آب و هوا در فضا چگونه است!؟

SpaceWeather.com یکی از پایگاه های اینترنتی تخصصی معروف و معتبر در زمینه آب و هوای فضایی (به ویژه برای منجمان آماتور) است که اطلاعات ارزشمندی با موضوعات اخبار روز، ارائه و تحلیل اطلاعات دریافتی از منابع معتبر در مورد خورشید و فعالیت های آن، سیارک های تهدید کننده زمین و... در اختیار کاربران قرار می دهد.

این پایگاه اطلاعات جامع و کاملی را پیرامون پدیده های سماوی قابل رویت در اختیار علاقه مندان قرار می دهد که برای فعالیت های رصدی بسیار مفید و مناسب هستند. البته تمرکز بیشتر این پایگاه بر روی موارد مربوط به خورشید است که اطلاعات دقیقی را درباره تنها ستاره منظومه شمسی در اختیار منجمان قرار می دهد. طبق وعده ای که در مطلب گذشته داده شده بود، در این نوشته سعی شده است قسمتی از این پایگاه برای علاقه مندان به نجوم و ستاره شناسی معرفی شود.

صفحه اصلی وبگاه، به سه بخش عمده تقسیم می شود. ستون سمت چپ داده های آب و هوای فضایی را که غالباً مربوط به خورشید است، به همراه تحلیل و پیش بینی در اختیار کاربران قرار می دهد. ستون وسط، به اخبار و وقایع مرتبط با آب و هوای فضایی اختصاص داده شده است. اطلاع رسانی وقایع رصدی، گالری پدیده های مختلف رصدی مانند بارش شهابی یا خسوف و کسوف، سیارک های تهدید کننده زمین و پیوندهای مهم و مفید، از دیگر بخش های قرار گرفته در ستون وسط است. ستون سمت راست هم، بخش هایی نظیر آرشیو اطلاعات گذشته سایت، پیوند ارسال تصاویر و البته چند پیوند به سایت های جالبی که کمابیش با مبحث آب و هوای فضایی در ارتباطند را در دل خود جای داده است. در ادامه، بخش های مختلف این وبگاه معرفی شده است.

معرفی قسمت های مختلف:

Current conditions: در این بخش، وضعیت آب و هوای فضایی در هر لحظه، به استناد اعداد و ارقام به نمایش در آمده است. داده های مربوط به سرعت و چگالی باد خورشیدی از یک طرف و اطلاعات مربوط به رصد شراره های خورشیدی در طول موج اشعه X از طرف دیگر، می تواند به عنوان داده های ورودی به سامانه های پیش بینی کننده آب و هوای فضایی مورد استفاده قرار گیرد تا براساس آن، پیش بینی های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت ارایه شود. پیش بینی صحیح در این بخش، می تواند از بروز خسارت های بسیار، جلوگیری نماید.

Daily sun: در هر روز یک تصویر از خورشید که توسط تلسکوپ فضایی SOHO تهیه شده است، در این بخش به نمایش در می آید. تصویر مذکور، پیش از این توسط متخصصین و نرم افزارهای مربوطه بررسی شده و لکه های خورشیدی موجود در آن مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتیجه آنالیز هر تصویر نیز، در ذیل آن بیان می شود. یکی از روش های پیش بینی آب و هوای فضایی، بررسی و تحلیل همین لکه های است.

Sunspot number: در این بخش، تعداد لکه ها ذکر می شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه بر روی عبارت What is the sunspot number کلیک نمایید.

Spotless Days: در بخش Spotless Days آمار روزهای بدون لکه های خورشیدی مشخص شده است. تحلیل و بررسی این آمار در طی چندین سال، خود می تواند به عنوان یک مدل از آب و هوای فضایی، جهت پیش بینی میان مدت یا بلند مدت تعریف شود. نمونه ای از این مدل ها، چرخه 11 ساله فعالیت های خورشید است.

The Radio Sun: در این بخش نیز اطلاعات مربوط به رصد رادیویی خورشید ذکر شده است که می تواند مورد استفاده محققان نجوم رادیویی قرار گیرد.

Current Auroral Oval: شفق های قطبی، یکی از پدیده های متاثر از تغییرات آب و هوای فضایی اند. در این بخش، نموداری از چگونگی وضعیت گسترش این شفق ها در هر لحظه ارائه شده است. همچنین از طریق پیوندهای ذیل تصویر، قادر خواهید بود تا وضعیت شفق های قطبی را در اروپا، آمریکا، نیوزلند و قطب بررسی کنید.

Planetary K-index: دانشمندان دانشگاه Cornell با هزاران مشاهده، شاخصی را با عنوان KP ، برای نمایش جنوبی ترین لبه شفق های قطبی تعیین کرده اند. در بخش Planetary K-Index مقدار آندیس KP نمایش داده شده است. این مقدار در گزینه Now  هر سه ساعت یک بار به روز می شود و حداکثر مقدار آن در هر 24 ساعت نیز در ذیل آن به نمایش در می آید جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به بخش explanation  مراجعه نمایید.

خورشید، به عنوان یک مغناطیس و آهن ربای بزرگ، بر روی میدان مغناطیسی سیارات دارای میدان مغناطیسی تاثیر می گذارد. میدان مغناطیسی زمین همانند حبابی زمین را در بر گرفته است که به آن مگنتوسفر می گویند. بادهای خورشیدی، شکل ظاهری این حباب را تغییر می دهند که البته  خود این تغییر شکل، نوعی تغییر وضعیت در آب و هوای فضایی به حساب می آید. شاخص Bz متغیری است که میزان و جهت تغییر شکل میدان مغناطیسی بین سیاره ای را مشخص می کند و خود متاثر از  بادهای خورشیدی است. در بخش Interplanetary Mag Field  میزان و جهت این شاخص مشخص شده است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، به بخش explanation مراجعه نمایید. شاخص های KP و BZ موضوعات بسیار جالبی برای مطالعه و پژوهش به حساب می آیند که تاکنون در ایران کمتر مورد بحث و پژوهش قرار گرفته اند.

Coronal Holes: حفره های تاج موجود در تصاویر خورشید با طول موج های مختلف می تواند بیانگر شکل گیری جریانی از بادهای خورشیدی باشد. در تصاویر این بخش، حفره های تاج خورشیدی مورد بررسی قرار گرفته است که با توجه به مشخصه های استخراج شده از آن، زمان رسیدن بادهای خورشیدی به زمین محاسبه می شود.

نویسنده: علی رضا حکیمی

برگرفته از: ماهنامه آسمان شب شماره 7

فرآوری برای تبیان: م.ح.اربابی فر

بخش دانش و زندگی