راهکارهای اسلام برای شادی

در مقاله پیش به بررسی برخی از راههای شاد زیستن در زندگی از نظر اسلام پرداختیم و نشان دادیم که اسلام شادی و نشاط را از راههای مشروع مورد تأیید قرار داده و می پذیرد. در این نوشتار به برخی دیگر از راهکارها برای شادی آفرینی در زندگی می پردازیم.

پیش گیری و پیش بینی

از جمله نشانه هایی که اسلام برای مؤمنان برمی شمارد کیاست و زیرکی ایشان است. مؤمن حقیقی نسبت به حوادث و رویدادهای اطراف در زندگی توجه دارد و همه را بطور سنجیده مورد ارزیابی قرار می دهد. بر همین اساس می کوشد از پدید آمدن حوادثی که منجر به ایجاد تنش و اضطراب در زندگی اش می شود تا جایی که ممکن است، جلوگیری به عمل آورد. برای مثال اگر بداند مبلغ وامی را که می گیرد، نمی تواند قسط های آن را پرداخت کند، پیش بینی کرده و از بروز یک محیط ناآرام برای خود و خانواده جلوگیری می کند و یا مثلاً اگر بداند دیر رفتن به سر کار و یا مدرسه عامل به هم خوردن آرامش و شادی اوست پیش بینی کرده و زودتر حرکت می کند. از این رو، با اصل پیش بینی از بروز بسیاری از بداخلاقی ها و ناراحتی ها پیش گیری می کند.

سازگاری با مردم

از جمله مواردی که سبب بروز اضطراب و ناآرامی در زندگی می شود محیط اجتماعی است که انسان در آن زندگی می کند. البته در صورتی شادی در رابطه با مردم از انسان سلب می شود که فرد نتواند روابط اجتماعی خود را تنظیم نماید. به بیان دیگر برای شاد زیستن در اجتماع و در ارتباط با سایر مردم باید مهارت مداراکردن را بدست آورد و بتوان با دیگران سازگاری پیدا نمود.

انسان مؤمنی که می تواند در مشکلات و سختی های اجتماعی با مردم مدارا نماید به خوبی توانسته است زندگی خود را مدیریت نموده و شادی را مهمان دائمی آن گرداند. مهارت سازگاری با مردم از چنان اهمیتی برخوردار است که در روایات اسلامی آن را نشانه نیمی از عقل دانسته اند: مدارا با مردم نیمی از عقل است!

بنابراین برای داشتن زندگی شاد، بی زحمت اول باید عقل ها را به کار انداخت!!!

دیدن نعمت ها

لازمه شاد زیستن جستجوی زیبایی ها و خوبی هاست. برای بدست آوردن شادابی می توانیم در مواجهه با استرس های محیطی از طریق توجه به زیبایی ها و نعمت ها، سختی را برای خود آسان نماییم. به بیان دیگر برای شاد زیستن یکی از راههای مهم دیدن مثبت ها و به قول معروف نیمه پر لیوان زندگی است. مثبت نگری روحیه ای است که برای دستیابی به آن لازم است طرز فکر خود را عرض نموده، با نگاهی دقیق به نعمت های بیشماری که خداوند به انسان ارزانی داشته است بکوشیم تا شادی را به زندگی خود بیاوریم. درواقع از منظر آموزه ها و معارف اسلامی دیدن نعمت های الهی به نوعی شُکر و ستایش آنهاست و همین سبب می شود و روز به روز نعمت های انسان افزوده شود.

به قول شاعر:

بسیار اتفاق افتاده است که کسی با ندیدن نعمت هایی که خداوند به او ارزانی داشته است، مبتلا به مصیبت شده و آنها را از دست داده است. در دیدن نعمت های الهی نکته مهم آن است که هر نوع نعمتی باید مورد توجه باشد و چه بسا نعمت ها و رزق هایی که به نظر ما نیایند امّا با از دست دادن آنها تازه به اهمیت و ارزش آنها پی ببریم. امام علی (علیه السلام) در روایتی آموزنده می فرمایند: دو نعمت هستند که دارنده آنها تا وقتی آنها را دارد ارزششان را نمی داند که عبارتند از سلامتی و امنیت. واقعاً سلامتی و امنیت دو نعمت بزرگ الهی هستند که انسان تا وقتی آنها را از دست نداده است قدر و ارزششان را درک نمی کند.

توجه به نعمت ها و دیدن نقاط مثبت در زندگی نه تنها خود راهکاری مناسب برای شاد زیستن در زندگی است بلکه از این بالاتر خود وسیله ای می شود که انسان را به زندگی سراسر خوبی برساند و آن زمانی است که انسان با توجه به نعمت های الهی در می یابد که واقعاً نمی تواند نعمت های الهی بر خود را بشمارد و آنها را مورد سپاسگزاری و حمد شایسته آنها قرار دهد. در این صورت است که خاضعانه و خاشعانه به درگاه خداوند رحمان و رحیم سر به سجده می ساید و از طریق بندگی الهی آرامش و شادی حقیقی را بدست می آورد.

و این حقیقتی است که خود خداوند بدان اشاره فرموده است که: إن تعدّوا نعمة الله لاتحصوها: اگر بخواهید نعمت های الهی را تنها بشمارید از عهده برنخواهید آمد (چه برسد به آنکه از عهده شکر و حمد آنها برآیید.)

زندگی برای خود!

از دیگر راهکارهای اساسی برای شادزیستن در زندگی آن است که انسان برای خود زندگی کند نه برای مردم! به عبارت دیگر اگر انسان در زندگی بدنبال جلب رضایت مردمان باشد مثل آن پیرمرد و الاغ و نوه اش می شود که نمی دانند بالاخره چه کسی به چه کسی سواری بدهد! اسلام در عین حال که انسان را تشویق می کند که در اجتماع روابط خود را با مردم اصلاح نماید و هرگز از جمع و اجتماع مردم دوری نگزیند و با جماعت همراه باشد، امّا از سوی دیگر هرگز نمی پسندد که انسان اسیر آداب و رسوم ناشایست و نادرست جمیع شود هر چند بی اعتنایی به آن رسومات ناپسند سبب عزلت فرد شود!

در واقع اسلام از سویی به جدّ تأکید می کند که الحقّ مع الجماعة که حقیقت و حق و دست خدا با جماعت است و با عزلت نشینان و زاهدان بریده از اجتماع به شدت مخالفت می کند. به طوری که رسول اکرم (ص) بارها فرمودند که در اسلام زهدمآبی و گوشه نشینی نداریم و ائمه اطهار علیهم السلام در دوران حیات پربرکت خود با کسانی که چنین اندیشه¬ایی داشتند به شدت مخالفت نمودن، از سوی دیگر اگر جماعت و حتی همه مردمان برخلاف رضایت الهی حرکت می نمودند از انسان می خواهد که با عقل و تدبیر خویش نادرست ها را تشخیص داده و از آنها دوری گزیند. ضرب المثل مشهور خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو! در این زمینه اصلاً کاربرد ندارد و نادرست است. زیرا همرنگی با جماعتی که برخلاف آموزه های شرعی و رضایت الهی گام برمی دارند نه تنها مانع از رسوایی نمی شود بلکه خود رسوایی عظیم اخروی را به همراه دارد. بر همین اساس است که در قرآن گزارش داده شده است که اسلام هرگز استدلال بت پرستان را نمی پذیرد که آنها این رویه و عمل خود را سنت پدران و اجداد خود معرفی می کنند و از آنهامی خواهد که با عقل خود خویشتن را از قید و بندهای ناصواب جماعت نجات دهند.

کمک به فقرا و مستمندان

از دیگر راهکارهای شادزیستن در زندگی کمک به فقرا و مستمندان است که این عمل سبب ایجاد روحیه همدلی و نشاط درونی در انسان می شود. امّا نکته مهم در این میان آن است که کمک به فقرا نیز باید بخاطر خدا باشد وگرنه کمک به آنها بخاطر ایجاد شهرت و یا حتی ایجاد حسّ نشاط درونی در خود هیچکدام مورد توصیه نیست. در واقع انسان مؤمن با کمک به فقرا هرچند از نشاط درونی برخوردار می گردد امّا هدفش الهی است و کسب رضایت خداوند را قصد می نماید. بر همین اساس است که در روایات ما آمده است که امامان معصوم (ع) وقتی صدقه می دادند، دست خود را می بوسیدند. زیرا می فرمودند این دست که صدقه را به دست فقیر داد با دست خدا تلاقی پیدا کرده است و صدقه پیش از آن که به دست فقیر برسد، به دست خود خدا می رسد. بنابراین کمک به فقرا و صدقه دادن علاوه بر تقویت روحیه ایثار و فداکاری و جلب رضایت خداوند، از راهکارهای اساسی برای شادزیستن از منظر اسلام است.

نتیجه گیری

راهکارهای اسلامی برای شادزیستن علاوه بر آبادانی دنیای مؤمنان و فراهم آوردن زندگی پر نشاط و سرور برای آنها، آخرت ایشان را نیز آباد می گرداند به شرط آنکه جلب رضایت الهی همواره سرلوحه عمل ایشان باشد.

باشد که شما و ما نیز از شادان دنیا و آخرت باشیم!!

منابع و مآخذ

1- قرآن کریم

2- نهج البلاغه- شرح علامه جعفری

3- بیست اصل در تربیت- علی محمد رفیعی محمدی

4- نهج الفصاحة- مجموع سخنان گهربار رسول اکرم (ص)

5- سیره پیامبر اعظم (ص)- پژوهشکده باقرالعلوم (ع)

6- 240 اصل خانوادگی از منظر شهید مطهری

7- تفریح در اسلام- شهیدبهشتی

8- گفتار فلسفی (جوان)- علامه فلسفی