تبیان، دستیار زندگی
مادر امام رضا علیه السلام، بانویى به نام ( تُكتَم ) از اهالى نوبه است كه پس از ورود به خانه موسى بن جعفر علیه السلام، وى را ( نجمه ) نامیده اند....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مادر حضرت رضا علیه السلام

نامهاى مادر امام

مادر امام رضا(ع)

مادر امام رضا علیه السلام، بانویى به نام ( تُكتَم ) از اهالى نوبه است كه پس از ورود به خانه موسى بن جعفر علیه السلام، وى را ( نجمه ) نامیده اند.

در كتابهاى تاریخى ، از وى با نامهاى ( سُكَن، خیزران، صقره، اروى ، ام البنین و طاهره ) نیز یاد شده است كه اینها احتمالاً القابى است كه به مناسبتهاى گوناگون، به وى داده اند. مثلاً سُكَن از مادّه ( سكون ) به مناسبت وقار آن مخدَره، و خیزران ( كه نام تركه هاى سرخ رنگ بوته اى است) به مناسبت اندام ظریف وى ، و نجمه به دلیل نورانیت او، و صقره ( باز ) به جهت تیزبینى و همت والاى آن بانو، و ام البنین به تفألِ آوردن فرزندان، و طاهره به دلیل حصانت و پاكى وى از دنائت بوده است.

نوبه كجاست؟

یاقوت حموى چند محلّ را به نام( نوبه ) معرفى مى كند:

1 ـ شهركى در تونس

2 ـ موضعى در حجاز با فاصله سه روز راه از مدینه

3 ـ ناحیه اى در نزدیكى دریاى تهامه ( دریاى سرخ )

4 ـ سرزمینى در جنوب مصر

بى شك، نجمه از چهارمین محلّ، یعنى سرزمین نوبه در جنوب مصر بوده است، ... زیرا وى در نیمه قرن دوّم هجرى ( كه امام كاظم علیه السلام حدود بیست سال داشت ) به عنوان برده به مدینه آورده شده و به بیت امام انتقال یافته است...

مى دانیم كه در این دوران، مردم تونس ( كه در كتابهاى تاریخى و فتوحات اسلامى ، به نام افریقیه خوانده شده است ) مسلمان بوده اند. سرزمین حجاز و همچنین كناره دریاى سرخ ( كه مراد ساحل عربستان است ) نیز در زمان ابوبكر ( 11 ـ 13 هجرى ) تماماً جزو قلمرو اسلامى بوده است و نمى توان از این سرزمینها، مردمى را به عنوان اسیر به مدینه آورد و در معرض فروش قرار داد، پس نجمه از سرزمین وسیع نوبه، در جنوب مصر بوده است كه تا آن زمان هنوز به تصرف مسلمین در نیامده بود.

این منطقه نوبه، نام جایى است در افریقا، در كنار نیل كه بین اسوان ( استانى در جنوب مصر ) و سودان، واقع شده است و دو بخش را شامل مى شود:

الف: نوبه سفلى كه جزو خاك مصر و بین اسوان ( استانى در جنوب مصر ) و دره حلفا قرار دارد كه پس از بستن سدّ اسوان، قسمتى از آثار باستانى آن به موزه هاى مصر منتقل شد و معبد بزرگى كه در داخل سدّ قرار گرفته با تعبیه دیوار بتونى ، هم اكنون مورد بازدید مسافران و نمایشگر تمدّن دیرین این سرزمین است و بازدید از آن با قایقهاى محلّى صورت مى گیرد.

ب: نوبه عُلیا كه در شمال شرقى كشور سودان واقع شده است و سلسله شانزدهم فراعنه مصر در آن جا معابدى ساخته اند كه هم اكنون باقى است.

نوبه در گذشته هاى دور داراى تمدّن و حاكمان مقتدرى بوده است كه از آن جمله، كشور كوشى را در سده هشتم قبل از میلاد در آن دیار مى توان نام برد.

پس از درگذشت اسكندر و به سرآمدن دوران جانشینان وى ( كه به بطالسه معروف بوده اند ) مردم آن دیار مسیحیت را پذیرفتند و تا سده 14 میلادى كه به دین اسلام مشرّف شدند، جزو پیروان دین مسیح به شمار مى رفتند.

هم اكنون هفتاد درصد نژاد مردم شمال و غرب كشور سودان، نوبه اى ، و حدود سى درصد كه در غرب سودان متوطّن اند، سودانى و سیاه پوست هستند. با توجّه به این مسأله كه نژاد اهل نوبه از سیاه پوستان متمایز است، نباید نجمه را سیاه پوست دانست، بلكه چون سایر مردم شمال سودان و جنوب مصر، گندمگون و به اصطلاح عربها ( سمراء ) بوده است.

به هر حال، مردم این ناحیه هم اكنون مسلمان هستند و به عربى تكلّم مى كنند و اتفاقاً ناحیه آباد كشور سودان همین بخش است كه به واسطه برخوردارى از سواحل نیل ( كناره رود نیل و دره یادشده ) از لحاظ دامدارى و كشاورزى جزو مناطق خوب افریقاست.

یاقوت مى نویسد: مردمان نوبه صاحب شتر و اسب و گاو گوسفندند. منتهى اسبهاى نجیب متعلق به پادشاه است و نوع یابو یا برزون، متعلق به عامه است. محصول غلّه این ناحیه عبارت از گندم و جو و ذرّت مى باشد.


منبع : چهل حدیث حضرت رضا علیه السلام ، نوشته كاظم مدیر شانه چى

تنظیم برای تبیان: سمانه دولت آبادی