زوم‌کردن روی رفتار یک عده عقب‌مانده
یادداشت تحلیلی درباره برنامه «ماهواره» ساخته مهران مدیری
زوم‌کردن روی رفتار یک عده عقب‌مانده و بازسازی آن، محصولی از جنس هنر و خلاقیت می آفریند؟
در بین کامنت‌های زیادی که درباره برنامه طنز تازه مهران مدیری به سایت "سینمای ما" رسید، این یکی مطلبی تحلیلی و خواندنی‌ست که موضوع را از زاویه‌ای متفاوت و جامعه‌شناسانه بررسی کرده و نگاه منفی و انتقادی‌اش لحن توهین‌آمیزی ندارد و ناعادلانه قضاوتی نکرده است. فکر می‌کنم این یادداشت که به نام "حسین" روی کامنت‌های سایت آمده، باب خوبی برای بحث و مناظره کاربران سایت درباره این موضوع روز باشد. با تشکر از نویسنده ناشناس این یادداشت، متن آن را بخوانید. منتظر نظرات یا نوشته‌هایی از این دست در موافقت یا مخالفت با بحث برای انتشار در سایت یا درج در بخش کامنت‌های این نوشته هستیم:
حسین: این برنامه جدید مهران مدیری که در مورد برنامه‌های شبکه‌های ماهواره ای فارسی زبان اخیرا روی اینتر‌نت قرار گرفته، مرا به شدت فکری کرده است. فکر نامنظم من هم به نحوی ناپیوسته این مساله را دنبال می کند و هر لحظه موردی به ذهن ام می رسد. بنابراین شکل نوشته‌ام نیز همان حالت گسسته را دارد .
صفر - من از برنامه‌های این شبکه‌های ماهواره‌ای متنفرم و هیچگاه پای آن نمی‌نشینم. همچنان که هیچگاه پای برنامه‌های صدا و سیمای داخل هم نمی‌نشینم .
یکم -آیا تقلید صرف یک هنر است ؟ آیا زوم کردن روی اعمال و رفتار یک عده عقب‌مانده و بازسازی رفتار آنان، محصولی از جنس هنر که خاستگاهش خلاقیت است می آفریند ؟ مهران مدیری نشان داده که متخصص این کار است. تقلید اعمال و رفتار ما بر اساس نوع زندگی مردم ایران. به شهادت این سالها، افراد بسیاری از این راه به شهرت رسیده اند: سید کریم - حمید ماهی صفت - مهران مدیری و....اما آنچه مشهود است اقبال عمومی توده مردم به این گونه مسایل است. ملت ما اصولا لودگی را می پسندند چون سهل الوصول است، از جنس راحت الحلقوم است، به چیز دیگری پیوند دارد و سطحی‌ترین نوع تحلیل یعنی "مقایسه " را می طلبد
دوم -جامعه مخاطب مهران مدیری کدام گروه اجتماعی ست ؟ به نظرمن مخاطبان مهران مدیری و این برنامه متاخرش همان گروهی است که مخاطب آثار خودِ مهران مدیری‌اند. طبقه متوسط که خسته از مناسبات روزانه، پای رسانه - مخصوصا تلویزیون - می نشینند و مصرف می کنند. آری ! آنان فقط وقت را مصرف می‌کنند تا حین آن خستگی بیولوژیکی خود را برطرف کنند. برای آنان اصولا فرقی نمی کند که مجری و صاحب برنامه کیست. آنچه مهم است سرگرم‌کنندگی به سهل الوصول‌ترین روش ممکن است چون انرژی و حوصله برای تفکر و تحلیل برایش نمانده است. این برنامه‌ها عملا عموم جامعه را تخریب می‌کند، چون کارکرد دیگری می یابد: "پایین آوردن سطح سلیقه عمومی". بلایی که اکنون در حادترین شکل ممکن دچارش شده ایم. با استمرار در تماشای این برنامه‌ها، معیارهای زیبایی‌شناسی به شدت نزول می کند، تعقل و خردورزی جای خود را به لودگی فرهنگی داده و در نهایت و با برآیند این عوامل ، مخاطب مسخ این برنامه‌ها می شود . کاملا شبیه داستان مسخ کافکا ناگهان موجود دیگری می شود. موجودی کنترل به دست و مصرف کننده . موجودی مجبور به مصرف . چون این برنامه ها مخدر و مسکن درد روزانه اش بوده، لازم است روزبه روز بر "دوز" آن افزوده شود . آنچنان می‌شود که "اخراجی‌ها " پرفروش‌ترین فیلم می‌شود و سریال "لاست " همه گیر. قدرت رسانه همه گیر و جهانی ست . فیلم "شهر دیوانه "عالیجناب گوستا گاوراس را و یا "حضور" از هال اشبی را دیده اید ؟
سوم - طرح کلی برنامه مهران مدیری، براساس این است که خانواده ای از طبقه متوسط، جهت سرگرمی جلوی تلویزیون نشسته وبه طور اتفاقی شبکه‌هایی را برای دیدن انتخاب می کنند. اینجا حق با مدیری‌ست . حماقت اکثر این شبکه‌ها و برنامه‌هاشان نتیجه‌ای جز بالا آوردن ندارد .اما براساس طرح ایشان که انتخاب اتفاقی این شبکه‌هاست، شاید این خانواده مشتری برنامه‌های دیگری نیز شوند. براساس قانون احتمالات ، شاید این خانواده گیرنده برنامه‌ای شوند که در آن دیگرانی با اعتبار و چهره فرهنگی متفاوت مشغول سخنرانی هستند. آنجا مهران مدیری چه می‌کرد؟ چگونه و با چه ترفندی تقلید می‌کرد؟ کدام کلام ایشان را می‌توانست به مسخره بگیرد و بخنداند ؟ بنابراین این برنامه مهران مدیری نقد این شبکه‌ها نیست چون جامع و کامل نیست. این صرفا کولاژی جهت‌دار است برای خندانیدن.
چهارم - همان احتمال بند سوم را پیگیری کنید. آیا خانواده "اخلاق گرا "و "مصرف کننده "داستان ما برنامه سخنرانی این چهره‌های متفاوت را به همان نحو که برنامه قبلی را تغییر می‌دادند، عوض نمی کردند ؟ آیا این خانواده باز هم به سطل پناه نمی بردند ؟ آیا این نیز تقصیر محتوای برنامه است؟ آیا محتوای الفاظ رکیک است ؟ یا نه ! مخاطب خود علاقه‌ای به این مسایل ندارد؟ شعور او و سطح فرهنگی و علاقه اش به مباحث مقصر نیست؟ بنابراین این خانواده مبنای مناسبی برای ارزشگذاری نیست چون او مسخ شده است .
پنجم - سلیقه ی این خانواده قبل از ورود ماهواره به خانه در دست چه گروهی شکل گرفته است ؟ آیا همین مهران مدیری - به عنوان نمادی از برنامه‌سازی صدا و سیما- از کارگزاران سلیقه‌ساز ایشان نبوده. چیزی که مشهود است سلیقه خانواده‌های ایران، قبل از هر چیز توسط عوامل داخلی شکل می‌گیرد . ملتی در محاصره برنامه های صدا و سیما. وقتی تلویزیون، در عین اینکه از نشان‌دادن ساز موسیقی سرباز می زند و گل و بلبل را موضوع زیبایی شناسی معرفی می کند، گاهی به ناچار یا اشتباه و سهل‌انگاری رکیک‌ترین فحش‌‌ها را از استادیوم فوتبال مستقیما پخش می کند سلیقه ملی به کجا می‌رود ؟ مهران مدیری آن موقع کجا بود ؟ سطل آشغال‌ها کجا بودند ؟ عجیب نیست که این خانواده از رقص بالا بیاورد و از حواشی فوتبال بالا نیآورد؟
ششم - این خانواده نظرش درباره بعضی برنامه‌های صدا و سیما که متاسفانه گاهی در طراحی و ساده‌انگاری و رفتار مجریان به برخی بخش‌های این جنگ مهران مدیری شباهت پیدا می‌کند، چیست ؟
هفتم - در این سالها چیزی که شبکه های ماهواره ای را به تسخیر خود درآوره، سیل سریال های زشت و کریه دوبله به فارسی شده که به زشت ترین و مبتذل ترین روش ممکن سعی در داستان سازی و نشان دادن روابط انسان های مختلف دارند ؟ داستان هایی عجیب با تفکری عجیب و اجرایی عجیب در عجیب ! چرا کنترل تلویزیون خانواده اخلاق گرای داستان ما آنجا را نشانه نگرفت ؟ اگر چنین می شد تکلیف منتقد خردورز ما ، جناب مهران مدیری ، چه بود ؟ آیا بهترین کار برای بازسازی هجو آلود آن سریال های ماهواره، پخش تکه ای از سریال‌های ساخته شده توسط همکاران داخلی مهران مدیری در صدا و سیما نبود؟
سینمای ما تنظیم : سینما و تلویزیون تبیان / مسعود عجمی
