گناهان زنجیره ای
" یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن یَأْكُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ "1 (حجرات 12)
سوء ظن به خدا، مایه یأس و ناامیدی
انواع سوءظن ؛
گاهی اوقات در زندگی به خداوند سوء ظن داریم به این معنا که او را در همه ی ابعاد قادر و توانا نمی دانیم .
یك وقت سوءظن به مردم پیدا می کنیم و گاه نسبت به خود ،در ما سوء ظن ایجاد می شود .
سوءظن به خدا بد است . گاهی می بینیم که افرادی از ترس فقر و نداشتن مال ازدواج نمی کنند ، در حقیقت اینان افرادی هستند که به خدا سوءظن دارند و قدرت خدا را محدود می دانند.
یکی از شرایط دعا و استجابت آن است که وقتی دعا می كنیم ، مطمئن باشیم كه دعایمان مستجاب می شود.
حدیث داریم خداوند می فرماید :" من دستی را که به سوی من بالا آمده، خالی بر نمی گردانم ." 2
پس سوء ظن به خدا هیچ جایگاه پسندیده ا ی ندارد .
3- سوء ظن به مردم ، عامل اختلاف و تفرقه
سوءظن به مردم بد است. البته روایت داریم اگر عموم جامعه فاسد بودند ، سوءظن عیب ندارد . در جامعه ی صالح انسان نباید سوءظن داشته باشد و به دیگران بد بین باشد. بسیاری از اختلافات خانوادگی نیز بر همین موضوع ، ایجاد می شود ؛ زن و شوهر نسبت به هم اعتماد نداشته و سوءظن پیدا می کنند .
4- سوء ظن به خود، عامل دوری از غرور و تكبر
تنها موردی که سوءظن خوب وپسندیده است ، در جایی است که انسان به خود سوء ظن پیدا کند ومرتب در جستجوی عیب های خود باشد .
در نهج البلاغه ، خطبه ی همام داریم که همام از امام علی (ع) سؤال می کند که انسان متقی چه کسی است ؟ حضرت امیر مفصل ویژگی هایی را برای فرد متقی بیان کرده و می فرمایند : کسی است که به خودشان سوءظن دارند و هیچ گاه به خود مغرور نشده اند . 3
حدیث داریم خداوند می فرماید :" من دستی را که به سوی من بالا آمده، خالی بر نمی گردانم ." پس سوء ظن به خدا هیچ جایگاه پسندیده ا ی ندارد
سوءظن، مادر تجسس
چرادرادامه ی بحث سوءظن ، موضوع تجسّس و غیبت مطرح شده است ؟
در جواب باید گفت که : آدمی در ابتدا بدبین می شود ؛ ودر ادامه در موردآن موضوعی که بدبین شده ، تجسّس می کند ودر نهایت به دنبال عیب دیگری می رود و وقتی عیب را پیدا كرد ، آن وقت شروع به غیبت و بد گویی می کند .
پس این موضوعات ، سلسله وار هرکدام زاد و ولد می كنند؛ به عبارتی سوءظن مادر تجسّس، و تجسّس زمینه‌ی غیبت می شود .
غیبت، خوردن گوشت برادر مرده
در آیات و روایات ، مَثَل غیبت کننده را به خوردن گوشت مرده ، تشبیه کرده اند .
حال چرا به گوشت مرده تشبیه شده است ؟
شاید یکی از وجه شبه های آن این باشد که وقتی گوشت زنده را بكنیم ، جایش پرمی شود ، اما گوشت مرده دیگر جایش پر نمی‌شود ؛ غیبت نیز چون باعث می شود آبروی فردی ریخته شود وبا این کار آبرو دیگر سر جایش بر نمی گردد ،این تشبیه به کار برده شده است.
شاید دلیل دیگر در این نوع تشبیه این باشد که ؛ چون مرده جان ندارد که از خود دفاع کند ، آن كسی هم كه غیبتش را می كنیم ، حضور ندارد که از خودش دفاع کند ، چنین تشبیهی زده شده است .4
امیدوارم که این آیه ی نور را در زندگی سرلوحه ی منش خود قرار داده وزمینه ای برای ایجاد و گسترش گناهان زنجیره ای نباشیم .
فرآوری : زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان
پی نوشت ها :
1- حجرات / 12
2- بحار الانوار / ج 52 / ص 554
3- نهج البلاغه / خطبه 193
4- حجت الاسلام قرائتی
