاری ) ازدواج كرد، این ازدواج به دور از چشم تاج‌الملوك صورت گرفت. اما به محض اطلاع از ازدواج مجدد رضا شاه دست به مخالفت شدید زد و سرانجام توطئه‌ها و دسیسه چینی‌های تاج‌الملوك موجب شد كه رضا شاه ملكه توران را كه زنی زیبارو و نیز از زنان تحصیل كرده دوران خود بود طلاق داد. رضا شاه از وی صاحب یك فرزند به نام غلامرضا شد. آخرین همسر رضا شاه عصمت‌الملوك دولتشاهی دختر مجلل‌الدوله نواده فتحعلی شاه قاجار بود. وی محبوبترین همسر رضا شاه بود و سادگی و حرف شنوی او باعث شد كه این محبوبیت تا آخر عمر رضا شاه حفظ شود . فرزندان رضا شاه از عصمت عبارت بودند از عبدالرضا، احمدرضا، محمودرضا، حمیدرضا و فاطمه.

پس از اشغال ایران در شهریور 1320 محمدرضا پهلوی به عنوان جانشین رضاشاه تعیین و با حمایت غرب بر سر کار آمد. وی متولد 1298 هـ . ش و سومین فرزند رضا شاه ، اولین پسر وی و دومین فرزند ( به همراه خواهر دوقلویش اشرف ) از بطن تاج‌الملوك آیرملو بود. محمدرضا شاه تا شش سالگی تحت مراقبت مادربزرگ قرار داشت. در آذر ماه 1304 كه رضا خان به دنبال خلع قاجاریه و تشكیل مجلس مؤسسان به سلطنت رسید محمدرضای شش ساله نیز ولیعهد ایران شد.

وی در شهریور ماه سال 1310 در حالیكه هنوز دوازده سال تمام نداشت برای ادامه تحصیل به سوئیس اعزام شد و به امر رضا شاه دكتر مؤدب نفیسی به عنوان سرپرست وی تعیین شد و مقرر گشت كه كلیه امور تحصیلی و شخصی وی در سوئیس زیر نظر مسئولیت وی اداره شود.  محمدرضا در دوران تحصیل در سوئیس تمایلی به معاشرت و مجالست با برادرش علیرضا كه همراه او برای ادامه تحصیل به سوئیس فرستاده شده بودند نداشت و با دو برادر دیگرش غلامرضا و عبدالرضا كه سال بعد به سوئیس اعزام شدند رفت و آمد زیادی نداشت. محمدرضا شاه در بهار 1315 به دستور پدر قبل از اینكه بتواند دیپلم مدرسه سوئیس را بگیرد به تهران مراجعت کرد. وی در شهریور ماه 1315 وارد دانشكده افسری شد و در یك گروهان ویژه كه فرماندهی آن به عهده افسر خشنی به نام سروان محمود امینی واگذار شده بود مشغول تحصیل گردید . وی پس از طی دو سال از دانشكده افسری مانند سایرین با درجه ستوان دومی فارغ‌التحصیل شد. و در سال 1320 پس از تبعید رضا شاه رسما به سلطنت ایران رسید.

این پدر و پسر به همراه اعوان و انصارشان در طول سال های متمادی حکومت بر ایران به غیر از تاراج اموال و ثروت های عمومی برای چند نسل بعد از خود نیز اموال و دارایی هایی را به ذخیره کردند که همواره به عنوان  لکه ننگی در تاریخ این خاندان ثبت و ضبط خواهد شد.

اصل اموال و دارایی‌های خاندان پهلوی به املاک و زمین‌های مغصوبه توسط رضاخان بر می‌گردد املاکی که رضاخان پهلوی با تهدید و به زور از مردم می‌گرفت. با این روش او که در ابتدای کودتای خود و بر سر حکومت آمدنش در سال1304 نه ملکی داشت و نه دارایی ویا کارخانه‌ای در سال 1320 یعنی طی حدود بیست سال اموال و دارایی او حدود 2000 ملک شش دانگ برآورده شد. تنها تاج سلطنتی که رضاخان به جای تاج کیانی قبلی سفارش داده بود و بعد‌ها هم محمد رضا از آن استفاده کرد تاجی بود که شمار گوهرهای نشانده شده بر آن3380 قطعه الماس به وزن 1144 قیراط، 5 قطعه زمرد و 2 قطعه یاقوت کبود و 368 حبه مروارید غلطان جور بوده است که وزن آن در حدود دو کیلو و هشتاد گرم است.

اما فساد مالی در دربار پهلوی دوم خیلی خطرناک تر از پهلوی اول بود چرا که رضاخان تنها خود و برخی اطرافیانش به غصب اموال مردم می‌پرداختند اما در حکومت پهلوی دوم فساد وسوء استفاده‌های مالی در همه بدنه حکومت رسوخ کرده بود. با روی کار آمدن پهلوی دوم بر اثر فشار‌های بسیاری که از سوی مردم بود شاه مجبور شد چنین وانمود کند که می‌خواهد اموالی که پدرش غصب کرد بود را به مردم برگرداند، محمدرضا پهلوی در نخستین اقدامات خود برای جلوگیری از شدت یافتن اعتراضات، و بنا بر برخی گزارشات به توصیة محمدعلی فروغی، در سی ام شهریور تمام املاک، مستغلات و کارخانجاتی را که از طریق پدرش به نام وی شده بود، به دولت وقت واگذار کرد تا به ظاهر در عمران و آبادانی کشور و امورخیریه صرف شود و همچنین اگر کسانی باشند که نسبت به این املاک، ادعای خسارت داشته باشند، پس از رسیدگی به شکایت آنها از محل همین املاک خسارت آنها بر طرف شود. امّا بعد از گذشت 7 سال، دولت لایحه‌ای به مجلس فرستاد که براساس آن بسیاری از آن املاک و مستغلات به مالکیت محمدرضا پهلوی بازمی گشت. این لایحه در 20 تیر 1328 در یک ماده واحده به این ترتیب تصویب شد که اموال مزبور به نام «موقوفة خاندان پهلوی » نامیده و عواید ناشی از این داراییها  به ظاهر صرف امور خیریه شود. محمدرضا پهلوی  در سال 1330 دستور تأسیس «سازمان املاک و مستغلات پهلوی » را جهت اداره دارایی‌های مذکور صادر کرد.

در این شرایط اعتراضات نسبت به شاه و خاندان سلطنتی بالا گرفت شاه برای اینکه این اعتراضات را بخواباند در سال 1337 شمسی «بنیاد پهلوی » را تأسیس کرد و بخشی از مایملک خود اعم از مهمانخانه ها، سهام کارخانه ها، شرکتها و بانکها را در اختیار این بنیاد قرار داد. این بنیاد جایگزین «سازمان املاک و مستغلات پهلوی » شد و در مهر 1340، شاه برای سرپوش گذاشتن بر اموال نا مشروع خود فرمان وقف دارایی بنیاد پهلوی به امور خیریه را صادر کرد. در صورتی که اکثر هیات امنای آن خود شاه و در بار بودند. علاوه بر اینها، مبالغ هنگفتی از درآمد نفت، به صورت اعتبارات بانکی، در اختیار بنیاد پهلوی قرار می‌گرفت. در این حالت خاندان پهلوی نه تنها اموال قبلی خود را از دست نداد بلکه درآمد‌های نفتی و... هم به آن اضافه شد. گرچه اهداف این بنیاد به ظاهر خیرخواهانه و در جهت توسعة آموزش و پرورش، اعطای بورس تحصیلی و از این قبیل مطرح می‌شد اما خانواده پهلوی علاوه بر چپاول هدایا و وام‌های بین المللی که برای این بنیاد گرفته می‌شد با داشتن 207 موسسه اقتصادی از قبیل شرکتهای ساختمانی، معدنی، کشاورزی، بیمه و بانک و هتلها و کازینوها (قمارخانه ها) و کاباره‌ها و مراکز فساد، سلامت نظام اقتصادی را برهم می‌زد و زمینه انحطاط اجتماعی و اخلاقی را به وجود می‌آورد.

موارد زیر تنها بخشی از داریی های این خاندان می باشد:

۱. بانک عمران (صددرصد): سرمایه ۵ میلیارد ریال. جمع دارایی‌ها ۷۵ میلیارد ریال. سرمایه‌گذاری‌ها ۴/۱ میلیارد ریال. سود سهام ۳۰۰ میلیون ریال.

۲. بانک ایرانشهر (۳۰ درصد): سرمایه ۳ میلیارد ریال. مجموع دارایی‌ها ۳۸ میلیارد ریال.

۳. بانک توسعه صنعتی ایران (۳/۱ درصد). سرمایه ۳ میلیارد ریال (ارزش سهام بنیاد در حد هفتصد هزار دلار).

۴. بانک اعتبارات (۲ درصد): سرمایه ۵/۱ میلیارد ریال.

۵. بانک ایران و انگلیس (۱ درصد): ۲۰۰ سهم از ۲۰۰۰۰ سهم اولیه، تصور بر این است که بعداً سهام عمده‌تری توسط بنیاد خریداری شده‌است. سرمایه یک میلیارد ریال.

۶. صندوق تضمین صنعتی (درصد نامعلوم): سرمایه ۱۱ میلیون دلار (حدود هفتاد و هفت میلیون تومان).

۷. عمران ترینوال (۳۰ درصد متعلق به بانک عمران): سرمایه ۱۲میلیون ریال.

۸. شرکت سرمایه‌گذاری ایرانشهر (۲۱ درصد سهام از طریق مشارکت در بانک ایرانشهر): سرمایه ۷۰ میلیون ریال.

۹. بانک فرست نشنال ویسکانسین میلواکی- آمریکا (۵ درصد سهام از طریق بانک عمران)

۱۰. هیسپان - ایران(۱۱ درصد) سرمایه ۰۰۰/۱۵۰دلار (حدود یک میلیون و پنجاه هزار تومان) گروه خدمات و سرمایه گذاری ایران و اسپانیا

۱۱. بیمه ملی (۸۰ درصد) به ارزش ۸۰۰ میلیون ریال.

هتل‌ها به صورت 100 درصد  در تهران شامل دربند، هیلتون، اوین، ونک. در ساحل دریای خزر شامل هتل جدید بابلسر، هتل قدیم و جدید چالوس، هایت خزر، هتل قدیم و جدید رامسر و نیز هتل خرمشهر، هتل شیراز، هتل مشهد، هتل بوعلی، هتل آبعلی، هتل شاهی، هتل آبعلی آمل، متل جدید سخت سر، هتل‌های قدیم و جدید گچسر.

همچنین مجموعه‌های توریستی – تفریحی به قرار زیر از آن این خاندان بود:

۱ - مجموعه توریستی- تفریحی نمک آبرود در نزدیکی چالوس (۱۰۰درصد)

۲ - ویلا در رامسر (۱) و بابلسر (۱مجموعه) (۱۰۰درصد).

۳ - باشگاه و کازینو رامسر، کازینو هایت، کازینو کیش (۱۰۰درصد).

۴ - طرح عمران جزیره کیش (۲۰ درصد از طریق بانک عمران). ۳ هتل، یک کازینو و ۱۰۰۰ ویلا.

۵ - رستوران فرودگاه مهرآباد در تهران (۲۵ درصد).

پهلوی برای ارضای عطش خود به قدرت و ثروت در صنایع اتومبیل‌سازی نیز به شرح زیر سرمایه گذاری کرد:

1- جنرال موتورز ایران (۱۰ درصد): سرمایه ۵/۱ میلیارد ریال.

۲ - بی.اف.گودریچ ایران (۵/۹ درصد): سهام بنیاد بعد از آنکه شرکت آمریکایی مادر ۵۸ درصد سهامش را فروخت به ۴۵ درصد رسید. سرمایه ۹۱۷ میلیون ریال.

۳ - هپکو (۱۰ درصد سهام متعلق به بانک عمران). تصور بر این است که بنیاد ۴۵درصد سهام این شرکت را داراست.

اینها که تنها بخشی از دارایی های این خاندان می باشد در کنار سایر فجایعی که در این مقال نمی گنجد همگی در راستای خوی دیکتاتورمابانه و دستنشاندگی بوده که نهایتا با خشم ملت به سرانجام شومی برای خاندان پهلوی تبدیل شد. امروز جز آوارگی برای این خاندان چیزی باقی نمانده و آنچه باقی مانده ملت قهرمان ایران است.

هاتف پوررشیدی

بخش تاریخ