تب،آژیر خطر طبیعی بدن
به محض آنكه علائمى مربوط به سرماخوردگى و یا شبیه به آن در بدن شما به میزان پیشرونده اى ظاهر شد، دماى بدن خود را نیز كنترل كنید. تب اولین آژیر خطر سیستم بدن هنگام مواجهه با عفونت است و این مكانیسم بسیار ساده اى است كه بدن براى حفظ خود در مقابل عفونت و آسیب هاى حاصل از آن داراست. به این ترتیب كه نخست مغز شما به بدنتان فرمان حركت خون را از سطح پوست به سطوح داخلى تر صادر مى كند. سپس گلبول هاى سفید و آنتى بادى هاى موجود در خون نیز به منبع عفونت می رود و مرحله حذف آغاز مى شود.
با حركت خون از قسمت سطحى به بخش هاى داخلى تر، سطح بدن حرارت كمترى از دست داده و دماى بدن شما افزایش مى یابد. حال در صورت مواجه شدن با تغییرات اینچنینى در دماى بدن پیش از هر اقدامى از وجود تب مطمئن شوید، زیرا همیشه دماى بالاى بدن نشان دهنده تب نیست. اگرچه 37 درجه سانتیگراد(98 درجه فارنهایت) به عنوان دماى طبیعى و نرمال بدن محسوب مى شود، ولى وضعیت جسمانى افراد نیز در این تشخیص مؤثر است. به این معنا كه نوع غذاى مصرفى، میزان پوشش، هیجانات عصبى و تمرینات بدنى شدید همگى بر دماى بدن شما تأثیر مى گذارند. مثلاً تمرینات شدید بدنى مى تواند دماى بدن شما را تا میزان5/37 درجه سانتگراد افزایش دهد، حال آنكه این دما در این شرایط تب محسوب نمى شود، اگرچه ممكن است با كمى علائم سرماخوردگى نیز همراه باشد. در ضمن توجه به این نكته ضرورى است كه دماى بدن كودكان نیز معمولاً بالاتر از افراد بزرگسال است. حال با تمام این توضیحات براى تشخیص تب، قانون كلى در شرایط عادى و بدون وجود عوامل فوق به این ترتیب است كه هنگامى كه دماى بدن شما بین 5/37 تا 38 درجه سانتیگراد باشد، شما در آستانه بروز تب هستید و در صورتى كه این میزان به بالاتر از38 درجه سانتیگراد یا 100درجه فارنهایت برسد، تب پدیده آمده است؛ ولى نكته اینجاست كه هرگز به محض بروز تب نباید براى قطع آن اقدام كرد، بلكه نخست شرایط بعدى آن، حال بیمار و روند افزایش دما را بررسى كنید.
به طور كلى این تصور كه تب به خودى خود بیمارى است و بلادرنگ مى بایست مبارزه علیه آن آغاز شود، تصور نادرستى است، زیرا تب تنها یك علامت است. هنگامى كه بدن شما با تهاجم باكتریایى یا ویروسى مواجه مى شود، موادى را ترشح مى كند كه به مغز شما فرمان بالا بردن دماى بدن را می دهد و در نتیجه تب حاصل مى شود. جالب این كه در دماى بالاى بدن عملكرد باكترى ها و ویروس ها جهت انتشار و تكثیر بسیار سخت تر خواهد شد، در نتیجه این عكس العمل طبیعى بدن مى تواند طول مدت بیمارى را كاهش دهد و قدرت آنتى بیوتیك ها را در اثر حمله باكتریایى تقویت كند. ولى مطالب ذكر شده به این معنا نیست كه هرگز كنترلى بر روى دماى ایجاد شده، انجام نپذیرد. بلكه در صورتى كه این دما همواره در حال افزایش بوده و این روند امكان وقوع خطر تشنج را به همراه داشته باشد، پیش از ایجاد چنین مشكلى مى بایست اقدامات اولیه براى كاهش آن صورت گیرد. این موضوع در مورد كودكان از اهمیت ویژه اى برخوردار است.
در همین راستا به نكات زیر نیز توجه كنید:
الف- در طول دوره تب به میزان زیادى در روز مایعات بنوشید. هنگامى كه شما داغ هستید، بدن شما جهت خنك شدن تعریق بیشترى دارد، در نتیجه آب بیشترى از دست مى دهد؛ لذا نوشیدن مایعات، جایگزین خوبى براى آب از دست رفته خواهد بود. براى این منظور، تنها نوشیدن آب، مورد نظر نیست بلكه مایعات دیگر همچون آبمیوه، چاى و شیر نیز همان تأثیر را دارا هستند. همچنین مایعاتى مانند آبمیوه و آب سبزیجات سرشار از ویتامین ها و مواد معدنى مختلف هستند و هم براى مبارزه با تب و هم جهت تقویت بدن مفیدند.
ب-از كمپرس گرم و یا سرد استفاده كنید. كمپرس هاى مرطوب به كاهش دماى بدن كمك مى كنند. پیش از این تصور بر این بود كه براى پائین آوردن تب حتماً مى بایست از كمپرس آب یخ استفاده شود ولى امروزه متخصصان بر این عقیده اند كه كمپرس گرم بر روى پیشانى، كمر و قسمت نرم ساق پا نیز همان تأثیر كمپرس سرد را داراست. البته آنها متذكر مى شوند كه این كار در شرایطى مجاز است كه دماى بدن كمتر از 5/39درجه سانتیگراد باشد در غیر این صورت به هیچ وجه نمى توان از كمپرس گرم استفاده كرد.
توجه: كاربرد كمپرس یخ هنگام بروز تب نیز از جمله اقدامات رد شده است، زیرا به این ترتیب سرماى زیاد سبب منقبض شدن رگ هاى خونى پوست می شود و در حركت خون تغییر ایجاد مى كند كه حاصل آن افزایش بیشتر دماى داخلى بدن است.
ج- از انجام كارهایى كه دماى بدن را بیشتر بالا مى برد بپرهیزید. پوشیدن لباس هاى زیاد، استراحت در كنار منبع گرما زایى همچون بخارى، شومینه و استفاده از رواندازهاى ضخیم از آن جمله اند.
د- اتاق را زیاد گرم نكنید. به توصیه برخى از پزشكان، دماى مناسب براى فضایى كه بیمار تب دار در آن به سر مى برد، 18 درجه سانتیگراد یا 65 درجه فارنهایت است. گرماى زیاد دماى بدن را نیز افزایش مى دهد.
الهام اسماعیلى
لینک ها
سرماخوردگی، آنفلوانزا یا آلرژی ؟
آنفلوآنزا و واكسیناسیون ( قسمت اول )، ( قسمت دوم )
کتاب های « دائرة المعارف » و « متفرقه » در فروشگاه اینترنتی تبیان
