تبیان، دستیار زندگی
مسلمانان قرآن را قانون زندگی در جنبه‌های مختلف حیات و چشمه‌ای جوشان می‌دانستند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تاثیر قرآن در پیشرفت علوم ادبی

تاثیر قرآن در پیشرفت علوم ادبی

چاپ نخست کتاب «تاثیر قرآن در پیدایش و پیشرفت علوم ادبی» نوشته دكتر علی‌محمد میرجلیلی، از سوی موسسه بوستان كتاب منتشر و روانه بازار نشر شد.

به گزارش ایبنا، سوال و هدف اصلی پژوهش آن است كه پس از نزول قرآن، چه عوامل و زمینه‌هایی سبب پیدایی و پیشرفت علوم ادبی شدند. در این تحقیق «نقش قرآن در پیدایی و پیشرفت علوم ادبی» بررسی می‌شود.

مسلمانان به قرآن، تنها به عنوان كتابی مقدس كه قرائت آن دارای ثواب است نمی‌نگریستند، بلكه آن را قانون زندگی در جنبه‌های مختلف حیات و چشمه‌ای جوشان می‌دانستند كه فروكش نمی‌كند و درختی كه میوه‌اش پایان نمی‌پذیرد.

از این‌رو، تلاش برای فهم قرآن و استنطاق آن با هدف كاربرد در زندگی از همان صدر اسلام آغاز شد. فهم قرآن نیز بستگی شدیدی به شناخت ساختار زبان عربی و فهم معنای واژه‌ها و جمله‌ها داشت. از طرف دیگر با فتح برخی كشورهای مجاور چون: ایران و روم و پیشرفت جغرافیایی مناطق اسلامی و ورود غیر عرب به میان مسلمانان عرب، زبان عربی، تهدید و دست‌خوش تحریف شد. این انحراف بسی خطرناك بود، زیرا امكان برداشت‌های غلط از قرآن را در پی داشت.

مسلمانان به قرآن، تنها به عنوان كتابی مقدس كه قرائت آن دارای ثواب است نمی‌نگریستند، بلكه آن را قانون زندگی در جنبه‌های مختلف حیات و چشمه‌ای جوشان می‌دانستند

حس دینی مسلمانان عرب، مبنی بر صیانت از قرآن و نیز زبان خود (عربی) و رغبت مسلمانان غیر عرب در تعلم لغت عربی به قصد فهم قرآن و احتجاج بر قرائت‌های قرآنی و اثبات اعجاز بیانی قرآن از مهمترین عوامل شكل‌گیری مباحث ادبی اعم از صرف، نحو، لغت و بلاغت است. پیش از اسلام و پیدایی علوم عربی و كتاب‌های ادبی، اعراب طبق ذوق عربی خودشان قواعد زبان را به كار می‌بردند، ولی استخراج قواعد ادبی و تبیین آنها، بعد از نزول قرآن، توسط ادیبان قرآن‌شناس صورت گرفت.

نتایج تحقیق نشان می‌دهد كه علم صرف و نحو حدود نیمه قرن اول هجری در زمانی كه نیاز به فراگیری زبان عربی احساس می‌شد، پدیدار شد. مسلمانان به فراگیری قرآن كریم با قرائت‌های مختلف روی آوردند و احتجاج بر قرائات مطرح شد. در آغاز، مباحث نحوی بیشتر جنبه شنیداری داشت تا در قرن دوم با تدوین «الكتاب» به دست سیبویه، به صورت قوانین مكتوب و جامع و مانع با استشهاد به قرآن پیدایی گرفت.

علم قرائت قرآن از عصر پیامبر(ص) تا مدت‌ها به صورت شفاهی از استاد به شاگرد منتقل می‌شد تا سرانجام در قرن سوم توسط ابوبكر احمدبن مجاهد و تدوین كتاب «القرائات‌السبع» به صورت علم مدون درآمد. علم لغت عرب، نخست با استشهاد به آیات قرآن و اشعار شاعران به منظور فهم آیات قرآنی پدیدار و سرانجام در قرن دوم توسط خلیل‌بن احمد فراهیدی مدون شد.

هدف از تاسیس «علوم عربیت» خدمت به قرآن كریم به منظور صحت قرائت و فهم معنای آیات الهی و اثبات اعجاز قرآن و نیز حفظ زبان آن یعنی زبان عربی بوده است

پس از نزول قرآن و دقت مسلمانان در فهم آیات آن و برای اثبات اعجاز كلام الهی، به تدریج بحث‌های بلاغی از مسائل كوچك و پراكنده آغاز و تدوین بلاغت در قرن سوم به دست عبدالله‌بن معتز پایه‌گذاری شد و طی چند قرن، رشد خود را در راه خدمت به فهم قرآن و اثبات اعجاز آن ادامه داد تا آن كه در قرن پنجم توسط عبدالقاهر جرجانی به صورت یك علم مشخص با قواعد خاص نمودار شد.

بنابراین، هدف از تاسیس «علوم عربیت» خدمت به قرآن كریم به منظور صحت قرائت و فهم معنای آیات الهی و اثبات اعجاز قرآن و نیز حفظ زبان آن یعنی زبان عربی بوده است. مسلمانان سزاوارترین علوم را شناخت كلام خداوند می‌دانستند و از این‌رو، كتاب‌های ادبی را با هدف خدمت به قرآن شریف تدوین كردند و این منابع را با استشهاد به آیات قرآنی و نیز احادیث نبوی مزین ساختند.

فصل نخست كتاب حاضر به نقش قرآن در پیدایش و پیشرفت علم صرف و نحو می‌پردازد و چون علم صرف همواره در كنار علم نحو بوده و به ویژه در منابع نخستین، همواره مباحث صرفی در كنار مباحث نحوی مطرح شده، این اثر هم این دو علم را در یك فصل در كنار هم آورده است. فصل دوم كتاب، نقش قرآن در پیدایی و پیشرفت علم لغت را بررسی می‌كند. و فصل سوم كتاب، به نقش قرآن در پیدایش و پیشرفت علم بلاغت می‌پردازد.

كتاب حاضر در سه فصل سامان یافته است. نقش قرآن در پیدایی و پیشرفت علم صرف و نحو، نقش قرآن در پیدایی و پیشرفت علم لغت، و نقش قرآن در پیدایی و پیشرفت علم بلاغت، عناوین سه‌گانه فصول این اثرند.

چاپ نخست كتاب «تاثیر قرآن در پیدایش و پیشرفت علوم ادبی» در شمارگان 1200 نسخه، 412 صفحه و بهای 70000 ریال راهی بازار نشر شد.


گروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی