تبیان، دستیار زندگی
همه ‌ی افراد جامعه‌ ی ما بورس را نمی ‌شناسند و با نحوه ‌ی سرمایه ‌گذاری در آن و فواید و سودمندی‌ های ناشی از آن آشنا نیستند. این در حالی است.....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بورس در بیست دقیقه

بورس

بخش اقتصاد- همه ‌ی افراد جامعه‌ ی ما بورس را نمی ‌شناسند و با نحوه سرمایه ‌گذاری در آن و فواید و سودمندی‌ های ناشی از آن آشنا نیستند. این در حالی است که آشنایی با بورس و فعالیت در آن می ‌تواند در زندگی اقتصادی مردم بسیار مؤثر باشد. تا همین سال ‌های اخیر، بیشتر مردم پس‌ اندازهای خود را فقط در بانک ‌ها نگهداری می ‌کردند و با راه‌های دیگر استفاده از اندوخته ‌های خود آشنا نبودند. اما امروزه بسیار شنیده می ‌شود که راه دیگری هم برای استفاده از پس‌ اندازها وجود دارد و آن این است که یک فرد عادی می ‌تواند در مالکیت واحدهای تولیدی و تجاری بزرگ مشارکت نماید و از نتایج مشارکت و سرمایه‌ گذاری خود به سادگی بهره ‌مند شود. اما به راستی چگونه ممکن است یک فرد عادی با سرمایه ‌ای اندک در سرمایه ‌گذاری‌ های بزرگی شریک شود در حالی که نه شرکای خود را می‌ شناسد و نه امکان کسب اطلاع از نحوه‌ فعالیت، میزان هزینه‌ ها، درآمدها و ... دارد؛ گذشته از این، اصلاً چنین کسی چگونه می‌ تواند از حساب و دخل و خرج این مرکز تولیدی که در آن مشارکت کرده است آگاهی پیدا کند؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که، بورس امکان هر آنچه را که برای سرمایه‌ گذاری و مشارکت در این مراکز لازم است فراهم آورده و علاوه بر نظارت دقیق بر فعالیت‌ های این مراکز، مطابق قانون مدافع حقوق سرمایه‌ گذاران است.

در این مجموعه مقالات سعی شده است خواننده با ساز و کارهای قانونی بورس آشنا شود و با توضیحات ساده در مورد فعالیت‌ های مختلف آن، از جمله نحوه‌ی خرید و فروش، راه‌های مختلف سرمایه‌ گذاری، فواید سرمایه ‌گذاری و .... آگاهی پیدا کند و اطلاعات اساسی و اولیه‌ ی مورد نیاز خود را کسب نماید.

تاریخچه

اندیشه ‌ی ایجاد بورس زمانی شکل گرفت که عده‌ ای از بازرگانان اروپایی از فعالیت ‌های تجاری خود ضرر کردند، بنابراین به فکر راه ‌حلی افتادند تا به وسیله ‌ی آن بتوانند جلوی این ضرر را بگیرند و یا آن را به حداقل برسانند. نتیجه آن شد که تعدادی از بازرگانان عده ‌ای را در فعالیت ‌های خود شریک کردند تا با این روش سود و زیان احتمالی را با آنها تقسیم کنند. این تجربه موفقیت ‌آمیز بود لذا به تدریج هر تاجری سعی می‌ کرد تا فعالیت ‌های تجاری خود را با این روش ادامه دهد؛ به خصوص که این روش برای افرادی که فعالیت ‌های بزرگ اقتصادی انجام می ‌دادند بسیار مطلوب ‌تر بود. رفته رفته این تجربه قانونمند شد و به تشکیل شرکت‌ های سهامی تبدیل گردید. اولین تجربه مربوط به تشکیل یک شرکت سهامی در کشور روسیه بود که در سال 1353 میلادی تصمیم گرفت کالاهایی را بدون این که آفریقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسیا و چین ببرد و این کاری بود که احتمال ضرر در آن بیشتر بود. برای انجام این کار عده ‌ای از تجار سرمایه ‌ی لازم را تأمین کردند و هر کس به نسبت سرمایه ‌ی خود در سود و زیان شرکت شریک شد و این کار با موفقیت صورت گرفت. بعدها با گسترش مبادلات در اروپا به سرمایه‌ های زیادتر و شرکای بیشتری نیاز شد. برای این کار نیاز به مراکزی بود تا بتوان بین سرمایه‌ گذاران و سرمایه‌ پذیران رابطه برقرار کرد. چنین مراکزی تأسیس شدند و بورس نام گرفتند. اولین بورس دنیا در قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند تشکیل شد و امروز اکثر کشورهای جهان دارای بورس هستند. در ایران نیز در سال 1345 قانون تشکیل بورس به تصویب رسید و از 15 بهمن‌ ماه سال 1346 آغاز به کار کرد.

در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی ‌های واقعی و دارایی‌ های مالی، مورد معامله قرار می ‌گیرند.

بورس چیست؟

برای شناخت بورس و آشنایی بیشتر با آن بهتر است از "بازار" و تعریف آن شروع کنیم. در یک تعریف ساده، می‌ توان گفت که، بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت می‌ گیرد؛ و ساده ‌تر این است که بگوییم هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه‌ برقرار شود و معامله‌ ای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است. این شرایط می ‌تواند مکان خاصی باشد یا شبکه ‌ای ارتباطی مثل اینترنت.

در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی ‌های واقعی و دارایی‌ های مالی، مورد معامله قرار می ‌گیرند. دارایی ‌های واقعی همان دارایی ‌های فیزیکی هستند مثل زمین، ساختمان و انواع کالا مانند ماشین، لوازم خانگی و .... اما دارایی‌ های مالی دارایی‌ های کاغذی و بهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت. بورس‌ بازاری است که در آن دارایی‌ های مختلف مورد معامله قرار می‌ گیرد. از این رو، انواع بورس‌ ها را می ‌توان به سه دسته ‌ی کلی بورس کالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار طبقه ‌بندی کرد.

1- بورس کالا:

بازاری که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می‌ گیرد و به طور منظم و دائم فعال است بورس کالا نام دارد. در بورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌ گیرد. هر بورس کالایی را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار می‌ گیرد نام ‌گذاری می‌ کنند. مثلاً بورس نفت و بورس گندم.

2- بورس ارز:

در بورس ارز، همان طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پول‌ های خارجی انجام می ‌گیرد. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشم‌ گیری دارد.

3- بورس اوراق بهادار:

در بورس اوراق بهادار دارایی ‌های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و ........ مورد معامله قرار می ‌گیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل می ‌شود " بورس اوراق بهادار" می ‌گویند ولی ما در این نوشته برای اختصار آن را بورس یا بورس اوراق بهادار می‌ گوییم.

بورس‌ ها را می ‌توان به سه دسته ‌ی کلی بورس کالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار طبقه ‌بندی کرد.

بورس اوراق بهادار چه می ‌کند؟

کار اصلی بورس اوراق بهادار این است که زمینه ‌ای فراهم می ‌آورد تا دو گروه از مردم، به طور قانونی، در یک فعالیت اقتصادی شریک و علاوه بر تأمین نیازهای یکدیگر، از منفعت و سود این فعالیت بهره‌مند شوند. این دو گروه سرمایه ‌گذاران و سرمایه ‌پذیران می ‌باشند.

اصولاً در یک تقسیم‌ بندی ساده، افراد جامعه را می ‌توان به دو گروه تقسیم کرد؛ یک گروه کسانی که پول، سرمایه و یا پس ‌انداز دارند اما نمی ‌توانند با آن کار کنند و گروه دوم کسانی که توانایی انجام فعالیت ‌های اقتصادی دارند اما سرمایه و پول کافی ندارند. این دو گروه علاوه بر این که یکدیگر را نمی ‌شناسند و تعداد آنها نیز کم نیست دارای ویژگی‌ های مختلفی هستند. به عنوان مثال، همه ‌ی سرمایه‌ گذاران به یک اندازه پس‌ انداز ندارند. برخی دارای مبالغ اندک و برخی صاحب مبالغ کلان می ‌باشند، سلیقه ‌ی این افراد هم برای سرمایه‌ گذاری متفاوت است، مثلاً عده ‌ای تمایل به سود کم در کوتاه‌ مدت دارند و عده‌ ای به دنبال سود بیشتر ولی در درازمدت ‌اند و ده ‌ها ویژگی دیگر.

سرمایه ‌پذیران نیز از ویژگی‌ های مختلف برخوردارند، برای مثال، هر گروه در زمینه ‌ی خاصی فعالیت می ‌کنند، با توجه به نوع فعالیت ‌شان سودهای متفاوتی پرداخت می‌ کنند، در اداره‌ی مراکز تولیدی خود سلیقه ‌ی متفاوت دارند و...... حال با این همه ویژگی‌ های متفاوت چگونه می‌ توان بین این دو گروه رابطه برقرار کرد تا همه ‌ی آنها ضمن قبول شرایط یکدیگر حاضر به شراکت شوند؟ یکی از ‌کارهای اساسی بورس همین است که با ایجاد یک فضای مناسب و قانونمند زمینه ‌ای فراهم ‌آورد تا از طریق آن برآوردن تمامی خواسته‌ های قانونی طرفین با حفظ حقوق آنها میسر شود. بورس یک مشکل بسیار بزرگ دیگر را نیز حل کرده است، به طوری که می ‌توان ادعا کرد حل این مشکل باعث گسترش سرمایه ‌گذاری و در نتیجه توسعه ‌یافتگی و پیشرفت سریع‌ تر کشورهای جهان شده است. آن مشکل این است که اگر افراد مختلفی که با سرمایه ‌های متفاوت وارد بورس شده و در فعالیت ‌های اقتصادی بزرگ شریک می ‌شوند، بخواهند، در هر زمان که تصمیم بگیرند، سهم و سرمایه ‌ی خود را به قیمت مناسب بفروشند، باید چه کار کنند؟ به عنوان مثال اگر فردی 100 سهم از 125 میلیون سهم یک کارخانه ‌ی سیمان را دارا باشد و تصمیم بگیرد آن را همین امروز بفروشد چگونه می‌ تواند قیمت سهام خود را مشخص کند؟ چطور می ‌تواند قیمت کارخانه را محاسبه نماید تا براساس آن قیمت سهم خود را مشخص کند؟ چه قدر زمان، چه تعداد افراد و چقدر هزینه برای این کار لازم است؟ و... بورس این مشکل را حل کرده و ساز و کاری را طراحی کرده است که هر فرد با هر میزان سهم، در هر روز تصمیم به فروش سهامش بگیرد بتواند از قیمت سهام خود آگاه شود و یا حتی اگر تصمیم به فروش نداشته باشد قیمت روز سهام خود را بداند.

ادامه دارد....

سازمان اطلاع رسانی بورس

تنظیم برای تبیان: حمیدی فر