زندگی‌نامه‌ی آیزایا برلین كتاب «زندگی‌نامه‌ی آیزایا برلین» روایتی از عقاید پیچیده از زندگی «آیزایا برلین»، فیلسوف روسی‌الاصل است که با زبانی روشن و پرداختی جذاب، حوادث دوران این فیلسوف و عمل‌کرد او را شرح می‌دهد.
کتاب «زندگی‌نامه‌ی آیزایا برلین»، توسط «مایکل ایگناتیف» به رشته‌ی تحریر درآمده است. ایگناتیف خود نیز فیلسوفی است که لحن سخنش به‌خوبی نشان‌گر این موضوع است كه او، از ستایش‌گران برلین به شمار می‌آید.
با این وجود او دچار ستایش‌گری بی‌رویه از برلین نشده و برای گریز از آن، قالبی داستان‌گونه را برای كتابش برگزیده است. او در این کتاب دلبستگی خود را با نگاهی پرسش‌گر تعدیل كرد.
گردآورنده این اثر وجه اشتراك دیگری نیز با برلین دارد و آن ریشه روس اوست. او نیز نظیر برلین، نژاد روس دارد، اما در كشوری غیر از روسیه به دنیا آمده است. ایگناتیف سال 1947 در تورنتوی كانادا از پدری روس و مادری كانادایی متولد شد. او در رشته تاریخ تحصیل كرد و دكترایش را از دانشگاه هاروارد گرفت.
برلین به شرطی با انتشار زندگی‌نامه‌اش توسط او موافقت كرد كه این کتاب، پس از مرگش و در حالی كه كلمه‌ای از آن را نخوانده است، منتشر شود
آیزایا برلین هیچ‌گاه تمایلی به نوشتن خاطره‌هایش نداشت و به گفته خودش حتی فكر نوشتن خاطره او را به دلهره می‌انداخت اما به اصرار دوستانش نوشتن این كتاب در سپتامبر 1987 آغاز شد.
ایگناتیف از شاگردان برلین نبود و برلین به شرطی با انتشار زندگی‌نامه‌اش توسط او موافقت كرد كه این کتاب، پس از مرگش و در حالی كه كلمه‌ای از آن را نخوانده است، منتشر شود.
زندگی برلین در این اثر از زبان ایگناتیف روایت میشود، در حالی كه او تنها شنوده این روایت‌ها بوده است، با این وجود ایگناتیف لحنی را در این كتاب در پیش می‌گیرد كه گویی در تمام لحظات زندگی برلین حضوری مستمر داشته است.
برلین فیلسوفی سیاسی و منتقد همیشگی عقل‌گرایی، علم‌گرایی، ترقی‌‌خواهی و سازمان‌دهی عقلانی جهانی بود و در مقابل از تفكراتی نظیر تكثر عمل آزاد و اختیار حمایت می‌كرد
ایگناتیف در نگارش این كتاب تنها به گفتههای برلین اكتفا نكرده، بلكه با همسر و دوستان این فیلسوف نیز گفت‌وگوهایی داشته است تا نوشته‌هایش سر و سامان بیشتری بیابند. ایگناتیف از سال 1987، درست ده سال پیش از مرگ برلین، در کنار او بوده، تا از زبان برلین زندگیاش را به روی کاغذ بیاورد. پس ماجرا از روز ششم ژوئن 1909 آغاز میشود.
در همان کودکی آیزایا خواندن آثار بزرگ ادبیات روس را آغاز کرد. در اولین دهه قرن بیستم، اما برای برلین با حوادث تلخی همراه بود. انحلال تدریجی رژیم و فروپاشی مداوم ارتش امپراتوری شوروی از این دست بود. خود آیزایا نخستین رویداد سیاسی را در هفت سالگی به یاد میآورد. قتل راسپوتین و در ادامه انقلاب فوریه.
جالب آن که برای برلین این خاطرهها چندان شیرین نبود. در دهه 1930 وقتی همه از مارکسیسم انقلابی سرخوش بودند، آیزایا ذهنش به گذشته برمیگردد و حوادث سال 1917 را مرور میکند.
ایگناتیف از سال 1987، درست ده سال پیش از مرگ برلین، در کنار او بوده، تا از زبان برلین زندگیاش را به روی کاغذ بیاورد. پس ماجرا از روز ششم ژوئن 1909 آغاز میشود
ایگناتیف چنین میآورد که «خاطرهی سال 1917 در ذهن برلین زنده بود و بر هراس او از خشونت جسمانی و نیز بدگمانی او نسبت به تجربهی سیاسی میافزود و او را وامیداشت تا بر اولویت سازش و فرصتاندوزی که نظم سیاسی را از خشونت و وحشت دور میدارد، تاکید ورزد.»
فضای خفقان و رعبآور آن روزهای شوروی، به رهبری لنین، چارهای برای خانوادهی برلین نگذاشت. مندل پدر و ماری مادر به همراه پسرشان عزم سفر میکنند، به لندن. از نظر ایگناتیف این سفر و داغ غربت تاثیر عمیقی بر آیزایا گذاشت:
«داغ غربت اگرچه رنگ باخت، تا آخر عمر به چشم میآمد؛ گاه به گونهای انتزاعی در احترامی که او برای احساس نیاز به تعلق قائل بود، گاه در بعد سیاسی در اعتقادش به استقلال قوم یهود و نیز در بعد اخلاقی در شیفتگی او به شخصیت‌های حاشیهنشین، مطرود و مغضوب در تاریخ قرن نوزدهم.»
فضای خفقان و رعبآور آن روزهای شوروی، به رهبری لنین، چارهای برای خانوادهی برلین نگذاشت. مندل پدر و ماری مادر به همراه پسرشان عزم سفر میکنند
پس از گذر از دبیرستان، آیزایا در پاییز 1928 به آکسفورد رفت. در ابتدای دوران دانشجویی، برای برلین مسایل سیاسی روز چندان اهمیت نداشت. اما دوری از سیاست تنها در شخصیت برلین نبود. آکسفورد و جو زمانه، اینگونه بوده است. اما با آغاز دهه 1930 زندگی دانشجویی بهگونهای تغییر کرد که آیزایا را پیش از پیش وارد دنیای سیاست کرد.
اما چه شد که آیزایا اینچنین دلبسته سیاست شد و چه شد آکسفورد بهتدریج از زیباپرستی به سیاست گرویید. آیزایا چنین میگوید: «پیروزی هیتلر در انتخابات آلمان، کنارگذاشتن لیرهی استرلینگ و پشتوانهی طلا در انگلستان، تشکیل حکومت ملی و شورشهای بیکاران... هر گفتوگو را بهسوی فضای تیرهوتارسیاسی میکشاند.»
با توصیف چنین فضایی، ایگناتیف بهعنوان نویسنده مخاطب را آماده فصلهای بعدی میکند. که چگونه این فضا سبب شد آیزایا از سوی وزارت اطلاعات و وزارت امور خارجه انگلستان به واشنگتن برود و در مقام یک گزارشنویس اوضاع و احوال امریکاییها و نیز یهودیان آن سرزمین را به گوش انگلیسیها برساند.
میتوان دهه 1930 را یکی از مهمترین دورههای زندگی آیزایا دانست. چه آنجایی که در سن بیستوسه سالگی به کالج ال سولز، بهعنوان اولین یهودی برگزیده به عضویت این کالج درآمد و چه ملاقاتهایی که با بزرگترین و شهیرترین افراد آن دوران انجام داد
از نکتههای جالب کتاب، گفتههای برلین درباره فلسطین و یهودیان است. متفکری که گرچه یهودی بود اما به قول ایگناتیف «قوم خود را از دریچهی چشم عیبجویان نگاه میکرد.» در سال 1934 آیزایا برای نخستین بار به فلسطین سفر میکند. شرح این سفر در فصلی با عنوان «اِخوان» آمده است.
در این فصل است که نظرات برلین درباره یهود و اعراب و مهاجرت به فلسطین آمده است. و این اندیشهاش که «در آن سرزمین مردمی بودند و گوش سپردن به دعاوی این مردم گریزناپذیر بود» نشان از تفکری دارد که فقدان آن تا امروز چه خطرات و خسارتهایی به بار آورده است.
میتوان دهه 1930 را یکی از مهمترین دورههای زندگی آیزایا دانست. چه آنجایی که در سن بیستوسه سالگی به کالج ال سولز، بهعنوان اولین یهودی برگزیده به عضویت این کالج درآمد و چه ملاقاتهایی که با بزرگترین و شهیرترین افراد آن دوران انجام داد.
از نکتههای جالب کتاب، گفتههای برلین درباره فلسطین و یهودیان است. متفکری که گرچه یهودی بود اما به قول ایگناتیف: قوم خود را از دریچهی چشم عیبجویان نگاه میکرد
شرح دیدارش با آنا آخماتووا، ویرجینیا وولف، لودویگ ویتگنشتاین، چرچیل و... از جذابترین بخشهای کتاب هستند. کتاب در هجده فصل سامان یافته و هر فصل به یک دوره چند ساله از زندگی برلین اختصاص دارد. فصلهای «جنگ سرد»، «شهرت» و «لیبرالی افتاده در تنگنا» از خوانندهترین فصلها است.
چاپ نخست كتاب «زندگی‌نامه‌ی آیزایا برلین» در شمارگان 2000 نسخه، 566 صفحه و بهای 115000 ریال منتشر شده است.
بخش کتابخوانی تبیان
