تلسکوپ از گذشته تا امروز
سرانجام بعد از سال ها تحقیق و بررسی، قله گرگش در حوالی روستای کاموی کاشان به عنوان مکان نهایی احداث رصدخانه ملی ایران که از تلسکوپی 3.5 متری بهره می‌برد، تعیین شد. به همین مناسبت در این مطلب به شرح کوتاهی از تلسکوپ و تاریخچه آن می پردازیم و در روزهای آتی با رصدخانه ملی ایران بیشتر آشنا خواهیم شد.
خبر این کشف در سال 1609 به گوش گالیلئو گالیله رسید. لیپرشی از این وسیله جدید به عنوان وسیله ای نظامی یاد می کرد اما این گالیله بود که برای اولین بار با استفاده از دو عدسی که خود ساخته بود توانست آسمان را رصد کند و به بررسی ماه، اقمار مشتری و سایر اجرام آسمانی بپردازد. بزرگنمایی اولین تلسکوپ گالیله حدود ۳ برابر بود ولی بعدها توانست تلسکوپی با بزرگنمایی ۳۰ برابر نیز بسازد.
در حدود سال‌های ۱۶۷۰ میلادی اسحاق نیوتون دانشمند انگلیسی توانست سیستم نوری جدیدی را پایه ریزی کند که بعدها تلسکوپ بازتابی یا نیوتونی نام گرفت. وسیله او از یک آینه مقعر و یک آینه تخت تشکیل می‌شد که در یک لوله قرار گرفته بودند. آینه تلسکوپ نیوتون از فلز ساخته شده بود و قطری در حدود ۵ سانتی متر داشت بهمین دلیل تصاویری که ایجاد می‌کرد بسیار مبهم بودند.
حدود ۴ سال بعد از اختراع نیوتون فردی به نام جویلام کسگرین طرح جدیدی را برای تلسکوپ نیوتون ارائه کرد. در این طرح نور بازتاب شده از آینه مقعر بجای بازتاب از آینه تخت بوسیله یک آینه محدب به پشت لوله ارسال می‌شود. مهمترین مزیت این طرح کوتاه تر شدن طول لوله تلسکوپ در حدود نصف طول اولیه بود و این امر برای تلسکوپهای غول پیکر امروزی بسیار اهمیت می‌یابد. با این وجود طرح کسگرین مورد استقبال قرار نگرفت و سال‌ها بعد دانشمندان به اهمیت آن پی بردند.
تلسکوپ در سده ۱۸ میلادی برای ستارهشناسان به ابزاری غیر قابل چشم پوشی بدل شده بود. حال آدمی سیارات و ستارگانی را می‌دید که پیش از اختراع تلسکوپ از وجود آنها بی خبر بود. او به یاری تلسکوپ پی برد جهان بزرگتر از پندارهایش است.
تلسکوپ در سده ۱۸ میلادی برای ستارهشناسان به ابزاری غیر قابل چشم پوشی بدل شده بود. با پیشرفت فن تراش عدسیها و دانش اپتیک، تلسکوپهای بزرگتر و بهتر در رصد خانه‌ها نصب شد. حال آدمی سیارات و ستارگانی را می‌دید که پیش از اختراع تلسکوپ از وجود آنها بی خبر بود. او به یاری تلسکوپ پی برد جهان بزرگتر از پندارهایش است.
پس از حدود دو قرن روند ارتقا و بهبود کیفیت نوری تلسکوپ‌ها ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۹۳۰ عینک سازی بنام برنارد اشمیت وسیله جدیدی اختراع کرد. در این طرح از یک تیغه شیشه‌ای مخصوص استفاده می‌شد که بر سر تلسکوپهای بازتابی قرار می‌گرفت و دیگر احتیاجی به ساخت آینه‌های سهموی نبود. علاوه بر این‌ها این نوع تلسکوپ‌ها میدان دید بسیار بالایی داشتند و اگر با سیستم کسگرین مخلوط می‌شدند تلسکوپی بدست می‌آمد که از هر جهت بر سایر تلسکوپ‌ها برتری داشت. امروزه بسیاری از منجمان نیمه آماتور از این تلسکوپ‌ها استفاده می‌کنند.
جمع آوری نور از آسمان کماکان منبع اصلی دریافت اطلاعات از کیهان برای اخترشناسان است در نتیجه وجود تلسکوپ های پیشرفته و کارآمد برای انجام پروژه های تحقیقاتی و همچنین موارد آموزشی و پژوهشی در هر کشوری بیش از پیش احساس می شود. دانشمندان و دست اندرکاران علم ستاره شناسی در ایران نیز با توجه به لزوم بهره گیری از تلسکوپ های مناسب برای جامعه نجومی کشور، طرح احداث رصدخانه ملی ایران را در دستور کار قرار دادند. بخش دانش و زندگی تبیان در روزهای آینده به بیان مراحل و چگونگی احداث این رصدخانه خواهد پرداخت.
با ما همراه باشید ...
فرآوری: اربابی فر
بخش دانش و زندگی
منابع:
ویکی پدیا
دانشنامه ستاره شناسی
