سرانجام قیامت فرا می رسد (1)
با یک صیحه عظیم قیامت آغاز می شود. «روزى كه همگان صیحه رستاخیز را به حق مىشنوند، آن روز، روز خروج (از قبرها) است»! (یَوْمَ یَسْمَعُونَ الصَّیْحَةَ بِالْحَقِّ ذلِكَ یَوْمُ الْخُرُوجِ)اسرافیل در صور می دمد قبرها شکافته خواهد شد و مردگان سر از قبور برداشته به سرعت به سمت پروردگارشان می شتابند. وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ":قبرها شكافته مىشود، و مردگان بیرون مىآیند (انفطار،4) در جای دیگری می فرماید زمین بسرعت از روى قبرها شكافته مىشود و از آن خارج مىگردند» (یَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً«ق ،44»)
به تعبیر قرآن، وقتی آدمی از قبر خود برمی خیزد، با حیرت و اضطراب، به حق بودن وعده های الهی اعتراف می کند. وَ نُفِخَ فِی الصور فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلى رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ (51،یس )قالُوا یا وَیْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ (52)و (چون بار دوم) در صور دمیده شود به ناگاه همه از قبرها به سوى خداى خود به سرعت مىشتابند. و گویند: اى واى بر ما، كه ما را از خوابگاهمان برانگیخت؟ این همان وعده خداى مهربان است و رسولان همه راست می گفتند.
ظاهرا همه باید به جایی که صحرای محشر نام دارد بروند و در آنجا منتظر امر پروردگار باشند. مردم در محشر سختی ها و رنج هایی را تحمل می کنند که بعضی ناشی از هیبت و شرایط مخصوص آن و بعضی مربوط به اعمالشان است. تنگی جا، بسیاری جمعیت، وحشت و اضطراب، گرسنگی و تشنگی و طول کشیدن زمان حساب و کتاب از جمله سختی های محشر است. از آنجا که همه نگران سرنوشت خود هستند و کسی به فکر دیگری نیست همه فریاد می زنند نفسی نفسی :خودم خودم ؛آنچنان كه خداى تعالى میفرماید: یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ وَ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِیهِ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ «عبس 34» روزى كه فرار مىكند مرد از برادرش و مادر و پدرش و از همسر و برادرش، براى هر مردى از ایشان كارى است كه او را از هر چیز بىنیاز میكند. (ارشاد القلوب-ترجمه رضایى، ج1، ص: 142)
امام على(ع) در ضمن سخن گفتن از حوادث محشرمی فرماید: «چون روز قیامت فرا رسد، خداوند تبارك و تعالى آنان را بىسلاح و گنگ و برهنه و بىریش از گورهاشان بیرون مىآورد و در یك بیابان قرار مىدهد، در روشنى آنان را به راه مىاندازد، و درتاریكى گرد هم جمعشان مىكند، تا آن گاه كه به گردنه محشر برسند، و از پیش رفتن بازشان دارند، و در این هنگام است كه سخت به نفس زدن مىافتند، و عرق ریختن تنهاشان افزایش پیدا مىكند، و كارها بر ایشان سخت مىشود، و به نالیدن و ضجه كشیدن مىافتند و بانگ بلند برمىدارند»، ... و این اولین هول و هراس از اهوال قیامت است»، «پس جبّار تبارك و تعالى از بالاى عرش خود در سایههاى فرشتگان به آنان توجه مىكند، و فرشتهاى از فرشتگان به فرمان او در میان آنان ندا مىكند كه: اى گروه آفریدگان! خاموش باشید و به منادى جبّار گوش دهید اولین ایشان چنان ندا را مىشنوند كه آخرین ایشان»، ... پس بانگهاشان فرو مىشكند، و چشمانشان فرو مىافتد، و بندهاى بدنشان به لرزه درمىآید، و قلبهاشان آشفته مىشود، و سرهاشان را به طرف ندا كننده بلند مىكنند و سخت متوجه او مىشوند»، گفت:
«پس در این هنگام كافر مىگوید كه این روزى سخت است یَقُولُ الْكافِرُونَ هذا یَوْمٌ عَسِر(قمر ،8)».( نورالثقلین ج 5، ص 175)
یکی از ویژگی های محش ر،فراوانی فرشتگان و تسلطشان بر اموراست. تمام خلایق هرچه زیاد باشند در محاصره فرشتگان قرار دارند. علامه مجلسى(ره) در بحارالانوار روایت نموده از حضرت صادق علیه السّلام چون روز قیامت شود، حق تعالى جمیع خلایق را در زمین مسطحى جمع فرماید(و اذا الارض مدت) و امر نماید بسوى ملائكه آسمان دنیا كه در صفحه محشر نازل شوند، پس اهل آسمان اول كه دو برابر جمعیت انس و جن باشند نازل شده و اطراف خلایق را احاطه نمایند، بعد از آن اهل آسمان دوم، و همچنین تا تمام اهالى و ساكنان آسمانهاى هفتگانه در صحراى محشر فرود آیند، و ملائكه هفت سرادقات آسمانها، خلایق را احاطه نمایند؛ آنگاه منادى از جانب پروردگار ندا نماید: «یا معشر الجن و الانس ان استطعتم ان تنفذوا من اقطار السموات و الارض فانفذوا ...(الرحمن ،33)»: اى گروه جن و انس اگر مىتوانید از كرانههاى آسمان و زمین راه فرارى یافته بگریزید این كار را بكنید، لیكن از حساب ما و عذاب ما گریزى ندارید، مگر با حجت و عذر موجه .(ترجمه المیزان، حدیث از نور الثقلین ،ج 5،ص 194،ح38)
دیگر سختی قیامت گرسنگی و تشنگی آن است وقتی حشر و نشر ما با همین بدنهای دنیوی مان است احتیاجمان به آب و غذا جدی است. بیشترین گرسنگی قیامت برای کسانی است که در دنیا پرخوری کردند. ابو جحیفه گوید: خدمت رسول خدا صلى اللَّه علیه و اله رسیدم در حالى كه از پرخورى آرغ مىزدم، رسول خدا فرمودند آرغ نزنید و زیاد نخورید، و بدانید كسانى كه در دنیا زیاد مىخورند روز قیامت گرسنه خواهند شد. (ایمان و كفر، ترجمه الإیمان و الكفر بحارالانوار، ج1، ص587)
اما بزرگترین هراس روز قیامت مربوط به ورود جهنم و رویت آن است . رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله فرمود: جبرئیل «مرا خبر داد در آن میان كه مردمان در صحراى محشر ایستادهاند ناگاه خداى تعالى فرمان دهد فرشتگان مأمور آتش را كه جهنم را بكشند پس هفتادهزار فرشته جهنم را بكشند و به صحراى محشر آورند. سپس مردمان دریابند گرمى و شراره آن را از فاصله یك ماه راه كه با مركب تندروى طى شود. شراره آتش شعله ور شود و پرواز كند و بالا رود.»
پس هر گاه بصحراى محشر نزدیك شود تیر مىاندازد از آن شراره مانند تیرى كه هدفى ندارد یا بهدف نمیرسد. پس بجا نمىماند در آن روز پیغمبرى و نه وصى پیغمبرى و نه شهیدى مگر این كه بزانو درآید و غیر از پیامبران كه دیگر از مردم باشند برو مىافتند و تمام فریاد مىزنند پروردگارا ما را نجات ده مگر تو اى پیغمبر خدا زیرا كه تو ایستادهاى مىگوئى پروردگارا من و فرزندانم و شیعیانم و دوستان فرزندانم را نجات بده.
پس پیغمبر از خدا میخواهد كه جهنم از ایشان دور شود سپس خداى تعالى فرمان میدهد بمأمورین جهنم كه دوزخ را بجاى خویش برگردانند و این كلام در تفسیر كلام خداى تعالى است كه در سوره فجر میفرماید: وَ جِیءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ ی یَتَذَكَّرُ الْإِنْسانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّكْرى(فجر 23)
و چنین روزى جهنم آورده شود كه پند بگیرد انسان و كجا پند گرفتن در چنین روزى براى او سودمند است. (ارشاد القلوب-ترجمه رضایى، ج1، ص:142)
نوشته انسیه نوش آبادی – بخش اعتقادات تبیان