امان از سرماخوردگی
سرماخوردگی خفیف تر از آنفلوآنزاست و بایستی این دو را از هم تمیز داد (در پایان این مطلب، توضیحاتی نیز درباره آنفلوآنزا آمده است).
بزرگسالان به طور متوسط دو تا سه بار و اطفال شش تا ده بار در طول سال سرما می خورند كه بستگی به سن و موارد تماس آنها دارد. بینی اطفال منبع مناسب تری برای ویروس های سرماخوردگی است.
عامل سرماخوردگی
بیش از یكصد نوع ویروس سرماخوردگی وجود دارد كه رینوویروس ها مهمترین آنها هستند و حدود نیمی از سرماخوردگی ها را باعث می شوند. حال ببینیم
چگونه عفونت سرماخوردگی ایجاد می‌شود؟ میزان كم ویروس، حدود 1 تا 30 ذره، برای ایجاد عفونت كافی است! ویروس از راه های مختلف وارد بینی می شود، از آنجا به عقب بینی و بعد به طرف آدنوئید (لوزه سوم) می رود و در آنجا تكثیر می شود. به دنبال اولین سری تكثیر ویروس (یعنی حدود 10 تا 12 ساعت بعد از ورود اولین ویروس) علائم شروع می شود؛ و 36 تا 72 ساعت بعد به حداكثر می رسد.ویروس به آسانی از محیط و وسایل آلوده و یا دست دادن با فرد سرماخورده به دست شخص منتقل می شود. سپس ویروس موجود روی انگشتان دست از طریق تماس با بینی یا چشم به این دو قسمت انتقال می یابد. ویروسی كه روی چشم جا گرفت از طریق مجرای اشكی داخل بینی می شود و مسیری را كه در بالا توضیح دادیم طی می كند. بعضی مواقع هم ویروس های سرماخوردگی توسط عطسه یا سرفه فرد بیمار در فضا پخش می شوند و مستقیماً روی چشم یا بینی فرد سالم قرار می گیرند و او را آلوده می كنند.
پاسخ بدن در برابر ویروس سرماخوردگی
خود ویروس آسیب اندكی دارد و بیشتر علائم سرماخوردگی ناشی از پاسخ دفاعی بدن به ویروس است؛ به این ترتیب كه پس از آلوده شدن، سیستم ایمنی موادی به نام واسطه های التهابی تولید می كند. این واسطه ها منجر به گشادی عروق و ترشح از آنها و ترشح از غدد مخاطی می شوند و علائمی مثل آبریزش چشم و بینی را به همراه دارند. همچنین این مواد سبب تحریك رفلكس های سرفه، عطسه و تحریك پایانه های درد اعصاب می شوند.
نكته مهم این است كه این واسطه ها برای رفع سرماخوردگی لازم نیستند، زیرا 25 درصد مردم سرما می خورند، در حالی كه علامتی ندارند و مثل بقیه بهبود می یابند.
چرا كودكان بیشتر سرما می خورند؟
نوزادان تا شش ماهگی معمولاً به دلیل ایمنی ای كه از مادرشان كسب كرده‌اند، در برابر ویروس سرماخوردگی مقاوم اند و اگر علائم مشابه سرماخوردگی پیدا كنند ممكن است علل دیگری داشته باشد. در این مواقع بهتر است هر چه سریع تر توسط پزشك معاینه شوند.
بعد از شش ماهگی به دلایل زیر كودكان بیش از بزرگسالان مستعد سرماخوردگی اند:الف) بچه‌ها ارتباط نزدیك و صمیمی با والدین و دیگر بالغان و بچه‌ها دارند.
ب) بچه‌های كوچك تر نمی توانند به خوبی، بهداشت از جمله شست و شوی دست ها و مراقبت به هنگام عطسه و سرفه را رعایت كنند.
ج) مجاری سینوس و گوش و راه های هوایی در بچه‌ها كوچك است و به آسانی به وسیله ترشحات مسدود می شود.
این عوامل بچه‌ها را بسیار به سرماخوردگی مستعد می كنند و سبب می شوند آنها منبع اولیه ویروس سرماخوردگی باشند.
عوارض سرماخوردگی
سرماخوردگی در بزرگسالان 7 تا 10 روز و در بچه‌ها 10 تا 14 روز طول می كشد و معمولاً به طور خود به خودی و بدون عارضه بهبود می یابد، اما گهگاه عوارضی بر جای می گذارد. به خصوص در كودكان ممكن است عفونت گوش میانی یا آلودگی مجاری هوایی تحتانی (ذات‌الریه و برونشیت) را در پی داشته باشد. تشدید علائم آسم، بروز سینوزیت و بدتر شدن برونشیت مزمن از دیگر عوارض سرماخوردگی است. (افراد مبتلا به آسم تا حد امكان از اشخاصی كه به تازگی سرما خورده‌اند اجتناب كنند.)
علائم هشدار دهنده
در صورتی كه خود یا كودكتان دچار علائم زیر شدید، حتماً به پزشك مراجعه كنید:
1. تب شدید.
2. ترشحات غلیظ بینی به رنگ زرد، سبز یا خاكستری.
3. سرفه ای كه بیش از چهار روز طول بكشد.
4. سرفه یا خلط زرد، سبز یا خاكستری.
5. درد قفسه سینه.
6. تنفس سخت یا سریع؛ این علامت ممكن است در كودكان نشانه پنومونی (ذات‌الریه) باشد.
7. تغییر رنگ لب ها، پوست یا ناخن ها به رنگ آبی.
8. منگی و بی حالی كودك.
9. اگر شیرخوار شما به طور غیرمعمول بی قرار یا بی حال شده یا خوب شیر نمی خورد.
10. اگر سن شیرخوار زیر سه ماه است و تب كرده، حتماً این تب را جدی بگیرید و در اولین فرصت به پزشك مراجعه كنید.
11. اگر بچه‌ها از درد گوش شكایت كنند یا بچه‌های كوچك تر گوششان را بكشند.
12. اگر سرماخوردگی بیش از 10 روز در بزرگسالان و بیش از 14 روز در كودكان طول بكشد، بهتر نشود یا بدتر شود، ممكن است سینوزیت حاد باكتریال رخ داده و نیاز به اتخاذ تدابیر درمانی جدید توسط پزشك باشد.
بهتر است با بروز اولین علائم سرماخوردگی درمان شروع شود، چون:
الف) علائم سرماخوردگی تا 10 ساعت پس از ورود ویروس به بدن شروع می شوند و تا 48 ساعت بعد به اوج خود می رسند. درمان سرماخوردگی زمانی بسیار مؤثر است كه با بروز اولین علائم در همان 10 ساعت آغازین شروع شود.
ب) سرماخوردگی اغلب سینوس ها را نیز درگیر می كند. فین كردن شدید سبب افزایش فشار در بینی و برگشت مایعات بینی به داخل سینوس ها می‌شود. فین كردن ممكن است علت بیماری سینوس ها در سرماخوردگی باشد. درمان زودهنگام سرماخوردگی سبب كاهش تعداد عطسه و میزان ترشحات و كاهش نیاز به فین كردن می شود؛ و در نتیجه احتمال ابتلا به سینوزیت را كاهش می‌دهد.
ج) طی سرماخوردگی تا 75 درصد افراد دچار اختلال در عملكرد شیپور اُستاش و فشارهای غیرطبیعی در گوش میانی می شوند. درمان زودهنگام ممكن است سبب كاهش عوارض گوشی بشود.
بعضی افراد معتقدند وقتی به پزشك مراجعه می كنند، او همان درمانی را برای آنها شروع می كند كه خودشان در ذهن داشته اند؛ پس فایده مراجعه به پزشك چیست؟
حقیقت این است كه پزشك با معاینه شما فقط به سرماخوردگی فكر نمی كند؛ او با معاینه ای ساده، احتمال عفونت استرپتوكوكی، عفونت گوش میانی، پنومونی، سینوزیت و همچنین دیگر بیماری هایی را كه علائمی شبیه سرماخوردگی دارند مد نظر قرار می دهد و پس از رد آنها، اقدام به تجویز داروی مناسب می كند. در واقع با مراجعه به پزشك خیالتان راحت می شود كه مشكل دیگری غیر از یك سرماخوردگی ندارید.
چنانچه اصرار دارید ابتدا در خانه از داروهای بدون نسخه استفاده كنید و اگر خوب نشدید به پزشك مراجعه كنید، حتماً به این نكات توجه كنید:
1. به هیچ عنوان با بروز علائم سرماخوردگی در كودكان به آنها آسپیرین ندهید؛ چون بعضی عفونت ها مثل آنفلوآنزا و آبله مرغان در مراحل اولیه علائمی شبیه سرماخوردگی دارند و مصرف آسپیرین در آنها منجر به بروز سندرم خطرناك رای/ REYE( آسیب مغزی و نارسایی پیشرونده كبدی) می شود. برای كاهش تب در كودكان به جای آسپیرین از قطره یا شربت استامینوفن استفاده كنید.
2. وقتی كودكان سرما می‌خورند، معمولاً بیشتر از بزرگسالان دچار گرفتگی بینی می شوند. استفاده از قطره بینی كلرورسدیم هر شش ساعت یك تا دو قطره در هر سوراخ بینی به رفع گرفتگی و خشكی بینی كمك می كند.
3. با بروز اولین علائم سرماخوردگی، می توانید یك قرص سرماخوردگی بزرگسالان(ADULT COLD) را هر شش ساعت مصرف كنید یا به جای آن یك قرص آنتی هیستامین دكونژستان به همراه یك ایبوپروفن هر دوازده ساعت مصرف كنید. اگر فقط تب و درد مختصری دارید، مصرف استامینوفن كافی است. در صورتی كه بعد از یكی دو روز بهبود نیافتید یا دچار علائم هشدار دهنده شُدید به پزشك مراجعه كنید.
تنها داروی نسبتاً ایمن برای خانم های باردار استامینوفن است. توصیه می شود این گروه از زنان نباید بدون تجویز پزشك قرصADULT COLD و دیگر داروها را مصرف نكنند.
4. انتخاب و تجویز آنتی بیوتیك را كاملاً به پزشك واگذار كنید و اكیداً از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیك ها بپرهیزید.
اقدامات كمكی و درمان های خانگی سرماخوردگی
استادی داشتم كه معتقد بود
درمان سرماخوردگی سه تا الف است: استراحت، استامینوفن و آش!- حین سرماخوردگی تا می توانید استراحت كنید. سیستم ایمنی برای تجدید قوا نیاز به استراحت دارد؛ بی توجهی به علائم یك عفونت ویروسی و سعی در ادامه كار و فعالیت، مدت ابتلا را طولانی می‌كند.
-هنگام سرماخوردگی مصرف مایعات را افزایش دهید )چای كمرنگ، آب میوه، آش و سوپ بدون ادویه(
- استفاده از بخور فواید زیادی دارد و موجب رفع گرفتگی بینی، مرطوب شدن مجاری تنفسی و بهبود سرفه‌های خشك و همچنین تسهیل خروج خلط می شود. اگر دستگاه بخور ندارید، می توانید یك ظرف آب را روی شعله بگذارید تا به جوش آید. سپس آن را با احتیاط داخل سینی روی زمین بگذارید، روی سر خود ملافه یا چادری بكشید و از هوای بخار تنفس كنید. بخور دادن را دست كم سه بار در روز هر بار به مدت 5 تا 15 دقیقه ادامه دهید (بهتر است از ظرفی كه روی گاز در حال جوشیدن است بخور ندهید، چون اولاً حرارت آن معمولاً خیلی زیاد است و صورت را اذیت می‌كند، ثانیاً احتمال فرو افتادن ظرف به زمین و خدای ناكرده سوختگی وجود دارد).
- هوای اتاق را مرطوب نگه دارید.
- مخاط بینی را با آب یا آب نمك یا قطره كلرورسدیم شست‌وشو دهید.
- غِرغِره كردن آب نمك را فراموش نكنید؛ چون به رفع خشكی گلو و پاك شدن مخاط از ویروس كمك می‌كند. برای این كار، یك قاشق چای خوری نمك را در یك لیوان آب بریزید و غرغره كنید. توجه كنید كه شوری زیاد از حد آب نمك سبب آزار گلو و حالت تهوع می شود. به جای آب نمك می توان از سرم كلرورسدیم معروف به سرم شست‌وشو استفاده كرد.
- اگر پوست اطراف بینی قرمز و زخمی شده، آن را با وازلین یا پماد ویتامینA+D چرب كنید.
- قرص های مكیدنی(COLD CAND) در تسكین التهاب گلو مؤثرند.
- مواد حاوی ویتامینC در تسریع بهبود سرماخوردگی مؤثرند. پرتقال ، گریپ فروت، انواع توت، فلفل دلمه ای و سبزیجات برگ سبز غنی از ویتامینC هستند.
اقداماتی كه در كاهش خطر انتشار سرماخوردگی مؤثرند:
1. رفت و آمد و تماس خود را با شخص بیمار به ویژه در سه روز اول بیماری كاهش دهید.
2. دست ها را پس از تماس با فرد بیمار یا وسایل و سطوح آلوده بشویید.
3. دست ها را با بینی و چشم خود تماس ندهید.
4. در مسیر سرفه و عطسه اشخاص بیمار قرار نگیرید.
5. شستن دست ها؛ شستن دست ها باید 15 تا 20 ثانیه به وسیله آب و صابون انجام شود. صابون ها و شوینده‌های معمولی ویروس را غیر فعال نمی كنند؛ اما سبب برداشت آن از دست ها می شوند. شستن دست ها به ویژه پس از تماس با بچه‌های سرماخورده مهم است.
آنفلوآنزا
یك بیماری ویروسی شدیداً مسری است كه مجاری تنفسی را درگیر می كند. آنفلوآنزا شبیه سرماخوردگی است، اما علائم آن ناگهانی تر و شدیدتر است. اغلب با تب، لرز، دردهای عضلانی و سرفه‌های شدید همراه است و معمولاً در فصول سرد سال به صورت همه گیری بروز می كند.
بعد از 5 روز، تب و دیگر نشانه‌های بیماری ناپدید می شوند، اما سرفه و ضعف ممكن است ادامه یابند. همه علائم معمولاً طی یك تا دو هفته از بین می روند. با وجود این مهم است كه آنفلوآنزا را به سرعت درمان كنیم چون ممكن است سبب پنومونی و دیگر عوارض تهدید كننده حیات به ویژه در شیرخواران و سالمندان و كسانی كه بیماری های مزمن دارند، بشود.
راه های پیشگیری از آنفلوآنزا
1. ساده‌ترین راه اجتناب از شلوغی است.
2. بهترین راه بعدی شستن مكرر دستهاست.
3. استفاده از واكسن نیز خطر ابتلا را كم می‌كند؛ اگر هم فرد واكسینه شده به آنفلوآنزا مبتلا شود، علائم بیماری خفیف‌تر خواهد بود.
واكسن آنفلوآنزا
چه افرادی بیشتر نیاز به تزریق واكسن آنفلوآنزا دارند؟
- كودكان 6 تا 23 ماهه به‌خصوص اگر در مهدكودك ها نگهداری می شوند.
- هر بچه یا شخص بالغی كه دچار بیماری مزمن است (آسم، آلرژی ، بیماری مزمن قلبی و ریوی و...)
- افراد 6 تا 18 ساله كه بنا به دلایلی تحت درمان طولانی مدت با آسپیرین هستند.
- هر شخصی كه با شیرخواران زیر شش ماه كار می‌كند (مثل پرستاران و مربیان مهدكودك ها و شیرخوارگاه ها)
- سالمندان 65 ساله و بالاتر.
- سالمندان مقیم خانه های سالمندان.
- پرسنل بهداشتی - درمانی كه در تماس مستقیم با بیماران هستند.
تزریق واكسن آنفلوآنزا برای چه افرادی ممنوع است؟
- هر شخصی كه حساسیت شدید به تخم مرغ و فرآورده‌های آن دارد.
- هر بیمار تبدار مریض احوال تا هنگام بهبودی نباید واكسن بزند.
- هر فردی كه سابقه حساسیت شدید به واكسن آنفلوآنزا دارد.
- شیرخواران زیر شش ماه.
- هر شخصی كه دچار سندرم گیلن‌باره باشد.
نحوه تزریق واكسن
واكسن سالی یك بار در مهر و آبان به اندازه 5/0سی سی در عضله بازو تزریق می شود و تا حدود یك سال به فرد مصونیت می دهد.
برای كسب اطلاعات بیشتر به این پایگاههای اطلاعاتی مراجعه كنید:
WWW.IRTEB.COM
دكتر مریم نكولعل تك
لینک ها :
برای درمان و مقابله با آنفلونزا چه باید بكنیم؟
