نگاهی به فیلم دیگری ساخته مهدی رحمانی

زندگی ادامه دارد

سینمای ایران همیشه دچار یك مشكل بوده است. گروهی از فیلم‌ها را منتقدان به عنوان سینمای بدنه شناخته‌اند و از همان ابتدا خود را از آن جدا كرده‌اند و در مقابل مخاطبان عام  گروهی از فیلم‌ها را، نادیده كنار گذاشته‌اند. به این ترتیب ما كمتر شاهد فیلم‌هایی بوده‌ایم كه میان این دو طیف (مردم و منتقدان) آشتی برقرار كند. در این میان شاید بتوان محدود فیلم‌هایی از داریوش مهرجویی، ناصر تقوایی و مسعود كیمیایی اشاره كرد كه توانسته‌اند مخاطب خاص و عام را به طور همزمان راضی كنند.

مهدی رحمانی، كارگردان فیلم «دیگری» در نخستین تجربه بلند سینمایی خود قصد دارد مخاطب جدی و عام سینما را در یك سالن و كنار هم بنشاند. در نگاه نخست، او داستانی را برگزیده است كه بیشتر از آن‌كه برای مخاطب عام خوش آیند باشد، با سلیقه منتقدان و جشنواره‌ها همخوان است. رحمانی در این فیلم داستان زنی روستانی  را روایت می‌كند كه شوهرش را از دست داده. زن جوان به مردی كه همكار و دوست شوهرش بوده، علاقه‌ای پنهان دارد و مرد نیز كه به تازگی همسرش را از دست داده است، می خواهد با زن ازدواج كند.

روایت رحمانی از این قصه، روایت یك شیدایی نیست، حكایت زندگی است با همه خشونت‌ها و سختی‌هایش، با همه زیبایی و امیدواری‌هایش. او همه تلاش‌اش را می‌كند تا واقعیت‌ها را به نمایش بگذارد. تا این‌جا كار، فیلم «دیگری» مخاطب عام را به احتمال فراوان خوش نمی‌آید. اما رحمانی با استفاده از شگردهایی، این روند را تعدیل كرده است.

در نخستین مرحله، او به جایی آن‌كه شیدایی زن و مرد را به تصویر بكشد، به دوستی مرد( آقا ابراهیم) و پسر زن ( رضا ) پرداخته است، چرا كه نه سنت روستا اجازه می‌دهد و نه چنین چیزی چندان با واقعیت كنار می‌آید. در ابتدا پسرك،‌ مرد را دوست ندارد و حتی در برابر اوست. مرد پیش از این شریك و همكار شوهر مرحوم زن است و آن دو یك وانت داشتند كه با آن كار می‌كردند. حالا عمو می خواهد كه وانت را بفروشند.

ابراهیم و رضا برای فروش وانت به شهر می‌روند و هرچه پیش می‌رود، این دو به هم نزدیك‌تر می‌شوند. تلاش نزدیك شدن ابراهیم به پسرك و برقراری رابطه عاطفی با او، كم از این شیدایی عاشقانه ندارد. ابراهیم دوست دارد رضا پسرش باشد.

در كنار این رابطه دوستان كه به شكلی دراماتیك ( = نمایشی ) در فیلم اجرا می‌شود و تماشاگر را با خود همراه می‌كند، رحمانی در استفاده از بازیگران نیز هوشمندانه عمل می‌كند. او برای نقش ابراهیم از بازی محمدرضا فروتن سود می‌جوید و برای بازی در نقش مادر رضا، از مریلا زارعی. دو بازیگر نیز تاثیرگذار و خوب بازی كرده‌اند و افزون بر نام خود، به گونه‌ای باورپذیر به ایفای نقش پرداخته‌اند.

رحمانی به مانند فیلم‌هایی كه این روزها بیش از پیش بر پرده می‌روند، نگاهی انتقادی به مناسبات اجتماعی دارد. او در خطی موازی با قصه اصلی،‌ بستری از اجتماع را پیش روی ما قرار می‌دهد و این نكته نیز سبب می‌شود تا میزان همذات‌پنداری مخاطب با داستان بیشتر شود. پایان تلخ فیلم، آن‌جا كه ابراهیم و رضا از شهر بر می‌گردند و می‌بینند كه مراسم عروسی برپا شده و عمو و مادر بر سر سفره عقدند، چندان مورد پسند مخاطب عام نبوده است. اما تماشاگران سینما در چند سال اخیر، فضایی از این دست را بسیار بر پرده دیده‌اند و می‌توانند با آن كنار بیایند.

نمی‌توان نقش موسیقی را در این فیلم ندیده گرفت. بابك میرزا خانی نوعی موسیقی را با فضایی خاص در این فیلم خلق كرده است، نمونه‌ای كه در ان صدای سازهایی از جنس به ظاهر متفاوت در كنار یكدیگر قرار می‌گیرند و به نوعی فضای ناكجاآبادی خلق می‌كنند. انگار صداها برای نمایش غربت آقا ابراهیم و رضا نواخته شده‌اند.

«دیگری» به عنوان نخستین فیلم بلند، اثری قابل قبول است. اما به طور قطع اشكلاتی نیز بر كار وارد است. حركت‌های گاه بی‌فایده و بی‌هدف دوربین، میزانسن‌هایی كه با مفهوم هماهنگی كمی دارند و مسایلی از این دست می‌توانند به عنوان نقاط ضعف فیلم عنوان شوند، اما این مسایل در بطن روایت و سرگشتگی شخصیت‌ها كم‌رنگ می‌شوند.

سجاد صاحبان زند

بخش سینما و تلویزیون تبیان