تبخالی در چشم
(Ocular Herpes)
ویروس تبخال به نام هرپس سیمپلکس (Herpes Simplex) یکی از شایع‌ترین علل تاول‌های ناحیه دهان، بینی و بعضی اوقات چشم است و بر خلاف پوست، موجب زخم و التهاب‌های مزمن در چشم می‌شود.
تبخال چشمی می‌تواند باعث ایجاد یک زخم دردناک روی پلک یا سطح چشم و نیز التهاب و ورم قرنیه شود.
این ویروس در ایران نیز بسیار شایع است و بسیاری از دوران کودکی تا بزرگسالی و حتی میانسالی آن را تجربه می‌کنند و ممکن است آن را روی چشم خود نیز داشته باشند.
درمان سریع تبخال چشمی با داروهای ضدویروس می‌تواند از تکثیر ویروس و تخریب سلول‌های سطح قرنیه جلوگیری کند.
تحقیقات نشان می‌دهد که عواملی مانند تب، استرس، نور خورشید و ضربات باعث عود تبخال می‌شوند.
دو نوع از ویروس هرپس سیمپلکس وجود دارد: نوع یک، همان نوعی است که تولید تب خال می کند و می تواند چشم را نیز درگیر کند. نوع دو از طریق جنسی منتقل می شود و به ندرت مشکلات چشمی ایجاد می کند.
تقریبا تمام افراد در دوران کودکی در معرض ویروس نوع یک قرار می‌گیرند و این در حالی است که عفونت اولیه خفیف بوده و معمولا ایجاد گلودرد یا زخم در دهان کرده و خود به خود بهبود می‌یابد. معمولا منبع این بیماری یکی از افراد فامیل یا یک دوست است که این ویروس را در بزاق یا ترشحات بینی یا ضایعه فعال دهانی خود دارد.
وقتی این ویروس وارد بدن می‌شود به صورت خفته در عقده‌های عصبی می ماند و در شرایط خاصی مانند تب، استرس، نور آفتاب، تغییرات هورمونی (عادت ماهانه)، گرما، ضربه و حتی استفاده از بعضی داروهای خاص (مثل کورتون‌ها) فعال می‌شود.
ممکن است این ویروس هنگام فعال شدن و عود مجدد، چشم را نیز درگیر کند که معمولا باعث عفونت پلک (بلفاریت)، عفونت ملتحمه (کونژنکتیویت) و عفونت قرنیه (کراتیت) می‌شود.
کراتیت (التهاب قرنیه) از اولین علائم چشمی این بیماری است و اغلب، لایه‌های سطحی قرنیه را گرفتار می‌سازد. اگر عفونت به لایه‌های عمقی‌تر قرنیه گسترش یابد، احتمال باقی ماندن جای زخم در قرنیه افزایش پیدا می‌کند که در این هنگام ممکن است در برخی افراد یووئیت (Uveitis) نیز اتفاق افتاده و به ندرت باعث تخریب وسیع شبکیه چشم شود [یووئیت، التهاب لایه میانی چشم است].
چه کسانی مستعد این عفونت هستند؟
تبخال یکی از شایع‌ترین عفونت‌های دنیاست که 60 درصد افراد جامعه را درگیر می‌کند.
با این که این بیماری را می‌توان با مراجعه ی به موقع به پزشک درمان کرد، ولی در بسیاری از کشورهای جهان (حتی کشورهای پیشرفته)، کراتیت هرپسی شایع‌ترین علت کوری قرنیه‌ای به شمار می‌رود.
علائم و نشانه‌های این بیماری کدامند؟
درد، ریزش اشک، قرمزی چشم (بیشتر در اطراف قرنیه)، حساسیت به نور و کاهش بینایی را می‌توان از علائم این بیماری دانست.
در عفونت‌های ویروسی چشم، نوع آبریزش، رقیق و آبکی است و معمولا یک چشم را درگیر می کند، در حالی که در عفونت‌های باکتریایی، نوع آبریزش، غلیظ و چسبنده است.
نحوه تشخیص بیماری چگونه است؟
این عفونت به سادگی توسط چشم‌پزشکان قابل تشخیص است.
بیمار باید به وسیله دستگاه slit lamp معاینه شود، ولی گاهی نیز ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر پزشک از قطره‌های چشمی استفاده کند.
در این عفونت معمولا یک زخم کوچک در قرنیه (ناحیه شفاف جلوی چشم) به صورت شاخه شاخه (dentritic) خود را نشان می‌دهد که اگر به موقع درمان نشود، موجب زخم‌های ماندگار در قرنیه و سرانجام باعث کوری می‌شود [شاخه شاخه یعنی زخم به صورت گرد و با حدود مشخص نیست، بلکه به صورت درختی با شاخه های زیاد می باشد].
درمان این بیماری چیست؟
درمان این بیماری بستگی به شدت و ضعف آن دارد.
در گام اول، عفونت چشمی با استفاده از قطره‌ها، پمادهای چشمی و گاهی داروهای ضد ویروسی خوراکی درمان می‌شود و گاهی پزشک نواحی آسیب‌دیده را با ملایمت توسط یک اپلیکاتور که انتهای آن از کتان است، از روی چشم برمی‌دارد.
افرادی که به طور مکرر دچار عفونت چشمی ناشی از ویروس تبخال می‌شوند، پس از مدتی، قرنیه‌شان که یک بافت شفاف است، تبدیل به یک شیشه مات می‌شود و ممکن است برای بهبود دیدشان، به پیوند قرنیه نیاز پیدا کنند که اگر لایه‌های عمقی تر قرنیه گرفتار شده باشد، ممکن است چشم‌پزشک علاوه بر موارد بالا، از قطره‌های کورتیکو استروئیدی (کورتون) نیز برای کاهش التهاب استفاده کند. ولی این موضوع را نباید فراموش کرد که استفاده از قطره‌های کورتیکواستروئیدی حتما باید تحت نظر دقیق پزشک باشد، زیرا در غیر این صورت آسیب‌های جدی به چشم وارد می‌کند.
اگر عفونت‌های چشمی ویروس هرپس عودکننده باشند، بیمار باید روزانه یک یا دو قرص ضد ویروسی به صورت خوراکی مصرف کند و از قرار گرفتن در معرض نور خورشید خودداری نماید، یا از عینک آفتابی استفاده کند.
این بیماری به طور کامل ریشه کن نمی شود و بر اساس مطالعات، اگر فردی یک بار دچار تبخال چشمی شود، به احتمال 50 درصد، دوباره به آن مبتلا خواهد شد و این عود مجدد ممکن است هفته‌ها یا حتی سال‌ها پس از ابتلای اولیه بروز کند که نیاز به درمان خواهد داشت.
از این رو توصیه می‌کنیم، بیمارانی که سابقه تبخال چشمی دارند سالانه توسط چشم‌پزشک معاینه شوند، یا در صورت مشاهده هر گونه علائم تبخال چشمی، فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنند.
آمار بیماری
در ایران نیز عفونت های تبخالی چشم شایع است، ولی متاسفانه در ایران آمار دقیقی از این بیماری در دست نیست. در یک مطالعه وسیع، محققان دریافتند که میزان عود تبخال چشمی طی یک سال 10 درصد، طی دو سال 23 درصد و طی 20 سال 63 درصد است.
منابع :
- دکتر رامین اساسی - متخصص بیماری‌های چشم (جام جم)
- بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور (www.noorvision.com)
- دکتر علیرضا نادری – جراح و متخصص چشم، فوق تخصص قرنیه
گردآورنده : نیره ولدخانی – سایت تبیان
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن بهداشت و سلامت سایت، اینجا را کلیک کنید.
* مطالب مرتبط :
چه بیماری هایی با آلرژی چشمی اشتباه می شوند؟
بخش تغذیه و سلامت تبیان
