مدت حكومت امام زمان (عج)
پرسش: مدت حكومت امام زمان (عج) چقدر است؟
پاسخ: یكی از پرسش هایی كه ذهن بسیاری را به خود مشغول داشته، این است كه حكومت امام زمان (ع) یا به طور كلی حكومتی كه پس از ظهور مستقر می‌شود، چند سال به طول می‌انجامد؟
در روایت های شیعه و سنی مدت زمان های متفاوتی برای حكومت مهدوی ذكر شده كه كمترین آنها هفت سال و بیشترین آنها 309 سال (به مقدار توقف اصحاب كهف در غار) است.
با توجه به اختلاف هایی كه در زمینه مدت حكومت امام عصر (ع) در روایات وجود دارد، عده‌ای از عالمان و محدثان شیعه و سنی به توجیه این اختلاف ها و جمع میان روایات پرداخته‌اند، كه در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌كنیم:
علامه مجلسی(ره) در این زمینه می نویسد:
«اخبار متفاوتی كه در زمینه مدت حكومت امام مهدی (ع) وارد شده است، برخی بر همه مدت فرمانروایی آن حضرت، برخی بر زمان استقرار دولت او، برخی بر سال ها و ماه هایی كه در نزد ما وجود دارد و برخی هم بر سال ها و ماه‌های طولانی زمان ایشان حمل می شود».1
نویسنده كتاب «الشیعه و الرجعه» پس از نقل روایات مختلفی كه در زمینه مدت حكومت امام مهدی (ع) وارد شده است، می نویسد:
«این اقوال در ظاهر متناقض هستند و به هیچ یک از آنها نمی توان اعتماد كرد. بله، روایت هفت سال در احادیث سنیان و اخبار ما (شیعیان) تكرار شده است و چه بسا این روایت بر دیگر روایات ترجیح داشته باشد؛ زیرا این روایت مطابق با برخی اخبار ماست كه می گویند مراد از هفت سال، هفتاد سال است و آن حضرت با قدرت خدای تعالی پس از ظهور، این مدت زندگی می كند. یعنی هر یک سال [ از مدت زندگی ایشان ] برابر با ده سال از سال های ما خواهد بود. این موضوع در اخبار ما كه ائمه حدیث و حافظان علم درایه و حدیث آنها را نقل كرده‌اند، تبیین شده است».2
سید صدرالدین صدر (ره) در كتاب خود پس از اشاره به اختلاف روایات وارد شده در زمینه مدت حكومت امام مهدی (ع) به ویژه در روایاتی كه از طریق اهل سنت نقل شده است، ابتدا سخنی را از اسعاف الراغبین (ص 155) در ترجیح روایات هفت سال ـ به شرح زیر ـ نقل می كند:
«بیشتر روایات بر این موضوع اتفاق دارند كه مدت حكومت او هفت سال است و تردید در زیادتر از این مقدار تا تمام شدن نه سال است. در مورد روایت شش سال هم همین موضوع مطرح است. ابن حجر گفته است: آنچه احادیث بر آن اتفاق دارند این است كه او بی تردید هفت سال حكومت می كند. و از ابن الحسین ابری هم نقل شده است كه اخبار مستفیض و متواتر دلالت دارند كه او هفت سال حكومت می كند».3
و در ادامه می نویسد:
«این قول ظاهرتر و مشهورتر است و این خود فضیلتی بزرگ برای مهدی است كه قیام او برای اصلاح دینی و دنیایی وعده داده شده، در این مدت كوتاه رخ می دهد. چنان كه قیام جد بزرگوار او ـ درود و سلام خدا بر او و خاندانش باد ـ نیز در مدت هشت سال؛ یعنی از سال دوم هجری به بعد، به ثمر نشست».4
ایشان در پایان بحث، دیدگاه خود را در زمینه جمع بین روایات این گونه بیان می كند:
«ممكن است گفته شود دلیل اختلاف روایات این است كه اساساً نمی‌خواسته‌اند حقیقت را در مورد مدت زمان زندگی مهدی(ع) بیان كنند ـ چنان كه وقت ظهور او را نیز پوشیده نگه داشته‌اند ـ تا شنونده خود هر یك از اقوال را كه مایل بود برگزیند و طولانی ترین زمان را برای بقای مهدی (ع) آرزو كند. اگر چه ترجیح ـ چنان‌كه دانستی ـ با قول هفت سال است و همین هم اقواست».5
حضرت آیت الله مكارم شیرازی نیز در این باره می نویسد: «گر چه درباره مدت حكومت او احادیث مختلفی در منابع ا سلامی دیده می شود كه از پنج یا هفت سال تا 309 سال (مقدار توقف اصحاب كهف در آن غار تاریخی) ذكر شده است كه در واقع ممكن است اشاره به مراحل و دوران های آن حكومت باشد ( آغاز شكل گرفتن و پیاده شدنش پنج یا هفت سال و دوران تكاملش چهل سال و دوران نهایی اش بیش از سیصد سال! دقت كنید)، ولی قطع نظر از روایات اسلامی، مسلم است كه این آوازه ها و مقدمات برای یك دوران كوتاه مدت نیست بلكه قطعاً برای مدتی است طولانی كه ارزش این همه تحمل زحمت و تلاش و كوشش را داشته باشد».6
ابن حجر عسقلانی از علمای اهل سنت نیز درباره جمع روایات مدت حكومت مهدی موعود، چنین می نویسد:
«در نشانه های مهدی منتظر روایت های هفت سال بیشتر و مشهورتر هستند. بر فرض درستی همه روایت های [ وارد شده در این موضوع ] می توان آنها را این گونه جمع كرد: حكومت او از نظر ظهور در قدرت متفاوت است. پس چهل سال ـ به عنوان مثال ـ به اعتبار همه مدت حكومت اوست. هفت سال و مانند آن به اعتبار نهایت ظهور و قدرت حكومت او و بیست سال و مانند آن نیز به اعتبار حد میانه [ ظهور و مدت حكومت او ] است».7
با توجه به مطالب یاد شده شاید بتوان گفت كه دوران زمامداری امام مهدی (ع) به طور خاص، یا كل مدت استمرار حكومت عادلانه‌ای كه پس از ظهور تشكیل می‌شود 309 سال است و سایر سال هایی كه در روایت ذكر شده است ـ بر فرض صحت روایات ـ ناظر به دوران های مختلف استقرار حكومت مهدوی از ظهور امام مهدی (ع) تا تشكیل حكومت است. توجه به نكات زیر در تأیید این برداشت مؤثر است:
1. استقرار حكومت عادلانه در سراسر زمین پس از قرن ها حاكمیت كفر و ظلم نیازمند مجاهدتی طولانی و گسترده است و قطعاً حضرت مهدی (ع) باید سال ها در جهان حضور داشته باشد تا بتواند به همه اهداف خود جامه عمل بپوشاند.
2. پذیرش این مطلب كه مردم قرن‌ها برای تحقق عدل مهدوی در انتظار باشند و سختی ها و مشكلات بسیاری را در این راه تحمل كنند، ولی این حكومت چند سالی بیشتر به طول نینجامد بسیار دور از ذهن است.
3. پس از ظهور امام مهدی (ع) عصر رجعت آغاز می شود. پیشوایان معصوم (ع) یكی پس از دیگری به دنیا باز می گردند و پس از وفات یا شهادت آن حضرت راه او را ادامه می دهند.8
پی‌نوشت ها:
1. بحار الآنوار، ج 52، ص 280.
2. محمد رضا طبسی نجفی، الشیعه و الرجعه، ج 1، ص 225.
3. سید صدر الدین صدر، المهدی (ع)، ص 241.
4. همان، ص 242.
5. همان.
6. ناصر مكارم شیرازی، حكومت جهانی موعود (عج)، ص 281.
7. به نقل از: المهدی، ص 242.
8. بر اساس روایات: پس از ظهور امام مهدی (ع)، ابتدا امام حسین (ع) به عنوان نخستین رجعت كننده به دنیا بر می‌گردد. پس از او امیرمومنان علی (ع) و پیامبر اكرم (ص) نیز به دنیا رجعت می كنند و سالیان سال به زندگی خود ادامه می دهند.
مطلب مرتبط:
گنجینه سوالات كاربران تبیان درباره حضرت مهدی(عج)
مشاور پاسخگو: موسسه پرتو نور
مرکز مشاوره تبیان
