الگوهای قرآنی برای روحانیت اجتماعی
قسمت دوم: شخصیت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)
قسمت اول این مطلب را در اینجا ببینید.
چنانچه روشن شد الگو، مسیر حرکت و نحوه رفتن و تحرک را نشان می هد به عبارت دیگر چگونه بودن و چگونه رفتن را برای خروج از ایستایی و سکون بیان می کند. از این رو، انسانهایی نیازمند اسوه و قدر شناس الگو هستند که اهل انتظار و قیام و اهل آمادگی و جهاد باشند و الا کسانی که به زندگی یکنواخت روزمره دل خوش کرده اند را چه نیاز به الگو و اسوه.
بنابراین انسان در حرکت و تعالی خود نیازمند الگو است و الگو نیاز راه و روش تعالی و حرکت را می آموزاند.
الگوی دوم شخصیت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است.
2. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)
دومین، الگوی علمی و عملی قرآن کریم، وجود نازنین نبی خاتم حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و آله و سلم) است. خداوند متعال می فرماید:
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِیراً(1)
مهمترین ویژگی?های رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) که مورد تأیید خداوند متعال بوده و پیروان واقعی او را نیز با آن?ها توصیف نموده است عبارتند از:
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنْ اللَّهِ وَرِضْوَاناً سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِی الإِنْجِیلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمْ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِیماً(2)
جامعیت و تعادل شخصیتی رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و مومنان راستن در عرصه فردی(ارتباط با خود و خدا) و عرصه اجتماعی(ارتباط با دیگران و اجتماع) از مهمترین پیام های این الگو پذیری است.
مهمترین عنصر در عملكرد پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) تأكید بر عنصر محتوای باطنی انسان و تربیت انسان‌ها برای رسیدن به سعادت است. رسول اكرم چند كار مهم را هم‌زمان انجام دادند:
1- ارائه مدل های گفتاری و رفتاری به افراد جامعه براساس اصول فطرت و عقل بشر
2- تربیت نیروهای كارآمد و تأثیر گذار در طول 23 سال در مكه و مدینه،
3- ارائه مدل عملى در تنظیم رابطه مردم و حكومت كه در مدینةالنبى محقق شد. از جمله آنها: تشكیل سازمان سیاسی بر محورهای مشورت، مشاركت مردم در امورات سیاسی و جامعه، ایجاد روحیه مسؤولیت پذیری، تأكید بر همگرایی و وحدت میان شهروندان، آزادی فكر و عقیدهبوده است. و همچنین پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) با مشخص نموودن اهداف دولت اسلامی در جهت تامین سعادت مردم، تامین رفاه، امنیت و استقلال جامعه و دولت اسلامی، زمینه را جهت رشد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی فرد و جامعه فراهم نمودند.
4- آگاهی بخشی و پر كردن خلأهای اعتقادی و بینشی افراد جامعه و ایجاد انقلاب فكری و باطنی در درون فرد و جامعه؛
قرآن کریم، با جلالت شأن و رفعت جایگاه برای انبیائ الهی در امور سیاسی و اجتماعی و امر رسالت پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله و سلم) را سفارش می کند که همانند حضرت یونس با همه عظمت و رفعت مقام نباشد:
فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَكْظُومٌ (*) لَوْلا أَنْ تَدَارَكَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاءِ وَهُوَ مَذْمُومٌ (*) فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنْ الصَّالِحِینَ(3)
زیرا حضور در عرصه های سیاسی و اجتماعی لوازمی دارد و اخلاق و تربیتی خاص را طلب می کند.
علامه طباطبایی (ره) در معنای این آیه می فرماید:
«و معناى آیه این است كه: اى پیامبر! تو در برابر قضایى كه پروردگارت رانده، كه از راه استدراج هلاكشان كند صابر باش، و مانند صاحب حوت مباش، تا مثل او مالامال از اندوه و غیظ نشوى، و در آخر خداى را به تسبیح و اعتراف به ظلم ندا نكنى، و خلاصه صبر كن و از این معنا كه مبتلا به سرنوشتى چون سرنوشت یونس و ندایى چون نداى او در شكم ماهى بشوى برحذر باش.»(4)
منابع:
1. احزاب/ 21.
2. فتح/29.
3. قلم/48- 50.
4. المیزان، ج19، ص403.
سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان
