سفر به تاریخ كهن ایران

«ایران قدیم، مهد تمدن جهان» نوشته فرشاد ابریشمی شامل تصاویر بناها و آثار باستانی كهن ایران از دوره ایلامی‌ها تا روزگار قاجاریه است. این كتاب تنها گردآوری عكس‌های قدیمی نیست، بلكه سفری به تاریخ ایران و دیدن تكاپوی بی‌وقفه ایرانیان در گذر از پیچ و خم‌های تاریخ است.

خبرگزاری ایبنا، «ایران قدیم، مهد تمدن جهان» شامل تصاویر بناها و آثار باستانی كهن ایران از دوره ایلامی‌ها تا روزگار قاجاریه است. تصاویر كتاب یادآور روزگارانی است كه شهرها گسترش نیافته بود و بناها پیكره‌ای قدیمی داشت.

عكس‌های برگزیده كتاب در هفت بخش آورده شده‌اند. این بخش‌ها همراه با توضیحاتی كوتاه درباره تاریخ و پیشینه شهرها و نیز تاریخ ثبت هر تصویر است.

در بخش نخست كتاب، عكس‌هایی از استان‌های همدان و فارس آمده است كه در میانه سال‌های 1270 تا 1325 گرفته شده‌اند. دورنمایی از شهر همدان در سال 1306 و میدان‌های شهر در سال 1312 خواننده را به گذشته‌های دور می‌برد.

به همین گونه عكس‌هایی دیدنی از پاسارگاد، آرامگاه كوروش هخامنشی، تل قاجار در سال 1270 خورشیدی و نیز عكس‌هایی كه در دهه 20 گرفته شده‌اند و باستان‌شناسان و كارگران را در حال كاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد. اینها سفری در دل روزهای سپری شده‌ای است كه به تاریخ پیوسته‌اند.

عكسی از دروازه قرآن شیراز در سال 1280 و عكس دیگری از همانجا در سال 1324 نشان می‌دهد كه در فاصله زمانی كوتاهی، این بنای تاریخی چه دگرگونی‌های یافته است. در عكس نخست، در كنار بنا مردانی سواركار با لباس‌های قاجاری دیده می‌شوند و در تصویری دیگر جاده آسفالته‌ای دیده می‌شود كه محل گذر اتوبوسی است.

عكس حافظیه شیراز در سال 1290 یادآور بنای آرامگاه قدیمی حافظ است. تصاویری از خیابان‌های رودكی، سعدی، فردوسی و چهار راه زند شیراز نیز بر دیدنی‌های این بخش می‌افزاید. باز می‌توان از عكس‌های جذابی یاد كرد كه بازار وكیل شیراز را در سال 1294، مجلس مردان شیرازی را در همان سال‌ها و تصویر دسته جمعی دانش‌آموزان و آموزگاران دبستان عصمتیه را در سال 1306 نشان می‌دهد.

بخش دوم كتاب به عكس‌هایی تاریخی از استان‌های اصفهان و یزد و كرمان اختصاص داده شده است. قدیمی‌ترین تصویر مربوط به سال 1252 خورشیدی است و جدیدترین آن به سال 1340 برمی‌گردد. عكس مربوط به میدان نقش جهان در سال 1275، شماری از مردان روزگار قاجار را نشان می‌دهد كه نزدیك بنای عالی قاپو ایستاده‌اند و در تصویری دیگر كه چهار سال بعد گرفته شده است، دو زن را با چادر و روبنده و مردانی را در حال گفت‌وگو نشان می‌دهد كه به فاصله كمی از مسجد شیخ لطف‌الله دیده می‌شوند.

منارجنبان اصفهان در سال 1298، كاخ آیینه در 125، نمای عمومی كاخ چهل ستون در سال 1340، شهر یزد در سال 1300 و كرمان در سال‌های دور، از دیگر تصاویری است كه خواننده را با بافت كهن شهرهای ایران و نوع پوشش زنان و مردان آن سال‌ها و نكته‌های بسیار دیگر آشنا می‌كند.

بخشی نیز به مسجد جامع كرمان در سال‌های 1292 و 1297 اختصاص یافته است و بخشی دیگر مربوط به مدارس قدیم كرمان است. نمایی از شهر كرمان در سال 1300، یادآور ایران كهن است؛ یعنی روزگارانی كه شهرسازی‌های مدرن امروزی، بافت شهرها را دگرگون نكرده بود. در آغاز هر بخش نیز توضیحات مختصری آمده است تا زمینه آشنایی خواننده با دیرینگی تاریخی هر شهر فراهم شود.

خواننده از رهگذر عكس‌ها، سفر تاریخی خود را با تصاویری از بناهای تاریخی و مردان حكومت‌گر قاجاری ادامه می‌دهد. تصویری از دروازه دولت تهران در سال 1265، تفاوت بسیار این مكان را با آنچه امروزه وجود دارد، نشان می‌دهد. كاخ گلستان در سال 1290 (دوره ناصرالدین‌شاه) و سرخه حصار، باغ فردوس، دوشان تپه و سردر سلطنت آباد در سال‌های 1270 تا 1287 از دیدنی‌هایی است كه چشم‌اندازی زیبا پیش روی خواننده می‌گسترد.

پارك ظل‌السلطان در سال 1270، طراحی فضای سبز، طراوت و زیبایی بنا را تصویر می‌كند و عكس‌هایی دیگر از كامرانیه در سال 1270، بنایی را نشان می‌دهد كه دیگر وجود ندارد و تخریب شده است. از عكس‌های دیدنی دیگر، كه یادآور رویدادهای تاریخی نیز هست، مراسم تشییع جنازه ناصرالدین شاه قاجار در سال 1313 قمری است و نیز مجلس شورای ملی در سال 1340 خورشیدی. دورنمای میدان توپخانه در سال 1265، بر جلوه‌های كتاب و تنوع عكس‌های قدیمی می‌افزاید.

عكس‌هایی از مازندران، گلستان و گیلان نیز زیبایی بی‌مانند آن بخش از سرزمین ایران را در سال‌های 1268 تا 1340 خورشیدی تصویر می‌كند. عمارت ناصرالدین شاه و باغ برج نور در سال 1270 سرآغاز عكس‌های این بخش است و ساختمان آجری امام‌زاده یحیی در شهر ساری، خواننده را به روزگار قاجاریه می‌برد.

در تصویری دیگر، گروهی از مردمان بندرتركمن در كنار فرماندهان روس در سال 1294 دیده می‌شوند و در عكس‌هایی دیگر، ساختمان شهرداری رشت در سال‌های 1318 و 1339 گنجانده شده است. جاده كنار رودبار در سال 1278 و دورنمای شهر منجیل در 1288، تغییرات شتابان شهرها و جاده‌های ایران و تفاوت زندگی مدرن امروز با گذشته را آشكار می‌سازد.

بخش سمنان و خراسان نیز آكنده از عكس‌های دیدنی تاریخی است. به ویژه باید از عمارت حكومتی سمنان، چشمه علی دامغان، دورنمای شهر شاهرود، آرامگاه بایزید بسطامی، عمارت خورشید (كلات نادری) و عمارت حكومتی بجنورد یاد كرد كه همگی دهه‌های پایانی سده سیزدهم و روزگار قاجاریه را نشان می‌دهند. در انتهای بخش هم عكس‌هایی از رجال آن دوره و صاحب منصبان نظامی دیده می‌شود.

از بخش‌های دیگر باید از قسمتی یاد كرد كه مربوط به گذشته‌های آذربایجان، اردبیل و زنجان است. این عكس‌ها به سال‌های 1265 تا 1352 بازمی‌گردند. باغ صاحب دیوان تبریز هنگام ورود مظفرالدین شاه در سال 1274 از تصاویر تاریخی این بخش است. همچنین تصویر مظفرالدین شاه در تفرجگاه سلطانیه در 1280 و تصاویر مردان اسلحه به دوش مشروطه‌خواه، دوره پرتلاطم آن سال‌ها را تصویر می‌كند.

چاپ نخست كتاب «ایران قدیم، مهد تمدن جهان» با شمارگان 2 هزار نسخه منتشر شده است. توضیحات متن از فرشاد ابراهیمی و تصاویر كتاب از آرشیو محمدعلی جدیدالاسلام و شمار دیگری از عكاسان است. متن‌ها به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده‌اند.