مبانی استخاره و تفأل

کتاب «كندوكاوی درباره استخاره و تفال» نوشته ابوالفضل طریقه‌دار،از جنبه‌های مختلف به بحث درباره مبانی، روش‌ها و انواع استخاره از دیدگاه قرآن و روایات می‌پردازد.

به گزارش ایبنا، عقل، نعمت بزرگی است كه خداوند متعال به بشر ارزانی داشته است. انسان با چراغ عقل می‌تواند راه‌های تاریك زندگی را به سهولت طی كند و از خطرگاه‌های آن به سلامت بگذرد. هر كس كه این چراغ را در خود فروزان نگه داشت دنیا و آخرت او روشن و پرفروغ است. در قرآن، سفارش زیادی به باروری عقل و هم بهره‌وری از آن شده است.

تكیه بر عقل و استفاده از این چراغ روشنی‌بخش، تا آن حد پراهمیت است كه در شرع هم یكی از منابع استنباط احكام به شمار می‌رود و رابطه تنگاتنگی میان آن دو برقرار است.

پس عقل، چراغی است هم دوش شرع كه در مسیر استنباط احكام، نور می‌پاشد و فقیهان را در عبور از قله‌های صعب‌العبور اجتهاد مدد می‌رساند.

در اعتقادات اسلامی به عواملی كه در تصمیم‌سازی خردمندانه دخیل‌اند و عقل را در حقیقت‌یابی و شفاف‌اندیشی، مدد می‌رسانند، تاكید فراوان شده است كه مهم‌ترین آنها «مشورت» است.

مشورت ـ ‌كه همان «اندیشه جمعی» است ‌ـ بسیاری از گره‌های كوری كه عقل فردی، قادر به گشودن آنها نیست به راحتی می‌گشاید و بر نقاط تاریك نور می‌تاباند. پیامبر خدا(ص) ـ‌ كه عقل كل نامیده شده ‌ـ از طرف خدا موظف بود كه در برخی از كارها با اصحاب خود مشورت كند.

با مشورت، نقص عقل فردی تا حدود زیادی جبران می‌شود و مجموعه‌ای از اطلاعات و تجربیات گران‌بها، كه دیگران در طی سال‌های بسیاری بدان‌ها دست یافته‌اند، به آسانی در دسترس قرار می‌گیرد. كسانی كه به مشورت معتقدند و حاصل آن را در عمل به كار بسته‌اند از زیان‌های مادی و معنوی فراوانی جسته‌اند.

در واقع ما در این مشورت‌ها، خیر و خوبی خود را می‌جوییم؛ كاری را در نظر گرفته و درباره آن، اندیشه كرده‌ایم ولی از یك سو به خاطر پیچیدگی موضوع و از سوی دیگر، برد محدود تفكر، هنوز در تردیدیم، پس به ناچار عقل‌های دیگر را هم به یاری می‌طلبیم تا ما را در جهت ادراك و هشیاری، كمك كنند.

استخاره در میان تعداد كثیری از اقشار مختلف جامعه از زن و مرد، شهری و روستایی از پزشك و مهندس تا روحانی و مرجع تقلید، از كارگر و تاجر و كاسب تا حقوق‌دان و نویسنده و معلم و روشن‌فكر، معتقدان پروپاقرصی دارد. ولی تعداد قابل ملاحظه‌ای از این افراد، اولاً هنگام رجوع به استخاره را نمی‌دانند و یا به پیش شرط‌های آن، وقوف و توجه چندانی ندارند، به طوری كه قبل از تفكر و سنجش و مشورت، فوراً به استخاره متوسل می‌شوند.

دوم این كه از انواع استخاره، فقط استخاره با قرآن و تسبیح و كاغذ(رقعه) را می‌دانند و از گونه‌های دیگر آن، یعنی، استخاره مطلق، قلبی و مشورتی بی‌اطلاع‌اند. شاید از همین‌روست كه استخاره در نزد مخالفان، دعوت به ترك اندیشه و مشورت، تلقی شده است، حال آن كه استخاره به موقع و به جا و با رعایت تمامی آداب و پیش شرط‌های آن، مرحله نهایی خردورزی است و به هیچ‌رو، ذبح تفكر و ترك مشورت و دعوی غیب‌دانی و آینده‌خوانی نیست.

خصوصاً سه نوع استخاره مطلق، قلبی و مشورتی ـ‌ كه روش و آداب آنها در كتاب حاضر آمده است‌ ـ مرحله تكمیلی و ضروری هر تصمیم‌گیری عاقلانه و سنجیده است. عقل سلیم حكم می‌كند كه كارها با اراده قوی و دل‌گرمی و «گواهی خاطر» آغاز شود تا فرجامی نیكو داشته باشد.

استخاره، صرفاً یك تضرع شدید درونی و شخصی و یك نوع حالت عرفانی است كه در لحظه تردید و دو دلی به فرد استخاره كننده دست می‌دهد، به طوری كه با همه وجود، خود را از درون با مبدا اعلی پیوند می‌زند و از او راه و چاره می‌طلبد. از همین‌روست كه در احادیث معصومین(علیهم‌السلام) وارد شده است كه: «هركس خودش استخاره كند». چنان‌كه علامه مجلسی(ره) می‌گوید: «سیدبن طاووس(ره) گفته است: "من حدیث صریحی ندیده‌ام كه كسی برای دیگران استخاره كند و اصل آن است كه هركس برای خودش، استخاره نماید".

علامه مجلسی در بیان این مطلب می‌گوید: «اولی و احوط آن است كه هركس برای خودش استخاره كند، زیرا ما هیچ حدیثی نداریم كه شخصی به وكالت از دیگری استخاره نماید، و اگر وكالت در استخاره، جایز و یا بهتر بود، شایسته و سزاوار بود كه اصحاب، از امامان(علیهم‌السلام) تقاضای استخاره نمایند و اگر چنین چیزی می‌بود، نقل می‌شد و دست‌كم، یك روایت در این مورد به ما می‌رسید. به علاوه آن‌كس كه مضطر و حاجت‌مند است، اگر خودش استخاره كند به اجابت نزدیك‌تر است و دعای او به اخلاق در نیت، نزدیك‌تر است».

چاپ هفتم کتاب «كندوكاوی درباره استخاره و تفال» در شمارگان 700 نسخه، 220 صفحه و بهای 29000 ریال راهی بازار نشر شد.