الگوهای قرآنی برای روحانیت اجتماعی
(قسمت اول)
نیاز به الگو در رفتارهای اجتماعی و سیاسی
یکی از عناصر مهم در تربیت اسلامی، داشتن الگو و تأثیر پذیری از آن است. قرآن کریم و روایات اهلبیت اطهار(علیهم السلام) به این بُعد تربیت اسلامی توجه ویژهای نمودهاند و در جای جای آیات قرآن و سخنان معصومین(علیهم السلام) بر داشتن الگو و تأثیر پذیری از الگوهای خوب و یا عبرتگیری از جریان های مهم تاریخی سفارش نموده اند.(1) به همین جهت، الگوهایی نیز در مورد رفتار اجتماعی و سیاسی بیان شده است که روحانیت بیدار بدانها می بایست تمسک کنند.
در قرآن کریم، بهترین الگو در اخلاق و رفتار اجتماعی و سیاسی را در میان انبیائ الهی دو تن معرفی شدهاند و به تصریح از تمسک به سیره و رفتار آنها سفارش شده است.
آن ها عبارتند از:
1. حضرت ابراهیم(علیه السلام)
یكی از چهره‌های بزرگ تاریخ بشریت كه مورد اتفاق همه ادیان الهی و محور مشترك سه دین اسلام و مسیحیت و یهودیت می‌باشد، حضرت ابراهیم خلیل‌الله است.(2) زندگی پر فراز و نشیب و پر شور او از جنبه‌های متعدد دارای غنای معرفتی و بینشی است كه می‌توان با تأسی به این پیامبر الهی برنامه سعادتمندانه زندگی را پی ریزی نمود.
از مهمترین منابع پیرامون زندگانی حضرت ابراهیم خلیل(علیه السلام) قرآن كریم است كه در پرتو آیات روشن‌گر آن می‌توان به شناخت ابعاد شخصیتی ایشان پرداخت. نام ابراهیم (علیه السلام) 69 بار و در 25 سوره قرآن مجید آمده است. در قرآن از این پیامبر بزرگ مدح و ستایش فراوان شده و از صفات ارزنده او یاد كرده است. قرآن جلوه‌ها و ابعاد مختلف حیات ابراهیم(علیه السلام) را ذكر و او را به عنوان نماد مبارزه با بت پرستى و الگو و اسوه نیكو براى مؤمنان و امت اسلام معرفى كرده است.
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْرَاهِیمَ وَالَّذِینَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَیْنَنَا وَبَیْنَكُمْ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلاَّ قَوْلَ إِبْرَاهِیمَ لأَبِیهِ لأَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَمَا أَمْلِكُ لَكَ مِنْ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ رَبَّنَا عَلَیْكَ تَوَكَّلْنَا وَإِلَیْكَ أَنَبْنَا وَإِلَیْكَ الْمَصِیرُ
(3)«ابراهیم و یاران او، اسوهاى نیكو براى شمایند. هنگامى كه به قوم خود گفتند: ما از شما و آنچه به غیر خدا مىپرستید بیزاریم و راه شما را رد مىكنیم و بین ما و شما دشمنى و كینه همیشه خواهد بود، تا آن گاه كه به خداوند بى شریك ایمان آورید.»
و در ادامه این تأسی به ابراهیم خلیل را برای همه دین داران عالم و کسانی که به دنبال سعادت دیوی و اخروی هستند ضروری می داند؛ زیرا می فرماید:
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِیهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَالْیَوْمَ الآخِرَ وَمَن یَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ(4)
توجه به معارف ناب و زندگی ساز این آیات روشن می سازد که آنچه بیش از همه مورد توجه قرآن کریم در الگوپذیری از ابراهیم(علیه السلام) مد نظر است سیره اعتقادی و عملی ایشان در جامعه و سیاست است. حضور فعّال، مشارکت جو، حق طلب و هدایت گر از مهمترین خصائص ابراهیم(علیه السلام) است.
از این رو می فرماید:
وَمَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدْ اصْطَفَیْنَاهُ فِی الدُّنْیَا وَإِنَّهُ فِی الآخِرَةِ لَمِنْ الصَّالِحِینَ(5)
برجسته‌ترین رسالت حضرت ابراهیم(علیه السلام) دعوت جوامع بشری به سوی توحید است، چون هیچ نعمتی بالاتر از توحید و هیچ خطری بدتر از شرك نیست. توحید حق محض و شرك، باطل صرف است و در باطل هیچ سودی نیست. براستی او قهرمان توحید است.
ادامه دارد...
منابع:
1. قرآن می فرماید: نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَیْنَا إِلَیْكَ هَذَا الْقُرْآنَ وَإِنْ كُنتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنْ الْغَافِلِینَ (یوسف/3) سپس هدف این امر را چنین بیان می فرماید: لَقَدْ كَانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لأُوْلِی الأَلْبَابِ مَا كَانَ حَدِیثاً یُفْتَرَى وَلَكِنْ تَصْدِیقَ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَتَفْصِیلَ كُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (یوسف/111)
2. آل عمران، آیه: 33.
3. ممتحنه/ 4.
4. ممتحنه/ 6.
5. بقره/130.
سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان
