فن سخنوري 7
همانطور که مي‌دانيد، يک سخنراني هم محتوا دارد و هم شيوه بيان، اين که در محتواي يک سخنراني چه چيزي بايد ايراد شود، متناسب با مخاطب و محيط لحاظ مي‌شود که به مواردي از آن اشاره کرديم. اما اينکه شيوه و روش سخنوري چگونه است و به چه وسيله اي مي‌توان از آن استفاده کرد، مساله اي است که توضيح بيشتري مي‌طلبد.
در اين مقاله بر آنيم که با بايدهاي يک سخنراني شايسته آشنا شده و به تفصيل آن را بررسي کنيم. در مقاله بعدي درباره نبايدها و نابايسته هاي يک سخنراني با شما مطالبي در ميان خواهيم گذاشت. اين مطالب از سخنراني دکتر حداد عادل برگرفته شده است.
الف ـ بایدها
1 ـ درست سخن گفتن
رکن اصلی انتقال مفهوم و برقراری ارتباط با شنونده، سخن گفتن به صورت درست و برحسب قواعد زبان است.
خطبایی موفقند که در بیانشان از نظر دستوری یا غلط نیست یا کم است. وقتی سخنوری سخن می گوید و فعل و فاعل را به جای خود به کار نمی برد و یا جمله را با وجهی آغاز می کند و در وسط کلام، آن وجه را فراموش کرده و فعل را به وجهی دیگر می آورد یا جمله را به اندازه ای طولانی می کند که شنونده، آغاز آن را فراموش می کند، این ناورزیدگی در بیان، شنونده را خسته می کند.
متأسفانه در کشور ما بسیار اندکند کسانی که درست صحبت می کنند. در حالی که خطبای غیرایرانی مثل خطبای عرب یا سخنرانان فرنگی کمتر از سخنران های ما در کلام دچار اشتباه می شوند. معلوم می شود که در مدرسه های آن جا، در همان جوانی و نوجوانی فنّ بیان و درست و صحیح سخن گفتن را به آن ها خوب آموخته اند.
در کشور ما کسانی که بتوان سخنرانی آن ها را بدون ویرایش مفصل منتشر کرد، بسیار نادرند.
2 ـ تسلّط بر کلام و لغت
سخنران باید یک ذخیره و خزانه ی سرشار از الفاظ در ذهن و زبان خود داشته باشد. به اصطلاح اهل فن، باید دایره ی واژگانی او بسیار وسیع باشد و بداند که برای هر مقصودی از چه کلمه ای استفاده کند. فی المثل، اگر شما در حافظه ی خود کلمات عشق، مهر، محبت، مودّت، مهربانی و امثال این ها را داشته باشید، می توانید یک جا از عشق استفاده کنید، یک جا از مهر استفاده کنید، یک جا از محبت و یک جا از مودّت. هر کدام این ها از نظر معنا با دیگری تفاوتی مختصر دارد که توّجه به این تفاوت های مختصر سخن را ظریف تر و سخنران را تواناتر می کند.
(اين نحوه بيان، مخاطب را با سخنران همراه کرده و در يک سفر بياني پر فراز و نشيب، خستگي را از او مي‌گيرد. جذابيت و زيبايي کلمات و آميختگي آن با فنون و آراسته هاي ادبي، از مهمترين عوامل شادابي در يک سخنراني به شمار مي رود.)
3 ـ استفاده از ادبیات
خطیب نه تنها باید مهارت های زبانی داشته باشد بلکه باید از ادبیات در ضمن سخنرانی خود استفاده کند؛ یعنی، باید سخن را هنری و هنرمندانه عرضه کند. ادبیات جنبه ی هنری زبان است. استفاده ی به جا از شعر و تمثیل، کلام را شیرین و نمکین می کند و این مستلزم آشنایی خطبای ارجمند با متون اصلی ادبیات فارسی است.
خطیب و مخصوصا خطیب دینی باید در ذهن خود اشعار مناسبِ بسیاری حفظ داشته باشد و کلام خود را با استفاده ی به جا از ادبیات رنگین کند. فرق کلام آمیخته با ادبیات با کلام تهی از ادبیات مانند کتاب یا روزنامه ی معمولی با کتاب و روزنامه ی رنگی است. کلام ادبی بیشتر تأثیر می کند، البتّه به شرط آن که در رنگ آمیزی افراط نشود و آرایش کلام از حد نگذرد. چرا که در این صورت مانند افراط در هر آرایش دیگری نتیجه ی عکس می دهد.
4 ـ داشتن طرح
قبل از سخنرانی، نقشه ی ساختمان کلام خود را طراحی کنید که از کجا وارد شوید؛ کجا اقامت کنید؛ کجا درنگ کنید و کجا راه خروجی را باز کنید. مقید باشید که سخنرانی شما حتما بر طبق یک نقشه ی از پیش اندیشیده باشد.
(البته در تاليف يک کتاب و يا مقاله نيز شما به يک طرح جامع و کامل نياز خواهيد داشت تا بتوانيد مطالبتان را مديريت کنيد)
منابع:
پايگاه حوزه
فرآوري: محمد حسين امين - گروه حوزه علميه تبيان
