خوش اخلاقی را تمرین کنیم!

خوش خلقی در دین ما، بسیار سفارش شده تا جایی که گاهی تمام دین دانسته شده است. در حدیثی آمده است که: شخصى خدمت رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله رسید و روبروى حضرت قرار گرفت. سؤال كرد دین چیست؟ فرمود حسن خلق.

قَالَ رَسُولُ اللهِ(صلی الله علیه و آله) لَوْ كَانَ حُسْنُ الْخُلُقِ خَلْقاً یُرَى مَا كَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَیْ‏ءٌ أَحْسَنَ مِنْهُ وَ لَوْ كَانَ الْخُرْقُ خَلْقاً یُرَى مَا كَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَیْ‏ءٌ أَقْبَحَ مِنْهُ وَ إِنَّ اللَّهَ لَیُبْلِغُ الْعَبْدَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِم.(بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏68، ص 392،باب 9) رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود. اگر خوش خلقى موجود خارجى دیده ‏شدنى بود زیباترین مخلوقات می بود و اگر زشت‏خوئى هم موجود خارجى دیده‏ شدنى بود در زشت‏ترین قیافه‏ها دیده میشد و خداوند بنده را در اثر داشتن حسن خلق به مقام و درجه روزه‏دار شب زنده دار می رساند.

خوش اخلاقی در اسلام

خوش خلقی در دین ما، بسیار سفارش شده تا جایی که گاهی تمام دین دانسته شده است. در حدیثی آمده است که: شخصى خدمت رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله رسید و روبروى حضرت قرار گرفت. سؤال كرد دین چیست؟ فرمود حسن خلق. سپس از طرف راست حضرت آمد عرض كرد دین چیست؟ فرمود حسن خلق. از طرف چپ آمد عرض كرد دین چیست؟ فرمود حسن خلق. از پشت سر حضرت آمد عرضه داشت دین چیست؟ حضرت برگشت بطرف او و فرمود آیا دین را نمى‏فهمى؟ دین این است كه خشم و غضب نكنى.

گاهی موجب کمال دانسته شده است: كامل‏ترین مؤمنان خوش‏خلق‏تر آنان است.

إِنَّ أَكْمَلَ الْمُؤْمِنِینَ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً(بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏68، ص 389، باب 92)

در روایاتی نیز آن را عبادتی بزرگ دانسته اند که ثواب نماز و روزه دائمی دارد. منْ كَفَّ غَضَبَهُ كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ عَذَابَهُ وَ مَنْ حَسُنَ خُلُقُهُ بَلَّغَهُ اللَّهُ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ(عیون الاخبار،ج 2، ص 71)؛ هر كس خشم خود را نگهدارد خداوند عذاب خود را از او نگه مى‏دارد، و هر كس خلقش نیكو باشد خداوند پاداش روزه‏گیر و نمازگزار را به او مى‏دهد.

از همه نوید بخش تر آنکه می توان با خوش خلقی، از بار گناهان کاست. خوش خلقی کفاره بسیاری از گناهان ما خواهد بود. امام صادق علیه السّلام فرمود: حسن خلق گناه را از بین می برد همان طور كه آفتاب یخ را آب می كند. و بدخلقى عمل را فاسد مینماید همان طور كه سركه عسل را .

هر كس خشم خود را نگهدارد خداوند عذاب خود را از او نگه مى‏دارد، و هر كس خلقش نیكو باشد خداوند پاداش روزه‏گیر و نمازگزار را به او مى‏دهد

خوش اخلاقی را تمرین کنیم

خوش اخلاقی گاهی در طبیعت و سرشت کسی وجود دارد که نعمتی بزرگ است و شکرش واجب. بسیاری از کودکان از همان اوان کودکی صفاتی همچون صبور بودن، قانع بودن، و آرام بودن را از خود بروز می دهند اینها کسانی هستند که خوش خلقی را بدون زحمت از راه طبیعت و ژنتیک به دست آورده اند. اما بسیاری نیز هستند که طبیعت تند و آشفته ای دارند این افراد برای بدست آوردن خوش اخلاقی باید زحمت بکشند. صبر و استقامت، مدارا و فرو بردن خشمشان را تمرین کنند. بدیهی است که خوش اخلاقی از سوی این افراد ارزشمندتر و با فضیلت تر است. این تفاوتها نزد خداوند پوشیده نیست و خدای بزرگ به کسانی که برای بدست آوردن اخلاق نیک تلاش می کنند، اجر می دهد. اسحاق بن عمار  از امام ششم علیه السّلام نقل می کند كه میفرمود: اخلاق بخششى است از جانب خدا كه او را به كسى كه میخواهد میدهد بعضى از خوى‏ها طبیعى و جزء سرشت و بعضى از آن مربوط به تصمیم و تمرین است. عرض كردم كدام یك از این دو نوع با ارزش‏تر است؟ فرمود آن كس كه با تصمیم و اراده خود اخلاقى را كسب میكند برتر است چون كسى كه خوى و اخلاقى در سرشت و طبیعت او است غیر آن روش را نمیتواند داشته باشد ولى آن كس كه با اراده خود روش نیكى را اتخاذ مینماید بر خلاف طبع خود مشكلات اطاعت را تحمل میكند و صبر مینماید پس او برتر است. (بحارالانوار، ترجمه ج 67 و 68، ج‏2، ص 381)

خوش اخلاقی چیست؟

از امام صادق علیه السلام سوال شد حد حسن خلق چیست؟ آن حضرت فرمود: تُلِینُ جَانِبَكَ وَ تُطِیبُ كَلَامَكَ وَ تَلْقَى أَخَاكَ بِبِشْرٍ حَسَنٍ (معانی الاخبار، 253)؛ فرمود نرم بودن، پاکیزه سخن گفتن و با چهره خوب با برادر خود(دیگران) برخورد كردن.

نرم بودن به معنای سختگیری نکردن و آسان گرفتن است که نیاز به طرز فکر درست دارد. علت بسیاری از سختگیری های ما اندیشه های غلط و باورهای نادرست ما از زندگی و توقعات بالای ما از دیگران است. تواضع، فروتنی و آسان گرفتن امور دنیا می تواند تاثیر زیادی در خوش اخلاقی ما داشته باشد .

آرامش، نیز عامل مهمی در نرمش ما در برابر اطرافیان ما دارد کسی که آرامش ندارد نمی تواند خوش اخلاق بماند بسیاری از اوقات، جدال و مشاجرات بیهوده ما، محصول اضطرابی است که به دلایل مختلف تحمل می کنیم. معمولا وقتی قرار است یک مجلس مهمانی برپا کنیم با همسر و فرزندانمان دعوا می کنیم. اگر بنا باشد به مسافرت برویم یکی دو روز قبل از سفر اخلاق خوبی نداریم و ...

از همه نوید بخش تر آنکه می توان با خوش خلقی، از بار گناهان کاست. خوش خلقی کفاره بسیاری از گناهان ما خواهد بود. امام صادق علیه السّلام فرمود: حسن خلق گناه را از بین می برد همان طور كه آفتاب یخ را آب می كند. و بدخلقى عمل را فاسد مینماید همان طور كه سركه عسل را

به هر حال اضطراب وجود دارد؛ باید یاد بگیریم که در حین اضطراب، خودمان را کنترل کنیم و همواره توجه داشته باشیم که نا آرامی از درون ما سرچشمه گرفته، پس اگر تحمل کنیم و آن را به دیگران منتقل نکنیم، به آرامش یافتن خودمان هم کمک کرده ایم. ما می توانیم اضطراب و احساسات منفی را در درون خود پنهان کنیم و در اعمالمان بروز ندهیم و خوش اخلاقی را با تمرین بدست آوریم. احساسات بد تا زمانی که در اعمال ما بروز نکنند و در محدوده اختیارات ما نباشند، مسئولیتی را متوجه ما نمی سازند.

تطیب کلامک: کلام پاکیزه نیز سبب خوش خلقی است بخش بزرگی از اخلاق هر کسی مربوط به طرز سخن گفتن اوست. انسان حسود، پست، فتنه گر و ... هیچگاه نمی تواند خوش اخلاق بماند زیرا نمی تواند با بزرگواری و با محبت سخن بگوید.

وَ هُدُوا إِلَى الطَّیِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى‏ صِراطِ الْحَمیدِ (حج، 24)؛ آنان به گفتار نیك هدایت شده‏اند و به راه ستوده رهنمایى گشته‏اند.

چهره خوب و بشاش داشتن هم در روایت از علامات خوش خلقی معرفی شده است. حقیقتا نوع ارتباط عاطفی ما با دیگران به حالت چهره ما در هنگام برخورد بستگی دارد. چهره ای که مزین به تبسم باشد، علاقه، حوصله و نشاط را نشان می دهد. چهره و حالت پیامبر خدا در هنگام برخورد با مردم به گونه ای بود که هر کسی با آن حضرت دیدار می نمود گمان می کرد عزیزترین فرد نزد رسولخدا است بدون این که آن حضرت با زبان، ابراز محبت کند.