تبیان، دستیار زندگی
انقلاب تونس هیچ رهبری نداشت، هیچ حزب یا گروهی آن را هدایت نمی كرد و این، خود مردم بودند كه از طریق رسانه های نوین و در رأس آنها اینترنت به سازماندهی و مدیریت جریان اعتراضات اقدام می كردند. همچنین به دلیل قلع و قمع شدید دولت بن علی، افراد و احزاب مخالف
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

انقلاب تونس چگونه آغاز شد؟


پیروزی مردم پایتخت تونس –سیدی بوزید- در برابر سانسور خبری گسترده سرکوب آن‌ها توسط نیروهای پلیس این اطمینان را به همه داد که قیام در سکوت خبری نخواهد ماند.


تونس

این قیام از حادثه ای به ظاهر كوچك آغاز شد. توقیف چرخ سبزی فروشی جوان تحصیلكرده ای توسط یك پلیس زن و ضرب و شتم و هتك حرمت وی در یكی از شهرهای كوچك و دور از پایتخت موجب شد تا این جوان 26 ساله در اعتراض به بیكاری، دست به خودسوزی بزند و زمینه های آشوب را در سرتاسر تونس فراهم كند.

اعتراضات خیابانی در پایتخت تونس كه در نتیجه این اقدام آغاز شده بود به شهرهای دیگر نیز سرایت كرد و در كمتر از یك ماه رئیس جمهور دیكتاتور این كشور را وادار به فرار كرد. جنبش مردمی در تونس در درجه نخست نشان داد كه حمایت همه جانبه دولت‌های غربی از «بن علی» هیچ تضمینی برای ادامه حكومت نیست. حوادث یك ماه گذشته چنان سریع و شگفت‌انگیز بود كه سرویس‌های امنیتی غرب را نیز شگفت زده كرد. چراكه دو روز مانده به فرار بن علی از تونس، دولت فرانسه به تونس پیشنهاد همكاری امنیتی بیشتر را داده بود تا امكان مهار خیزش مردمی حاصل شود.

پیشرفت چشمگیر سانسور

درباره اعتراضات گسترده مردم تونس این نكته حائز اهمیت است كه این جنبش تنها مربوط به یك ماهه گذشته نیست. مردم تونس از چند سال قبل اعتراضات خود را پنهان از چشم نیروهای امنیتی این كشور آغاز كرده بودند. اما كنترل و محدودیت شدید وسایل اطلاع رسانی و همراهی برخی از شبكه های خبری عربی و خارجی با سیستم حاكم بر این كشور سبب شده بود صدای اعتراضات و مشكلات این كشور به بیرون درز نكند.

یكی از شهروندان پایتخت تونس در این باره می گوید: «ما به مدت دو سال بدون همكاری رسانه ها اعتراض کردیم. به گونه ای که کسی خبری از ما نداشت.»

گذشته از این، هسته اصلی معترضان و بیشتر مردم تونس تا آخرین ساعات رئیس جمهوری «زین العابدین بن علی» جرات ارسال فیلم هایی كه توسط خودشان با دوربین موبایل گرفته شده بود را در سایت هایی چون فیس بوك و یوتیوب نداشتند.

«افزایش روز افزون فساد، تورم و بیكاری باعث احساس سرخوردگی مردم تونس و شروع اعتراضات در جنوب غرب این كشور شده و مردم به این نتیجه رسیدند كه دولت تونس دزدی‌های زیادی انجام داده است».

در طول پیشروی اعتراضات و در سایه سانسور شدید اخبار توسط نظام حاكم بر تونس، اعتراض كنندگان تنها می توانستند با استفاده از روش های دور زدن فیلترینگ، اخبار اعتراضات را از اینترنت پیگیری نمایند.

محدودیت رسانه ها و خود سانسوری آن ها

مقامات تونسی از هر وسیله ای برای مهار کردن سیل عظیم انتشار فیلم های اعتراضات در اینترنت استفاده کردند. تا آنجا كه در سوم ژانویه سال جدید میلادی زنجیره ای از فعالان اینترنتی تحت عملیات ردیابی توسط نیروهای امنیتی دستگیر شدند. همچنین بسیاری از وبلاگ نویسان، فعالان اینترنتی و یک خواننده رپ که  آهنگ های انتقادی ضد دولتی  را در YouTube منتشر کرده بود در هفتم ژانویه دستگیر شدند.

تونس

پوشش خبری انقلاب مردم تونس یكی از نكات مهم و تاثیر گذار در پیروزی آن بود. در ابتدای شكل گیری این انقلاب در یك ماه پیش، در بین كشورهای عربی تنها شبكه الجزیره این موضوع را پوشش داد و دیگر كشورهای عربی، اسلامی و غربی به دلیل رابطه خوب با دولت تونس، از پوشش حوادث اولیه این كشور خودداری می كردند. این مسئله تا آنجا ادامه یافت كه خبرنگار الجزیره از تونس اخراج و دفتر آن تعطیل شد. با این حال، الجزیره همچنان پای كار ماند و انقلاب تونسی ها را روی شبكه زنده نگه داشت و با در اختیار داشتن خبرنگاران زبده و آگاه به شرایط تونس به پوشش این حوادث  پرداخت. این پوشش رسانه ای كم كم سایر رسانه ‌ها به ویژه رسانه‌ های عربی و فرانسوی را به صورت محدود اما روبه رشد وارد این ماجرا كرد تا آن ها نیز به انتشار فیلم های موبایلی اعتراضات خیابانی مردم در شهرهای مختلف تونس بپردازند.

این پوشش رسانه ای علاوه بر آگاه كردن مخاطبان رسانه ها در كشورهای مختلف، مردم شهرهای تونس را از حجم اتفاقاتی كه در كشورشان رخ می داد آگاه می كرد تا تبلیغات دولتی كه معترضان را گروهی كوچك، تروریست و اغتشاشگر می دانست باور نكنند.

نقش ویكی لیكس:

الیزابت دیكینسون، در مقاله‌ای در مجله آمریكایی فارن پالیسی درباره نقش افشاگری های ویكی لیكس در آغاز این اعتراضات می نویسد: «مردم تونس هنگامی كه در هفته‌های گذشته به خیابان‌ها ریختند دلایل و بهانه‌های كافی برای اعتراض و تظاهرات داشتند چرا كه قیمت مواد غذایی روز به روز بیشتر می‌شد‌، فساد اقتصادی فراگیر شده و درصد بیكاری به شكل وحشتناكی بالا رفته بود اما می‌توان تونس را اولین كشوری دانست كه افشاگری های ویكی لیكس آن را به لبه پرتگاه كشاند. نداشتن هیچگونه آزادی بیان نیز یكی از دلایل اعتراض مردم بود.»

«ما به مدت دو سال بدون همكاری رسانه ها اعتراض کردیم. به گونه ای که کسی خبری از ما نداشت.»

این روزنامه نوشته است‌، «در نامه وزارت خارجه آمریكا در ژوئیه 2009 آمده كه مرور زمان باعث پوسیدگی عظمت زین العابدین بن علی، رئیس جمهور مخلوع تونس‌ شده و نظام وی دارای تیرگی و عدم شفافیت است و جانشین مشخص ندارد.»

همچنین این مقاله با اشاره به نامه ای به تاریخ ژوئیه 2008 كه توسط ویكی لیكس افشا شده است می نویسد:‌ »افزایش روز افزون فساد، تورم و بیكاری باعث احساس سرخوردگی مردم تونس و شروع اعتراضات در جنوب غرب این كشور شده و مردم به این نتیجه رسیدند كه دولت تونس دزدی‌های زیادی انجام داده است». البته دیكینسون در این مقاله با اشاره به آگاهی مردم از مسائل مطرح شده، طرح جزئیاتی مانند «پول زیادی كه همسر رئیس جمهور از راه مدرسه خصوصی به دست آورده است» و امثال آن را عامل شعله ور شدن اعتراضات می داند.

اعتراضات بدون رهبر

اعتراضات صورت گرفته در پایتخت حقیقتا ناخود آگاه رخ داد اما با وجود این، با اندکی سازمان دهی و خرد شرکت کنندگان در

تونس

اعتراضات، خود مرحله ای از سازماندهی را به وجود آورد. در این انقلاب، بخش هایی از مردم تشكیل دهنده اعتراضات یا لیدرهای آن ها از طریق اینترنت اطلاع رسانی و تبادل نظر می كردند و اصولا سازماندهی اعتراضات در اینترنت صورت می گرفت.

انقلاب تونس هیچ رهبری نداشت، هیچ حزب یا گروهی آن را هدایت نمی كرد و این، خود مردم  بودند كه از طریق رسانه های نوین و در رأس آنها اینترنت به سازماندهی و مدیریت جریان اعتراضات اقدام می كردند.

همچنین به دلیل قلع و قمع شدید دولت بن علی،  افراد و احزاب مخالف در تونس و خارج از آن بسیار ضعیف اند و از پشتیبانی مردمی هم برخوردار نیستند. این احزاب قادر به كشیدن مردم به خیابان ها و رهبری انقلاب یا موج اعتراض  نیستند و در انتخابات های گذشته نیز از معرفی فردی قوی كه او را یارای رقابت با بن علی باشد، بازماندند. به همین جهت مردم در نهایت خود بدون داشتن رهبری مشخص اعتراضات را آغاز و آن را به پیروزی رساندند.

مردم تونس دلایل و بهانه‌های كافی برای اعتراض و تظاهرات داشتند چرا كه قیمت مواد غذایی روز به روز بیشتر می‌شد‌، فساد اقتصادی فراگیر شده و درصد بیكاری به شكل وحشتناكی بالا رفته بود

البته پیش از این در نقاط مختلف جهان هماهنگی و تعامل مردم در سایت های اینترنتی باعث اتفاقات زیادی شده بود. به عنوان مثال می توان به انتخابات گذشته ریاست جمهوری در آمریكا اشاره كرد. در این انتخابات یكی از شبكه های تلویزیونی محلی در اقدامی علیه مك كین نامزد جمهوری خواهان، پخش فیلمی منفی متشكل از چند قسمت را از زندگی خصوصی وی آغاز كرد. هواداران مك كین در سایت های اینترنتی تعاملی، با طرح این موضوع برای مقابله با آن به رایزنی و تبادل نظر  پرداختند و در نهایت تصمیم  گرفتند آگهی دهندگان به این شبكه تلویزیونی را تحریم كنند.

آنها این موضوع را در نامه هایی به شبكه تلویزیونی مورد نظر و شركت های آگهی دهنده به شبكه، اعلام كردند. همین عامل باعث اعمال فشار آگهی دهندگان بر شبكه تلویزیونی  شد و در نهایت این شبكه نیز ضمن عذرخواهی از مك كین و هوادارانش،  از پخش قسمت های دیگر این فیلم خودداری كرد.

در کل ترکیبی از فقر و تحقیر مردم تونس را وادار به بپاخواستن و اعتراض کرد. یکی از ساکنان سیدی بوزید درباره این فقر و تحقیر می گوید: «در حالی که30 سالمه هستم ، هنوز از پدرم روزی یک دینار (70 سنت)  می گیرم.»

با آغازی که با فرار سریع و فی الفور بن علی از تونس همراه شد، سوالی که وجود دارد این است که آیا این انقلاب و تغییر دستاورد مطلوب و شرایط سیاسی و اقتصادی ملموسی برای تونس جدید را به همراه خواهد داشت یا خیر!

سید محمد صادق لواسانی

بخش سیاست


منابع:

• انقلاب تونس چگونه آغاز شد؟، سایت شبكه الجزیره، ترجمه زهرا رعیت

• سایت فارسی شبكه پرس تی وی

• سایت خبری تحلیلی عصر ایران

• سایت خبری تحلیلی فردا نیوز