بازیافت در طول تاریخ
مقدمه:
بشر همواره به دنبال روش‌های نوینی برای زندگی بهتر و ایجاد محیطی سالم بوده است.
برخوردار بودن از یك زندگی آرام و به دور از هر گونه آلودگی، همواره از آرزوهای او بوده و در این راستا همواره تلاش وی برای ارائه راهكارها و وضع قوانینی بوده كه به این مهم دست یابد.
در قرن حاضر كه به نظر تعداد زیادی از دانشمندان، قرن انفجار جمعیت نام دارد، وجود ابرشهرها و تراكم مراكز صنعتی در حومه آن‌ها مشكلات نامطلوبی را برای ساكنین آن مناطق و در نتیجه تمامی انسان‌ها پدید می‌آورد و در نهایت اكثر پارامترها و مشخصه‌های زیستی دچار نوسانات زیادی می‌شوند و اثرات نامطلوبی را بر محیط زیست می‌گذارند. از نتایج افزایش جمعیت می‌توان به افزایش میزان مصرف شهری و صنعتی اشاره نمود كه آن‌ها نیز به نوبه خود موجب استخراج بیش از حد مواد و منابع طبیعی و افزایش تولید پسماند می‌گردند.
بزرگ‌ترین مشكلی كه پسماند برای سلامت محیط زیست به وجود می‌آورد، رها شدن در طبیعت و آلودگی‌های حاصل از تجمع آن‌ها در مجاورت محل سكونت و استقرار انسان است.
از این رو بشر همواره به دنبال ایجاد راهكارهایی برای رهایی از مشكلات پسماندها بوده و روش‌های بسیاری را آزمایش نموده است.
از بین روش‌های مختلف می‌توان به فرایند بازیافت اشاره نمود. بازیافت به عنوان یكی از روش‌های دفع نهایی پسماندها كه در آن مواد زاید طی مراحل و عملیات مختلف به محصول جدید تبدیل شده و به مصرف می‌رسد، همواره از مطلوبیت زیادی برخوردار بوده و از دیرباز فرا راه انسان بوده است. به طوری كه این روش تاریخچه طولانی شیوه برخورد بشر را با پسماندها دارد.
تاریخچه بازیافت
انسان‌ها در طول تاریخ همواره مواد دور ریز را بازیافت نموده‌اند. مثلاً از هزاران سال پیش ابزار آلات و سلاح‌های فلزی ذوب شده و مجدداً مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
* اورشلیم: در اورشلیم قدیم پسماندها به دره کیدنان حمل و مواد آلی تبدیل به کود شده و بقیه مواد سوزانده می شدند،این شهر دارای کانال کشی فاضلاب بود که شاه داوود در زمان جنگ با اورشلیم سربازان خود را از طریق کانال فاضلاب وارد شهر نموده و شهر را تصرف کرد.نظافت شهر اورشلیم به شهروندان سپرده شده بود و این شهر یکی از تمیزترین شهرهای زمان خود بود.
* هند: از چند هزار سال قبل دفن فضولات مورد توجه بوده است.
* چین: در چین حدود سه هزار سال قبل راجع به مواد هوموس و استفاده از کمپوست در امور کشاورزی قوانین جامع وضع نموده بودند،چینی ها از جمله مللی بودند که از مواد زائد گیاهی و انسانی کود مناسبی تهیه کرده و آن را برای حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار می دادند.
* هلند: این کشور اولین آشغال دانهای خود را در شهر آمستردام در سال ۱۴۷۳ بر پا کرد و اولین وسیله حمل مواد زائد در سال ۱۷۵۰ به نمایش در آمد.
* انگلستان: در سال ۱۸۷۶ اولین زباله سوز به علت اشکالاتی که در دفن زباله پیش آمده بود ساخته شد.
دوران نوین
در طول جنگ جهانی دوم نیز بازیافت فلزات، شیشه، ابریشم، كاغذ، البسه و چرم به طور موفقیت آمیزی در جامعه مورد توجه قرار گرفت و افراد خانه نشین مسؤولیت‌هایی برای اشتراك در كارهای جداسازی (جداسازی در مراكز تولید) پذیرفتند و سهمی از كمك در جنگ را به خود اختصاص دادند. به عنوان مثال نرخ بازیافت در آمریكا در دهه 1930 حدود هفت درصد مواد زاید جامد شهریشان بوده است.
از سال 1960 كه بطری‌ها و ظروف پلاستیكی و كاغذی متداول شد به علت هزینه اولیه نوشابه‌هایی كه در بطری های شیشه‌ای به فروش می‌رسیدند، بطری خالی به فروشنده برگردانده می‌شد. این كار فكر استفاده مجدد از مواد را رواج داد و باعث ترغیب و دلگرمی در جداسازی شیشه از انبوه زباله‌های شهری شد، در حالی كه به عكس كارتن‌های كاغذی و بطری های پلاستیكی فقط حجم زباله‌ها را افزایش دادند كه در نتیجه موضوع مدیریت و دفع پسماند مشكل‌تر شد.
از این پس برخی از بطری‌های پلاستیكی براساس هنر و سلیقه افراد مورد استفاده گوناگون قرار گرفت كه از آن جمله سطل، بیلچه، گلدان و غیره را می‌توان نام برد، به طوری كه میزان بازیافت در امریكا در دهه 1960 حدود 35/5 میلیون تن متریك (9/5 میلیون تن آمریكا) بوده است.
در دهه 1970 میلادی كشورهای پیشرفته و صنعتی با بحران جهانی نفت مواجه شدند، زیرا در آن سال كشورهای عرب صادر كننده نفت از صدور نفت به بازارهای غرب خودداری كردند و بهای نفت در بازار جهانی یكباره 4 برابر شد و این امر موجب گردید كه ساكنان این كشورها لزوماً اتكای كمتر به نفت وارداتی و صرفه جویی در مصرف فرآورده‌های نفتی را عملاً تجربه كنند. جدا از پیامدهای زیانبار و منفی كه این بحران بر اقتصاد و گردش چرخ‌های صنایع غرب داشته در مقابل اثرات مثبت قابل توجهی نیز به بار آورد كه به قرار زیر است:
- تغییر رویه مردم به سمت صرفه‌جویی و فرهنگ صحیح مصرف
- توجه به بازیابی مواد بازیافت پذیر از پسماندها
- روی آوری به صنایع پاك و پایدار انرژی و مواد
از دهه 1970 به طور جدی و علمی موضوع بازیافت مطرح گردید و با پیگیری‌های مستمر پیشرفتهای چشمگیری به وقوع پیوست، به طوری كه به طور مثال میزان بازیافت در امریكا در سال 2000 حدود 1/30 درصد بوده است كه نسبت به دهه 1930 حدود 1/23 درصد رشد داشته است.
در پایان می‌توان اذعان نمود كشورهای موفق در امر مدیریت مواد زاید جامد و صنعت بازیافت عبارتند از آلمان، انگلیس، هلند، كانادا، دانمارك و.. یعنی همان كشورهای صنعتی و پیشرفتهای كه اقتصادشان در اوایل دهه هفتاد میلادی در جریان بحران جهانی نفت بیشترین صدمه را دیده بود كه آن عامل مشوقی برای جهت‌گیری كشورهای مذكور به سوی بازیافت و حفظ ذخایر و منابع طبیعی گردیده بود.
گردآوری و تنظیم:محسن مرادی
